Madde Detay

Maraş’ın Yörükselim Mahallesinde dünyaya geldi. İsmi nüfus kayıtlarına Nureddin Pakdil olarak girdi. Annesi Hatice Vecihe Hanım Şeyh Muhiddin Efendi’nin kızı, babası Mehmet Emin Ziyai de Hacı Mehmet Emin Pakdil’in oğluydu. Maraş’ta Dayızadeler veya Ziyaioğulları olarak bilinen aile manifaturacılıkla uğraşıyordu. Annesi Hatice Vecihe Hanım’sa Tefsirzadelerden olup Halep doğumluydu. Nuri Pakdil’in anne ve babası Kur’an’ı anlayacak derecede Arapça bilgisine sahipti. Kendisinden önceki kardeşleri Sadi ve Abdülkadir nüfus kayıtlarına geçmeden, Mehmet Sait ise Nuri Pakdil okul yıllarına gelmeden vefat etti (Erinç 2011: 17-30).

Eğitim hayatına başlaması gereken zamanda okula gönderilmedi; çünkü ailesi okullardaki resmi öğretiyle kendi değerleri arasında çatışma olduğunu düşünmekteydi. İlkokul eğitimini özel olarak tutulan ve Nuri Pakdil tarafından çok sevilen Ahmet Kuşçu’dan aldı. Pakdil, Ahmet öğretmenden okuma yazmanın dışında Kur’an eğitimi de aldı. Ayrıca bu yıllarda annesinden dinlediği Cezayir öyküleriyle düş dünyası zenginleşti. İlkokulu dışardan girdiği sınavlarla bitiren Nuri Pakdil, benzer nedenlerle ve ailesinin tek çocuğu kalması sebebiyle üç yıl gecikmeli başladı. Dayısının üstelemesi ile ortaokula başlayan Nuri Pakdil, bazı geceler arkadaşlarıyla buluşarak öykü uydurma çalışmaları düzenledi (Ay 2016: 11-17). Ortaokulu bitirdikten sonra Maraş Lisesine devam etti. İlk yazı tecrübeleri bu yıllarda baş gösterdi. Liseyi bitirdikten sonra (1954-1955) 1959’da İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesine kaydoldu. Üniversite bitiminde avukatlık stajına başladı ve bir süre mal müdürlüğünde maliyet memurluğunda bulunduktan sonra önce İstanbul Tuzla’da, daha sonra Bitlis’te askerlik görevini ifa etti (Kılıç 2015: 4).

Askerden dönüşte Yeni İstiklal gazetesinde sanat sayfaları düzenledi (1964). Bir bakanlıkta hukuk müşaviri (1964-67) ve Devlet Planlama Teşkilatında uzman (1967-73) olarak çalıştı. Daha sonra görevinden ayrıldı. 1969 Şubat’ında bir grup arkadaşıyla Edebiyat dergisini yayımladı. 1972’de Edebiyat Dergisi Yayınları’nı kurdu. Aralık 1984’te Edebiyat dergisi kapandı, 1988’de Devlet Planlama Teşkilatına geri döndü. 1999’da çalışma hayatına son verdi.

Nuri Pakdil, Kültür Bakanlığı Büyük Ödülü’nü ve Necip Fazıl Kısakürek Onur Ödülü’nü aldı. Umut adlı oyunu Devlet Tiyatroları tarafından 2015 yılında sahnelendi (Ay 2016: 19).

