Madde Detay

Erzincan’ın Refahiye ilçesinde doğdu. Annesi Suna Hanım, babası öğretmen Cemal Aktaş’tır. İlk ve ortaöğrenimini Refahiye ve Trabzon’un Beşikdüzü ilçesinde tamamladı. 1978’de Beşikdüzü Öğretmen Lisesi’nden, 1982’de İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Mimarlık Fakültesi’nden mezun oldu. Çalışma hayatına mimarlık yaparak başladı (1982-1983). 1980’den itibaren Yeni Devir ve Milli Gazete’de yazarlık yaptı. Yeni Devir gazetesinin kadın sayfalarını düzenledi (1983-1985). Mavera dergisinde gezi notları (1986), Aylık Dergi’de hikâye ve denemeleri yayınlandı (1986-1988). Girişim, Bu Meydan, Kitap, İzlenim, Kadın ve Aile, Kafdağı, Yeryüzü, Bilgi ve Hikmet, İslami Araştırmalar, Nehir, Dergâh, Gerçek Hayat ve Yeni Şafak gibi dergi ve gazetelerde yazılar kaleme aldı (Yalçın 2010: 73; Işık 2010: 209–210). Tahran’da Allameh Tabata’i Üniversitesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde dersler verdi (2009–2012). Hâlihazırda www.dunyabulteni.net, www.sonpeygamber.info sitelerinde ve Gerçek Hayat dergisinde yazan, Eyüp Sinema Akademisi’nde sinema kültürü dersleri veren Cihan Aktaş, evli ve iki çocuk annesidir.

Cihan Aktaş’ın hikâyeleri çeşitli edebiyat ödüllerine layık görüldü. Son Büyülü Günler ile Türkiye Yazarlar Birliği hikâye ödülünü (1995), Azize’nin Son Günü ile Gençlik Dergisi hikâye ödülünü (1997), Bana Mektuplar Yaz ile Türkiye Yazarlar Birliği yılın romancısı ödülünü (2002), Kusursuz Piknik ile ESKADER yılın hikâye kitabı ödülünü, Bursa 15. Edebiyat Günleri Ahmet Hamdi Tanpınar ödülünü (2015), Kızım Olsan Bilirdin’le Ömer Seyfettin hikâye ödülünü (2016) ve son olarak Necip Fazıl roman-hikâye ödülünü (2016) aldı.

Cihan Aktaş, 1980’li yılların ilk yarısından itibaren yayın hayatına başlamıştır. İslâm tarihinin iman, fazilet, takva ve iffet sembolü olarak nitelendirdiği kadın örneklerinden Hz. Muhammed’in kızı Hz. Fatıma (1984) ve torunu Hz. Zeynep (1985) ilk kitaplarıdır. Biyografik nitelikteki bu eserlerini, modernleşme sürecinde bilhassa Müslüman kadının toplum hayatındaki rolüne değindiği, tesettür meselesini irdelediği, dünya Müslümanlarını konu aldığı Sömürü Odağında Kadın (1985), Veda Hutbesi (1985), Pakistan Dosyası (1987), Sistem İçinde Kadın (1988), Tanzimat’tan Günümüze Kılık Kıyafet ve İktidar (1989–1990) adlı kitapları takip etmiştir. 1991’de biri inceleme diğeri öykü türünde iki kitabı çıkmıştır. Beş bölümden oluşan Tesettür ve Toplum’da, başörtüsü yasağının uygulandığı 1990’lı yıllarda, başörtülü öğrencilerin kişisel trajedilerini anlatmıştır. Üç İhtilal Çocuğu ise yazarın 1980’lerde Aylık Dergi’de yayınlanan ve “modern hayat eleştirisi”nin ön planda olduğu dört uzun hikâyeden oluşur. Cihan Aktaş, bu kitabın “gelenek ile modernizm arasında varoluş zemini kurmaya çalışan bir kadın kuşağına özgü, kaygıyla umut arasında gidip gelen bir yolculuğun ayrıntılarına” yoğunlaştığını belirtmiştir (Aktaş 2017: 10).

