Madde Detay
Kutlu Adalı
(d. 03 Ocak 1935 / ö. 06 Temmuz 1996)
Gazeteci, şair, yazar
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Ömer Bey ile Şerife Hanım'ın oğlu olarak Lefkoşa'da doğdu. Babasının mesleği kasaplıktı. İngiliz idaresinin Türkleri Kıbrıs'tan gönderme siyaseti çerçevesinde İngiltere veya Türkiye'ye gitme hakkı verilen ailesi, seçimini Türkiye'den yana yaptı ve 1938 yılında Antalya'ya göç etti. İlk, orta ve lise tahsilini Antalya'da tamamladı. Genç yaşta Anadolu'nun her yerini dolaştı, özellikle Akdeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinden çok etkilendi ve Kağnı Yolu adlı eserini yazdı. 1954'te Kıbrıs'a kesin dönüş yaptı. Türkiye ile bağı hiçbir zaman kopmadı.
1958-61 yılları arasında Gençlik, Beşparmak ve Uyan dergilerini çıkardı. Ayrıca Beşparmak yayınevini kurdu. Nacak gazetesinin yazı işlerini yönetti. 1960-72 yılları arasında Türk Cemaat Meclisi Başkanlığı'nda özel kalem müdürlüğü görevini sürdürdü. 1972'den 1974'e kadar Bayrak Radyosu'nda denetleme kurulu üyeliğinde bulundu. 1974'te Kayıt ve Nüfus Dairesi Müdürlüğü'ne getirildi. 1985'te buradan emekli oldu. 1985-1996 arasındaki yaklaşık on yılını ağırlıklı olarak Söz, Ortam, Yeni Düzen ve Kıbrıs Postası gazetelerinde eleştirel köşe yazıları yazarak geçirdi. Üretken bir sanatçı olarak tanındı.
6 Temmuz 1996 gecesi evinin önünde vurularak katledildi. Ölümü kayıtlara "faili meçhul" olarak geçti. Vefatı üzerine ailesi tarafından "Kutlu Adalı Vakfı" kuruldu. Vakfın ilk yayını Kutlu-İlkay Adalı'nın şiirlerinden oluşan Gideyim Buralardan Diyorum adlı kitap oldu. Eserlerinin büyük bir kısmı yayımlanmaya beklemektedir. Yaklaşık 36.000 kitaptan oluşan kütüphanesi, ailesi tarafından Yakındoğu Üniversitesi'ne bağışlandı. Üniversite kütüphanesi içinde "Kutlu Adalı Bölümü" oluşturuldu. Sağlığında ve vefatından sonra çok sayıda ödül aldı. Bunlardan bazıları; Altın Muflon Gazetecilik Ödülü, Necati Özkan Makale Ödülü'dür.
1960 yılında İlkay Hanım'la evlendi. İl ve Kut adlarında iki kızları ile Er adını verdikleri bir oğulları oldu. Eşi İlkay Adalı da şair ve yazar kimliğiyle tanınan biridir.
Edebiyata ilgisi Antalya Lisesi'nde okurken başladı. Okulun duvar gazetesine şiir ve öyküler yazdı. Önceleri şiirle ilgiliyken daha sonra fikir yazılarına ağırlık verdi. Makale, tiyatro, mizah ve deneme türlerinde yazdı. Folklor çalışmaları yaptı. 1961, 1962 ve 1963 yıllarında Köy Raporları'nı hazırladı. Köylünün sorunlarını dile getirdiği Dağarcık adlı eserini kitaplaştırdı. Kıbrıs Türklerinin âdet, gelenek, görenekleri, güncel yaşamdaki sorunları ve yaşantılarını gözlemlerine dayanarak yazıya geçirdi. Bu çalışmalarının büyük bir çoğunluğu henüz yayımlanmamıştır.
İngiltere, Avustralya veya Türkiye'ye gitmek yerine "Kasım 1995" tarihli son şiirinde "Gideyim buralardan diyorum/Selamsız kalmaktan korkuyorum" diyerek dile getirdiği şekilde, gitmek yerine Kıbrıs'ta kalmayı tercih etti. Muhalif kimliğiyle Kıbrıs Türklerinin Ada üzerindeki varlığını; bağımsız, akılcı ve ilerici bir politika anlayışla sürdürmesi gerekliliğini savunan yazılar yazdı. Kıbrıs Türk edebiyatında toplumcu-gerçekçi anlayışla düzen eleştirisinin örneklerini verdi. Aydınların, köylerde yaşayanların Kıbrıs Türk kimliğinin bilincine varması ve toplumun her kesiminde bu bilincin sürdürülmesi için mücadele etti. Bu bağlamda oluşturduğu Köy Raporları, Kıbrıs Türk köylüsünün siyasal, sosyal, kültürel ve ekonomik durumunu bütün yönleriyle resmeden önemli bir belge hüviyeti kazandı.
Kaynakça
Atun, Suna, Fevzioğlu, Bülent (2008). Kıbrıs Türk Edebiyatı'nda Öykü'nün 107 Yıllık Kronolojik-Antolojik Tarihsel Süreci. Gazimağusa: Samtay Vakfı Yayınları, C. 3: 46-52.