İlk yazılarını Maraş’ta çıkan Demokrasiye Hizmet ve Gençlik gazetelerinde yayımladı. Bu yazılar Nurullah Ataç’ın da dikkatini çekti ve Ulus gazetesindeki bir söyleşisinde Demokrasiye Hizmet’teki sanat sayfalarından söz etti. Nuri Pakdil ayrıca Antep’te çıkan İlke dergisine ve Adana’da çıkan bir gazeteye yazılarını gönderdi. Lise son sınıftayken Maraş Lisesinin yayın organı olan Hamle dergisini çıkarttı. Hamle, o günün şartlarında İstanbul ve Ankara’da bazı önemli yazarların dikkatini çekti. Yine Nurullah Ataç, Türk Dili dergisinin iki sayısında Hamle’den söz ederek buradaki yazarların gelecekte önemli birer yazı eri olacağını belirtti. Nuri Pakdil, askerlik sonrasında Necip Fazıl ve Sezai Karakoç ile düşünsel ve sanatsal ortaklık kurmaya başladı. Şubat 1969’da Büyük Doğu ve Diriliş düşüncelerinin bir devam halkası olan Edebiyat dergisini Rasim Özdenören, Erdem Bayazıt ve Akif İnan’la birlikte çıkarmaya başladı. Dergi Aralık 1984’e kadar iki döneme bölünmek suretiyle yayımlandı. 1969-1975 yıllarını kapsayan ilk dönemde otuz beş isim dergide yer alırken 1975-1984 arasında kırk kişilik bir yazar kadrosu ile yayın hayatını sürdürdü (Harmancı 2013: 40). Edebiyat dergisi Nuri Pakdil’e has bir üslupla Batıya, Batılılaşmaya, sistemin aydınlarına eleştirilerini sıralarken yerlilik düşüncesini, emek, mülkiyet ve Ortadoğu bilincini savundu, meselelere Müslümanca çözüm üretmeye çabaladı. 1972’de kurulan Edebiyat Dergisi Yayınlarından on sekizi Nuri Pakdil’in olmak üzere kırk beş kitap yayımlandı. Edebiyat dergisinin kapanmasından sonra on üç yıllık bir suskunluk devresine giren Nuri Pakdil, 28 Şubat 1997’den itibaren kendi kitaplarını yayımlamayı sürdürdü.

Nuri Pakdil şiir, günlük, oyun, deneme, mektup türünde birçok eser verdi. Ayrıca Arapça ve Fransızcadan çeviriler yaptı. Bazı yazılarında N. Nuri Pakdil, Emin Ziyaioğlu, Emin Nuri Ziyaioğlu, Ebubekir Sonumut, Murtaza Tunçgök, İlyas Tarık, Hamid Sıla, Ali İmran, Yahya Hurşit müstear isimlerini kullandı (Hece 2004: 493). 1972 tarihli Batı Notları Nuri Pakdil’in Paris, Brüksel ve Romanya’ya yaptığı gezilerin notlarını içerdi ve yazar Batı’yı Müslümanca eleştirel bir gözleme tabi tuttu. Deneme türünde olan Biat I’de (1973) Cumhuriyet dönemi edebiyatını ve yerli düşünceyi değerlendirdi. 1977 tarihli Biat II, Türkiye’nin geçirdiği yabancılaşma deneyimlerini ve Batıcılığın neden olduğu çelişkileri işledi. Biat III (1981)’te de aynı yaklaşımı sürdüren Nuri Pakdil, Biat serisiyle yerli düşüncenin toplumsal, ekonomik, siyasal ve kültürel etkilerini gündeme taşıdı ve Biat, bir nevi manifesto özelliği kazandı. 1974 tarihli bir tiyatro oyunu olan 1974 tarihli bir tiyatro oyunu olan Umut, metin merkezli bir oyun olarak saçma tiyatroyu örnekledi (Lekesiz 2004: 161). Yabancılaşmaya karşı koyuşun izlerini yansıtan oyun, devlet tiyatrolarında sahnelendi.. Anı-deneme türünde olan 1979 tarihli Bağlanma, Fethi Gemuhluoğlu anısına kaleme alındı ve güven, dostluk, bağlanma ve eylem arasındaki ilişkiyi ortaya koydu. Put Yapımevleri (1980) adlı oyunda ise Umut’un bir devamı olarak çağdaş insanın kendi kendisine hesaplaşması anlatıldı. Dört ciltten oluşan Bir Yazarın Notları (1980-1981-1982) deneme serisinde Nuri Pakdil, emek ve eylemle bütünleşmiş edebiyat anlayışını ve insana yönelik sorgusunu sürdürdü, anlatımın teknik ve estetikle kurduğu ayrılmaz ilişkiyi örnekledi. Kasırganın Çatırtıları’nı Fransız şair Eugéne Guillevic’ten çevirdi (1982). Kalbimin Üstünde Bir Avuç Güneş (1982) adlı oyununda çağın Tanrı tanımazlık sorununu tekrar gündeme getirdi. Deneme türündeki Edebiyat Kulesi’nde (1984) Nuri Pakdil, 1 Temmuz 1982 ile 25 Temmuz 1983 arasında tuttuğu notlarla düşünce dünyasını ve derdini bir nevi edebiyat günlüğü şeklinde titizlikle işledi. Otuz üç şiirden oluşan Sükût Suretinde (1997), şiirle düzyazı arasında gidip gelen metinlerden meydana geldi ve 1984’ten sonraki sükût döneminin bitişini temsil etti. Deneme-günlük türündeki Derviş Hüneri (1997), ‘Çelik Adam’ karakterinin yaşama çabasını konu aldı, yine deneme türündeki Arap Saati’nde (1997) çok katmanlı dil yapısını sürdürdü. Ahid Kulesi’nde (1997) topladığı şiirlerinde bağlı bulunduğu İslam medeniyetinin temellerini duyurmaya çalıştı. Oyun türündeki Korku’da (1997) ‘saçma’yı daha da derinleştirerek oyunun asli unsuru haline getirdi (Lekesiz 2004: 167). Deneme türündeki Klas Duruş (1997) Nuri Pakdil’in eylem ve direnişinin temel metinlerinden biri oldu. Osmanlı Simitçiler Kasidesi (1999), lirizmi destansı söyleyişle bütünleştiren şiirleri kapsayan yirmi altı ikilikten meydana geldi. Altı kitaptan oluşan Otel Gören Defterler deneme serisi, sırasıyla Çarpışan Sesler (1999), Yazının Epik Resmi Çekildiği Sırada (2000), Büyük Sorgu (2001), Simsiyah (2002), Ateş Hattında Harf Müfrezeleri (2003) ve Yazmak Bir Mucize (2005) başlıklarıyla yayımlandı. 2014’te oyun kitaplarından altıncısı olan Bir Öldürme Töreni, yedincisi Belge ve sekjizincisi Bakır Dönemi yayımlandı. Çeviri olan Günlük (2014) Dostoyevski’nin ikinci eşi Anna Grigoriyevna Dostoyevski’nin Cenevre’de geçen günlerinin bir bölümünü yansıttı. Bir Öldürme Töreni (2014) adlı oyunda sömürü çarkındaki insan ve onun başkaldırışı anlatıldı. Konuşmalar (2014) Edebiyat dergisinde yapılan ya da çevrilen konuşmalardan oluştu. Üç ciltten oluşan 2014 tarihli Mektuplar’da Nuri Pakdil’in yıllara yayılan 553 mektubu derlendi. Anneler ve Kudüsler (2014) Pakdil’in Edebiyat dergisinde 1970-1984 arası yayımlanan şiirlerinden oluştu (Özalp vd 2015).