Cihan Aktaş, 1992’de gelenek ve modern hayat arasındaki aile kurumuna değindiği Modernizmin Evsizliği ve Ailenin Gerekliliği’ni yazmıştır. Üç bölümden oluşan Mahremiyetin Tükenişi (1995)’nde ise kadının aile ve toplum hayatındaki yerine dikkat çekmiştir. İnceleme ve araştırma kitaplarının ardından Aktaş, hikâye türüne ağırlık vermiş, yazı hayatına birer yıl arayla yayınladığı üç hikâye kitabıyla devam etmiştir. Dokuz hikâyeden oluşan Son Büyülü Günler (1995)’de, “kadın erkek ilişkilerinden evlilik sorunlarına; ev yaşamındaki ince ayrıntılardan toplumsal ilişkilere varan geniş bir yelpazede kadının konumunu” hikâyeleştirmiştir (Örs 1995: 58). Acı Çekmiş Yüzünde (1996)’de, iki hikâye dışında, yine kadınlar başroldedir. Bu eser, “dini göndermeleri olan bir izleğin örneğidir, hidayeti anlatır, İslami kadınlık deneyimini ifade eder” (Altuğ 2013: 104). Azize’nin Son Günü (1997)’nde ise kadın mihvalinde “Azerbaycan insanını, coğrafyasını, siyasi atmosferini, ekonomik şartlarını ve kültürel, folklorik özelliklerini yansıtan” hikâyelere yer vermiştir (Harmancı 2011: 872). Hüseyin Su, Cihan Aktaş’ın ilk dört hikâye kitabındaki kahramanlarla ilgili şu tespitte bulunmuştur: “Genelde kadın (daha genelde de insan), özelde Müslüman kadın, verili bir dünyanın, dayatılan bir dünyanın kıskacında, darmadağınık, allak bullak olmuş bir hayatı yaşamak zorundadır. Hayatın her alanında çelişkilerle karşılaşır. (…) Onun için sükûn yoktur. Her alan, her düşünce, her mekân, her ilişki, her birliktelik sorgulanmak durumundadır. Hepsinin de yeniden inşası gerekmektedir. Sürüklenmekten ibaret olan hayatı, yaşanılır hale getirmek için arar, döner durur kahramanlar” (Su 1998: 54).

Cihan Aktaş, Şark’ın Şiiri- İran Sineması (1998) adlı kitabında, İran sinemasından hareketle İslami çizgide bir hayat yaşayan insanın hayatında tasvirin yerini, sinema ile değerlerin iletilme imkânını, dini sinemadan söz etmenin ihtimalini, kadının sinemadaki varlığını sorgulamıştır (Aktaş 2015: 9). Bu eserini Suya Düşen Dantel (1999) ve Ağzı Var Dili Yok Şehrazat (2001) adlı hikâye kitapları takip etmiştir. Birbirini takip eden yıllarda basılan bir diğer kitabı, “İslamcı kadınların kamusal alan tecrübeleri etrafında” 1995’ten itibaren kaleme aldığı yazıları derlediği Bacı’dan Bayan’a (2001)’dır (Aktaş 2016:7).

Cihan Aktaş, okuyucusuyla buluşan on yedi kitabının ardından ilk romanı olan Bana Uzun Mektuplar Yaz (2002)’ı yayınlamıştır. Söz konusu eser, 1970’li yılların siyasi ve toplumsal çatışmaları, gruplaşmaları altında, Aslı adlı kahramanın yaşadıklarından hareketle bir kız öğretmen okulundaki hayatı anlatır. Bir yıl sonra yayınlanan Halama Benzediğim İçin (2003) adlı hikâye kitabı ise anne-kız, anne-oğul ve geniş aile ortamından beslenerek kaleme aldığı, aile içi olayları konu alan on hikâyeden oluşur.

