Mustafa Balel

(d. 1 Eylül 1945 / ö. -)
Yazar, Eğitimci
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Sivas'ın Mehmetpaşa mahallesinde dünyaya geldi. Sivas'ta "Gani Efendigil" olarak bilinen Nafiye Hanım ve Hüseyin Efendi'nin dördüncü çocuğudur. Ailenin tek erkek çocuğu olan Balel'in Nermin, Namiye ve Samiye adında üç ablası vardır. Kendisinden sonra doğan bir kız kardeşi iki yaşındayken vefat etti (Fıstıkçıoğlu 2011: 19). Üç yaşındayken annesi vefat etti. Babası çocukları sıkıntı çekmesin diye Hatice Hanım ile evlendi.

İlköğrenimine 1952 yılında Sivas Cumhuriyet İlkokulu'nda başladı. İki yıl sonra okulunun eğitime elverişsiz olması nedeniyle Recep Handan İlkokulu'na gitti. Bir süre sonra buradan da ayrılıp Fevzi Çakmak İlkokulu'na gittikten sonra beşinci sınıfa geçtiğinde Dumlupınar İlkokulu'na gönderildi ve 1957 yılında ilkokulu burada bitirdi. O dönem Sivas'ta biri kız diğeri erkek olmak üzere olmak iki ortaokul vardı. Sivas Erkek Ortaokulu'na başladıktan kısa bir süre sonra okulun duvarlarının çatlaması sebebiyle tüm okul Sivas Kız Lisesi'ne taşındı. Böylelikle Sivas'ta ilk karma ortaokul eğitimi başladı. Edebiyat öğretmeni Halim Yağcıoğlu edebiyatı sevmesinde ve bugünlere gelmesinde ilk kıvılcımı atan kişi olurken resim öğretmeni Mustafa Uzel resim yeteneğini keşfetmesinde ona yardımcı oldu (M. Balel ile kişisel iletişim, 12.12.2018). 1960 yılında ortaokuldan mezun oldu. Ortaokulu bitirdikten sonra Ahmet Kutsi Tecer, Halim Yağcıoğlu, Eflatun Cem Güney gibi yazar ve şairlerin de yer aldığı Sivas'ın en iyi lisesi olan Sivas Lisesi'ne gitti. Başarılı bir lise hayatı geçirdi. Liseden ezun olana kadar Sivas'ın Yıldızeli ilçesine bağlı Esmebaşı Köyü'nde vekil öğretmenlik yaptı (M. Balel kişisel iletişim, 12.12.2018). Gazi Eğitim Enstitüsü Fransızca bölümüne kaydoldu (Fıstıkçıoğlu, 2011: 22). Burada iyi bir eğitim alan yazar, mezuniyetine 6 ay kala dil eğitimi için Fransaya gitti. Eğitimini tamamlayıp geri döndükten sonra 1968 yılında bölümden de mezun oldu. Çekilen kurada Ardahan Lisesi'ne Fransızca öğretmeni olarak atandı. Burada üç yıl çalıştıktan sonra Sivas Lisesi'ne tayini çıktığı sırada Fransa Hükümeti'nin açtığı bir sınavda burs kazanarak Poitiers Üniversitesi'nde Karşılaştırmalı Dünya Edebiyatı üzerine yüksek lisans yaptı (Fıstıkçıoğlu 2011: 22). Geri döndüğünde Sivas Ticaret Lisesi'nde göreve başladı. 1975 yılında İstanbul Sultanahmet Ticaret Lisesi'ne atandı. Fakat okulun müdürü, yazarın daha önceden yazmış olduğu "Kurtboğan" adlı öyküsünü sakıncalı bulduğu için okulda göreve başlamasına izin vermedi (Fıstıkçıoğlu 2011: 206). Bu olaydan sonra öğretmenlikten istifa edip DİSK'e bağlı Gıda-İş Sendikası'nda Genel Sekreter yardımcılığı yaptı.

Mustafa Balel, 1977 yılında İstanbul'da avukat Ümit Hanım ile evlendi.1992 yılında sona eren bu evlilikten 1978‘de tek kızı Ceren dünyaya geldi (Fıstıkçıoğlu 2011: 25). 1978 yılında öğretmenliğe tekrar dönüp İstanbul Vefa Lisesi'nde göreve başladı. Buradan İstanbul Atatürk Eğitim Enstitüsü'ne atandı. Can güvenliği sebebiyle Bahçelievler Lisesi'ne tayin istedi. Bu okulda Fransızca derslerine ve edebiyat derslerine girip müdür yardımcılığı görevi de yaptı. Burada 17 yıl çalıştıktan sonra 1997 yılında emekli oldu. Balel uzun bir süre Meydan Larousse, Görsel Büyük Genel Kültür Ansiklopedisi, Gelişim Büyük Larousse, Memo Larousse, Axis200 gibi ansiklopedilerde çalıştı.