Nuri Pakdil sanatı bir eylem aracı olarak gördü. Onun için sanatın ve edebiyatın işlevi tüm sömürülere karşı durmak ve direnişi sağlamaktı (Pakdil 2012: 11). Yazılarının biçimsel tasarımı bağlamında harflerin büyüklüğü, karakterlerin değişkenliği içerikle birlikte kurgulandı ve biçim-içerik ilişkisini sınırları zorlayacak nitelikte kullandı. Onun için harfler ve sesler birer canlı organizmaydı (Ay 2016: 30). Pakdil, noktalama işaretlerini de üslubunun bir parçası haline getirerek kendine özgü bir biçime dönüştürdü. Örneğin Kur’an yerine Mutlak Öğreti, peygamber yerine Ulu Önder, namaz yerine Beş Vakit Eylem ifadelerini kullandı. Böylece döneminin yeni dilini İslami kavramlarla bütünleştirmeye çalıştı. Nuri Pakdil’in dilinde kelime ve cümle biçimle bütünleşerek hareketlilik kazandı. Eylem merkezinde toplanan düşünceleri bu yolla dile ve edebiyata yansıdı. Pakdil’in şiirlerini genel tavrının özgün bir duruşu olarak görmek mümkündü. Bu şiirler klas duruş ve klas yürüyüşün sözdeki karşılığı olarak yorumlandı (Koç 2004: 150). Pakdil oyunlarında çağdaş insanın yaşadığı bunalım ve acıların nedeni ile yeryüzündeki haksızlıkların, sömürünün, işkencenin kaynaklarını araştırdı. İnsanlar arasındaki tüm olumsuzlukların kaynağını insanın Tanrı’dan uzaklaşması olarak gösterdi (Tosun 1995: 61). Nuri Pakdil kendine has tavrı, dili, duruşu ve mücadelesiyle Türk edebiyatına yeni bir estetik algı ve düşünme biçimi kazandırdı.