Cihan Aktaş, 2003 yılında “kitle iletişim araçları kanalıyla bütün dünya tarafından izlenmesi” muhtemel olan Körfez Savaşı’na dair 1991’de tuttuğu notları Turuncu Günler adıyla kitaplaştırmıştır (Aktaş 2003:5). 1998’de İran sinemasıyla ilgili bir kitap hazırlayan Aktaş, 2004’te yine aynı ülkeyi konu edindiği Dünün Devrimcileri Bugünün Reformistleri: İran’da Siyasal, Sosyal ve Kültürel Değişim’i yazmıştır. Bahsi geçen eser, yazarın 1990’lı yılların başından itibaren İran’da meydana gelen toplumsal, siyasal ve kültürel değişimi konu alan yazılarının derlenmiş hâlidir.

2005 yılında Cihan Aktaş’ın olgunluk çağı hikâyelerinden oluşan, gözden kaçan ayrıntıların, görmezden gelinen insanların anlatıldığı Duvarsız Odalar kitabı okuyucusuyla buluşmuştur. Bu eseri, 1980’li yıllarda üniversite okuyan ve İslami bir yaşantıya sahip Meral adlı kahramanın anlatıldığı, yazarın ikinci romanı, Seni Dinleyen Biri (2007) takip etmiştir. Aynı yıl basılan diğer kitabı ise 1960’lardan itibaren gelişmeye başlayan İslamcılık akımının pratiğini, entelektüel kadınların tecrübelerinden yola çıkarak ortaya koyduğu Bir Hayat Tarzı Eleştirisi: İslamcılık’tır.

Cihan Aktaş, İran üzerine gazete ve dergilerde kaleme aldığı yazılarını Yakın Yabancı (2008) adı altında derlemiştir. Kadınları baskı altında tutan kusursuz olma çabasına ve “hayatın ağırlığını bir başına kaldırmaya baş koymuş gururlu kadınların yaşadığı çöküntü”ye dikkat çektiği Kusursuz Piknik (2009) ile hikâye kitaplarına bir yenisini eklemiştir (Öz, 2009). Daha sonra yayınlanan Kardeşliğin Dili (2010), İktidar Parantezi: Kadın, Dil, Kimlik (2011), Binyılın Sonu (2012) adlı kitaplarında ülke birliğini, muhafazakâr kadının toplumdaki yerini, 28 Şubat sürecinde çekilen sıkıntıları konu edinmiştir. Aktaş, üçüncü romanı olan Sınıra Yakın (2012)’da, Efsane adlı kahramanın iki günlük İran yolculuğunun arka planında, geriye dönüşlerle ve kahramanın iç dünyasına yapılan yolculuklarla iki ülkenin tarihi, siyasi, sosyal, kültürel yapısına ve değerlerine dikkat çekmiştir. On iki hikâyeden oluşan Ayak İzlerinde Uğultu (2013)’da yurtsuz, mülteci, göçmen, kaçak, kırgın ve ümitsiz insanları anlatmış, diğer eserlerinde olduğu gibi kadın sorunlarını hikâyelerine taşımıştır. Şehir Tutulması (2015)’nda bir mimar olarak şehirlerin yakın dönemdeki yapılanmasına dikkat çekmiş, “medeniyet” odaklı şehir anlayışına geri dönüş önerisinde bulunmuştur. Aynı yıl yayınladığı Kızım Olsan Bilirdin (2015) adlı hikâye kitabında, Alzheimer hastalarından hareketle yaşlıların da bulunduğu aile hayatlarına dikkat çekmiş ve hayata dair çözümlemeler yapmıştır. Dördüncü romanı olan Şirin’in Düğünü (2016)’nde, Şirin Adıgüzel adlı kahramanın yaşadıklarından hareketle, Hüsrev ü Şirin mesnevisinden beslenerek 2000’li yılların siyasi ve toplumsal meselelerine değinmiştir. Fotoğrafta Ayrı Duran (2017)’da, Suriye’deki iç savaş nedeniyle yurdunu terk etmek zorunda kalan mültecilerin sorunlarını on dört farklı hikâyede konu edinmiştir. Cihan Aktaş, şimdilik son hikâye kitabı olan Unutulmayan (2017)’da ise on bir hikâyesiyle Türkiye’nin yakın tarihine ışık tutmaya çalışmıştır.