Edebiyatla ilişkisi, ilkokulda Sevimsiz adlı duvar gazetesine yazdığı şiir ve yazılarla başladı. İlk öyküsü 1973 yılında Soyut dergisinde yayımlandı (Fıstıkçıoğlu, 2011: 37).

Öykü türünde kaleme aldığı Kurtboğan'da 1974'de Ardahan'daki izlenimlerini anlatır. Gurbet Kaçtı Gözüme adlı öyküsünde iç ve dış göçlerin oluşturduğu sorunlar dile getirilmeye çalışılır. 1988'de Paris'te Fransızca olarak yazdığı Le Transanatolien, 1992'de İstanbul'un elit kesimleri ile küçük burjuvanın sorunlarının anlatıldığı Turuncu Eleni, 2004'de aile içi ilişkilerin anlatıldığı Karanfilli Ahmet Güzellemesi, 2010'da İstanbul'a göçün ve 12 Mart sonrasının anlatıldığı 8 öyküden oluşan Kiraz Küpeler, 2011'de çocuğun gözünden aile ilişkilerini anlatttığı altı öyküden oluşan Etiyopya Kralının Gözleri isimli daha çok yetişkinlere hitap eden öyküleri yayımlanıp okuyucuyla buluştu. 1981 yılında basılan kadın meselelerini ve alevi sünni çatışmasını konu aldığı Peygamber Çiçeği ve 1984'te basılan bireylerden yola çıkarak gerçekleştirilen özenli bir toplum çözümlemesinin sergilendiği Asmalı Pencere ise roman türünde basılan eserleridir.

Balel, çok sayıda eseri Türkçe'ye çevirdi. Çeşitli dergilerde kitap tanıtımı ve eleştiri yazıları yazdı. Nisan 1975 ile Mayıs 1976 yılları arasında Sivas'ta hazırlayıp İstanbul'da bastırdığı yedi sayılık kendi öykü dergisi vardı. Kazandığı bütün parayı bu dergiye yatırmış fakat dergileri verdiği yerlerden parasını alamayınca dergiyi kapatmak zorunda kaldı (Mustafa Balel kişisel iletişim, 12.12.2018). Doğal güzellikleri, insan eliyle oluşturulmuş yapıları caddeler ve köprülerin değil de insanı, sanatçıyı ve kitle iletişim araçlarını ön plana çıkardığı Bükreş Günlükleri ve Fransız bir karaktere İstanbul'u anlattırdığı bir nevi mektup, gezi yazısı, roman sentezi diyebileceğimiz anlatı eseri İstanbul Mektupları Avrupa Yakası yazarın gezi yazısı ve anlatı türündeki eserleridir.1975 yılında 12. Antalya Film Festivali'nde Can Eriği adlı öyküyle başarı ödülü, Gün Vurgunu adlı oyunu ile 1984'te TOBAV Oyun Yarışması Başarı Ödülü'nü kazandı.