Altay, Hasan Şefik (1989). Kıbrıs Türk Edebiyatı (Başlangıçtan Bugüne). Lefkoşa: KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları.
Hakeri, Bener Hakkı (1992). Kıbrıs Türk Ansiklopedisi. Lefkoşa: A. N. Graphics.
Adalı, İlkay, Uludağ, Sevgül (2006). Bir İnsan Kutlu Adalı. Lefkoşa: Kutlu Adalı Vakfı Yayınları.
An, Ahmet (1998). "Kutlu Adalı'yı Anarken". Türkün Sesi Kıbrıslı Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 36, Ağustos/1998: 24.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: PROF. DR. MERAL DEMİRYÜREKYayın Tarihi: 13.03.2019Güncelleme Tarihi: 16.12.2020
Yayın Tarihi: 13.03.2019Güncelleme Tarihi: 16.12.2020
Güncelleme Tarihi: 16.12.2020
Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
---|---|---|---|
Köy Raporları 1961 | Kıbrıs Türk Cemaat Meclisi Basın İrtibat Bürosu Yayınları / Lefkoşa | 1961 | Araştırma |
Dağarcık: Geçtiğim Köylerden Notlar | Kıbrıs Türk Cemaat Meclisi basın İrtibat Bürosu Yayınları / Lefkoşa | 1961 | Araştırma |
Köy Raporları 1962 | Kıbrıs Türk Cemaat Meclisi Basın İrtibat Bürosu Yayınları / Lefkoşa | 1962 | Araştırma |
Köy Raporları 1963 | Kıbrıs Türk Cemaat Meclisi Basın İrtibat Bürosu Yayınları / Lefkoşa | 1963 | Araştırma |
Dağarcık: Geçtiğim Köylerden Notlar | Beşparmak Yayınları / Lefkoşa | 1963 | Araştırma |
Söyleşi ya da 9 Mart Diyaloğu | Beşparmak Yayınları / Lefkoşa | 1968 | Sohbet |
Çirkin Politikacılar Pof | Beşparmak Yayınları / Lefkoşa | 1969 | Eleştiri |
Köprü | Beşparmak Yayınları / Lefkoşa | 1969 | Tiyatro |
Hayvanistan | Beşparmak Yayınları / Lefkoşa | 1969 | Eleştiri |
Şago | Beşparmak Yayınları / Lefkoşa | 1970 | Tiyatro |
Sancılı Toplum | Beşparmak Yayınları / Lefkoşa | 1970 | Deneme |
Nasrettin Hoca ve Kıbrıs | Beşparmak Yayınları / Lefkoşa | 1971 | Mizah |
Dağarcık | Işık Kitabevi / Lefkoşa | 1997 | Gezi Yazısı |
Gideyim Buralardan Diyorum: Şiirler | Kutlu Adalı Vakfı Yayınları / Lefkoşa | 1998 | Şiir |
Dedemin Kucağı | Gençlik Merkezi Yayınları / Lefkoşa | 1998 | Masal |
Kağnı Yolu | Kutlu Adalı Vakfı Yayınları / Lefkoşa | 1999 | Roman |
Nasrettin Hoca'dan Öyküler | Peyak Kültür Yayınları / Lefkoşa | 1999 | Mizah |
Yaseminlerimi Geri Verin | Kutlu Adalı Vakfı Yayınları / Lefkoşa | 1999 | Makale |
Can ile Gül | Işık Kitabevi / Lefkoşa | 1999 | Hikâye |
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Osman Türkay | d. 16 Şubat 1927 - ö. 21 Ocak 2001 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Ahmet Tolgay | d. 15 Ekim 1944 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | Bekir Kara | d. 13 Temmuz 1945 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | Emine Erbaş | d. 16 Ocak 1935 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | MAHMUD MEMEDOV | d. 1935 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | Füruzan | d. 29 Ekim 1935 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | Nur Tahsin Salor | d. 14 Ağustos 1908 - ö. 27 Kasım 1996 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | KUL AHMET, Ahmet Kartalkanat | d. 1932 - ö. 16.07.1996 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | ZİYANî, İbrahim Arslantaş | d. 1939 - ö. 21.05.1996 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Mehmet Müfit | d. 25 Kasım 1952 - ö. 20 Kasım 2016 | Meslek | Görüntüle |
11 | Ömür İklim Demir | d. 20 Ocak 1980 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | Ahmet Edip Başaran | d. 1978 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | Ahmet Hamdi Tanpınar | d. 23 Haziran 1901 - ö. 24 Ocak 1962 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | Eren Akçiçek | d. 19 Mart 1943 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | Uğur Kökden | d. 7 Temmuz 1934 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | Metin Güven | d. 4 Ocak 1947 - ö. 16 Ağustos 2010 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | Nurettin Uytun | d. 13 Temmuz 1924 - ö. 18 Ağustos 2020 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | MEHMET BEHÇET KUTLU | d. 1864 - ö. 26.10.1948 | Madde Adı | Görüntüle |