Yazarın eğitimci olması aynı zamanda da baba olması onu çocuk edebiyatı üzerine de eserler yazmaya yönlendirdi. 1979 yılında ailelerin sosyoekonomik konumlarının çocuklar üzerindeki etkisinin anlatıldığı aynı zamanda ilk çocuk romanı olacak olan Bizim Sinemamız Var isimli kitabı neşretti. 1981 yılında bir kızın okul ve aile yaşantısı ile neden cumartesiyi dört gözle beklediğinin anlatıldığı Cumartesiye Çok Var mı? isimli çocuk romanını yazdı. 1983 yılında içinde deprem, çalışan çocuklar gibi güncel konuların anlatıldığı Çember Tiyar adlı masal kitabını kaleme aldı. 2005 yılında içinde dokuz öykünün yer aldığı ve ateşleme oynamama, yalan söylememe gibi çocukların yapmaması gereken şeylerin hikaye tarzında anlatıldığı Nöbetçi Ayakkabı Dükkanı isimli öykü kitabını çocuklara armağan etti. Yine aynı yıl basılan ve yazarın Fındık Kitaplar Dizisi adını verdiği on kitap oluşan seriyi çocuklara armağan etti. Yazarın yazmış olduğu, ilginç gündelik olaylarla çocuklara yaşama sanatının inceliklerinin duyumsatıldığı Havlamayı Unutan Köpek isimli öyküsü 2012 yılında; insan ile hayvan arasındaki dostluğun insanın iç dünyasında nereye kadar uzanabileceğinin anlatıldığı Ressamın Kedisi isimli öyküsü ise 2014 yılında basıldı. 2016 yılında on kitaptan oluşan Resimli Öykü setini yazdı. 2018 yılında basılmış olan yanlış anlama ve paylaşımın anlatıldığı Sincaplı Kalemtıraş; paylaşmayı öğrenmenin anlatıldığı Berke’nin Badem Şekerleri, çocukları gülümseten ve düşündüren bir olayın anlatıldığı Kiraz Tokalı Kız; doğa sevgisinin anlatıldığı Piknikte, değişen zamanın anlatıldığı Renkli Tebeşirler; kitap ve okumanın öneminden bahsedilen Arkadaşım Kitap, unutulan geçmişi hatırlatmaya yönelik olayın anlatıldığı Minnacık Adamlar, zor durumlardan nasıl kurtulacağının anlatıldığı Soytarı Papağan, kapris ve maymun iştahlılığı konu alan Kuaför Leylek ve Saflık ve kurnazlığın konu edinildiği Böğürtlen Toplayan Kuş çocuklar için kaleme almış olduğu on kitaplık bir seridir. Yazarın çocuklara yönelik romanı olan çocuğun gözünden dünyayı anlattığı Cücü adlı eser ile yazarın kendi anılarından yola çıkarak aile bağları, mahalle hayatı ve komşuluk kültürü gibi konuları eğlenceli bir şekilde anlattığı Koç İbrahim'in Medrese Turu adlı eseri 2018 yılında çocuk edebiyatı eserleri arasında yerini aldı.

Balel, çocuk edebiyatı alanında kaleme aldığı iki dilli kitaplar da neşretti. Bunlar;Sincaplı Kalemtraş (The Squirrel Pencil), Kiraz Tokalı Kız (The Girl with the CherryBarrette), Berke‟nin Badem Şekerleri (Berke's Almond Candies), Renkli Tebeşirler(Colored Chalk) ve Piknikte (The Picnic)‘dir. İngilizce olarak yazılan bu çalışmalar 2007 yılında Heyamola Yayınları tarafından basıldı (Fıstıkçıoğlu 2011: 31).

Sanat hayatı boyunca öykü, roman, anlatı, gezi yazısı ve çocuk edebiyatı alanında eserler veren Balel, Türk toplumunun sanıldığı gibi ataerkil değil anaerkil bir yapıda olduğunu savundu. Bu sebeple eserlerinde baskın kadın tipleri görülür. Toplumdaki sosyoekonomik yapıya dayanan sınıf ayrılıklarını eserlerinde vurguladı. Daha çok aile, şiddet, kadın hakimiyeti, yalnızlık, göç gibi temaları konu edindi. Kaynağını tamamıyla yaşadıkları, gördükleri ve yüreğinden geçenleri yazarak eser oluşturan yazarların bir süre sonra üretkenlikte tıkanacağını ifade eden Balel, eserlerinde ölçülü bir şekilde gerçeklikten kopmadan eserler verdi (Mustafa Balel ile kişisel iletişim, 12.12.2018). Edebiyatı toplumsal bir bakışın ürünü olarak gördüğü için estetikliği de ihmal etmeden eserler oluşturdu. Eserlerinde anlatımın sıcaklığını ve insan ruhunun derinliğini inmedeki inceliğiyle dikkatleri üzerine çekti. Bireyin toplumdaki yerini ve toplumsal sorunları çokça konu edinen yazarın roman ve öykülerinde yer yer ironinin yanında hüzün de hakimdir. Geleneksel anlatım ile çağdaş öyküleme tekniğini kaynaştırması ve psikolojik çözümleri başarılı bir şekilde ortaya koydu. Özünde eğitici olma kaygısı okuyucuyu aptal yerine koymak olduğunu düşündüğü için eserlerinde eğitici olma kaygısı içine girmedi (Mustafa Balel kişisel iletişim, 12.12.2018). Eserlerinde vermek istediklerini didaktik yöntemle değil de okura sezdirerek vermeyi tercih etti. Önceleri sadece yetişkinler için öykü ve roman yazan yazar, kendi çocuğu olduktan sonra ve eğitici olması sebebiyle de çocuk edebiyatına yönelik eserlere ilgi duymaya başladı. Çocuklara yönelik eserlerinde oldukça hassas ve duyarlı oldu. Çocuk öykü ve romanlarında farklı farklı çocuk tiplerine yer verdi. Yetişkinler için yazdığı eserlerde de olduğu gibi çocuk öykü ve romanlarında da anlaşılır bir dil kulanan yazar, soyut ifadeleri kullanmak yerine çocukların daha rahat anlayacağı olaylara yer verdi. (Mustafa Balel ile kişisel iletişim, 12.12.2018).

Yazarın şu anda bitirmek üzere olduğu Sarı Salkım Sokağı adında roman çalışması vardır (Mustafa Balel kişisel iletişim, 12.12.2018).

Kaynakça

Fıstıkçıoğlu, Ferhat Mustafa (2011). Mustafa Balel Hayatı, Eserleri ve Sanatı. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi

Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi (2010), C. 1. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları 172-173.

Necatigil, Behçet (1992). Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü. 4.Baskı İstanbul: Varlık Yayınları

http://www.mustafabalel.com/biyografi.html

http://www.mustafabalel.com/indextr.html

http://www.sivaspostasi.com.tr/haber/sivas-benim-yuregimde-6039.html

Mustafa Balel ile kişisel iletişim, 12.12.2018.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: MUHAMMED IŞIK
Yayın Tarihi: 11.12.2019
Güncelleme Tarihi: 16.02.2022

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
KurtboğanYar Yayınları / İstanbul1974Hikâye
DeğirmenYonga Yayınları / İstanbul1975Çeviri
Kiraz KüpelerÖncü Kitabevi / İstanbul1977Hikâye
Yağmurlar CumhuriyetiOda Yayınları / İstanbul1978Çeviri
TünelÖz Yayınları / İstanbul1978Çeviri
Bizim Sinemamız VarABeCe Yayınları / İstanbul1980Roman
Peygamber ÇiçeğiYazko Yayınları / İstanbul1981Roman
Gurbet Kaçtı GözümeYazko Yayınları / İstanbul1983Hikâye
Çember TiyarMilliyet Yayınları / İstanbul1983Masal
Asmalı PencereAdam Yayınları / İstanbul1984Roman
Bükreş Günleri4 Eylül Yayınları / Sivas1985Gezi Yazısı
Neçayev DönüyorAyrıntı Yayınları / İstanbul1988Çeviri
Sünger AvcısıOda Yayınları / İstanbul1988Çeviri
Le TransanatolienLa Pensee Universelle / Paris1988Hikâye
BanyoAyrıntı Yayınları / İstanbul1990Çeviri
Çalı HorozuAyrıntı Yayınları / İstanbul1990Çeviri
Tanrı Rusya'yı UnuttuYılmaz Yayınları / İstanbul1991Çeviri
Turuncu EleniE Yayınları / İstanbul1992Hikâye
Veda YemeğiAyrıntı Yayınları / İstanbul1992Çeviri
Barbar Düğünlerİletişim Yayınları / İstanbul1993Çeviri
İncili TerliklerEvrensel Yayınları / İstanbul1995Çeviri
Altın DamlaAyrıntı Yayınları / İstanbul1996Çeviri
Eski Kız Kardeşim Bir Değişimin AnatomisiPapirüs Yayınları / İstanbul2000Çeviri
MösyöAyrıntı Yayınları / İstanbul2000Çeviri
Kaynak ve Çalı ya da EleazarAyrıntı Yayınları / İstanbul2000Çeviri
Son SürgünAyrıntı Yayınları / İstanbul2001Çeviri
Karanfilli Ahmet GüzellemesiDünya Kitapları / İstanbul2004Hikâye
Güzellik HırsızlarıAyrıntı Yayınları / İstanbul2004Çeviri
Hınç AylarıAyrıntı Yayınları / İstanbul2004Çeviri
Kurnaz TilkiMorpa Kültür Yayınları / İstanbul2005Hikâye
Leyleğin YuvasıMorpa Kültür Yayınları / İstanbul2005Hikâye
Umduklarını Bulamayan KargalarMorpa Kültür Yayınları / İstanbul2005Hikâye
Köstebekle AlakargaMorpa Kültür Yayınları / İstanbul2005Hikâye
Yumak ile TopakMorpa Kültür Yayınları / İstanbul2005Hikâye
Kurbağanın DerdiMorpa Kültür Yayınları / İstanbul2005Hikâye
Güneşe Meydan Okuyan ZambakMorpa Kültür Yayınları / İstanbul2005Hikâye
Hangisi Daha Hızlı?Morpa Kültür Yayınları / İstanbul2005Hikâye
Dişlek TavşanMorpa Kültür Yayınları / İstanbul2005Hikâye
Övüngen Çan ÇiçeğiMorpa Kültür Yayınları / İstanbul2005Hikâye
Nöbetçi Ayakkabı DükkanıMorpa Kültür Yayınları / İstanbul2006Hikâye
Berke's Almond CandiesHeyamola Yayınları / İstanbul2007Hikâye
The Girl with the Cherry BarretteHeyamola Yayınları / İstanbul2007Hikâye
The Squirrel Pencil SharpenerHeyamola Yayınları / İstanbul2007Hikâye
Colored ChackHeyamola Yayınları / İstanbul2007Hikâye
The PicnicHeyamola Yayınları / İstanbul2007Hikâye
Uzun Gemide AkşamArtshop Yayıncılık / İstanbul2008Çeviri
İstanbul Mektupları Avrupa YakasıKavis Kitap / İstanbul2009Mektup
Halkın İçindeKavis Kitap / İstanbul2009Çeviri
Etiyopya Kralının GözleriKavis Kitap / İstanbul2011Hikâye
Dedemin Bakır KoltuklarıKavis Kitap / İstanbul2011Hikâye
Cumartesiye Çok Var Mı?Kavis Kitap / İstanbul2011Hikâye
Güzel ve HayvanKavis Kitap / İstanbul2011Çeviri
Havlamayı Unutan KöpekNesin Yayınları / İstanbul2012Hikâye
Ressamın KedisiNesin Yayınları / İstanbul2014Hikâye
HesaplaşmaAyrıntı Yayınları / İstanbul2016Çeviri
Kırlangıç ve Minik TayEksik Parça Yayınları / İstanbul2016Hikâye
Papağanın Sihirli AynasıEksik Parça Yayınları / İstanbul2016Hikâye
Balkondaki BahöeEksik Parça Yayınları / İstanbul2016Hikâye
Barbossa'nın GözlüğüEksik Parça Yayınları / İstanbul2016Hikâye
Çinliler'in Adı Neden Kısadır?Eksik Parça Yayınları / İstanbul2016Hikâye
Benek BuzağıEksik Parça Yayınları / İstanbul2016Hikâye
Suya Düşmüş AydedeEksik Parça Yayınları / İstanbul2016Hikâye
Kırmızı Benekli TırtılEksik Parça Yayınları / İstanbul2016Hikâye
Yastık Adında Bir KediEksik Parça Yayınları / İstanbul2016Hikâye
Üşengeç Amcanın AyakkabılarıEksik Parça Yayınları / İstanbul2016Hikâye
CücüUçan At Yayınları / İstanbul2018Roman
Koç İbrahim'in Medrese TuruUçan At Yayınları / İstanbul2018Roman
Sincaplı KalemtıraşEksik Parça Yayınları / İstanbul2018Hikâye
Berke'nin Badem ŞekerleriEksik Parça Yayınları / İstanbul2018Hikâye
Kiraz Tokalı KızEksik Parça Yayınları / İstanbul2018Hikâye
PiknikteEksik Parça Yayınları / İstanbul2018Hikâye
Renkli TebeşirlerEksik Parça Yayınları / İstanbul2018Hikâye
Arkadaşım KitapEksik Parça Yayınları / İstanbul2018Hikâye
Minnacık AdamlarEksik Parça Yayınları / İstanbul2018Hikâye
Soytarı PapağanEksik Parça Yayınları / İstanbul2018Hikâye
Kuaför LeylekEksik Parça Yayınları / İstanbul2018Hikâye
Böğürtlen Toplayan KuşEksik Parça Yayınları / İstanbul2018Hikâye

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1DURSUNd. 1914 - ö. 1983Doğum YeriGörüntüle
2KUL COŞGUN, Nurettin Coşgund. 1956 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3İÇLİ, Mehmet Orhan Aksoyd. 23.04.1927 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Itır Gündemireld. 28 Temmuz 1945 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5Hamdullah Köseoğlud. 1 Ocak 1945 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Semra Aktunçd. 01 Kasım 1945 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Ramazan Dikmend. 5 Şubat 1956 - ö. 10 Nisan 1997MeslekGörüntüle
8Dilek Yazard. 1963 - ö. ?MeslekGörüntüle
9Ahmet Mahir Pekşend. 1956 - ö. ?MeslekGörüntüle
10Erkan Karad. 05 Şubat 1964 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11Şeref Tand. 1937 - ö. 28 Kasım 1995Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12Bilge Öngöred. 27 Haziran 1953 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13ÂRİF, Mustafa Ârif Efendid. ? - ö. 1672-73Madde AdıGörüntüle
14MUSTAFÂ, Mustafa Çelebid. ? - ö. 1673-74Madde AdıGörüntüle
15MUSTAFA/TONBUL, Mustafa Tonbuld. 1961 - ö. ?Madde AdıGörüntüle