Madde Detay

Babasının görevli bulunduğu Yunanistan'a bağlı Yanya'da Ali Yaver Bey ve Habîbe Yektâ Hanım'ın dört erkek çocuğunun en büyükleri olarak dünyaya geldi. Doktor olan babası, Kafkasyalı mücahit Şeyh Şâmil’in baba soyundan; annesi Habîbe Yektâ Hanım ise Safranbolu Cılız soyundandı. Sadi Yaver’in ilk adı Mehmet Sadi olup soyadı kanunu çıkana kadar bu adı kullandı (Şenel 1995: 1, 4;  Şenel 2016: 136-137)).

İlköğrenimini Safranbolu’da (1922), lise eğitimini İstanbul’da (1926) yaptı. Ardından İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi'ne kaydolan Ataman, okulu yarıda bırakarak müzik eğitimi almak için önce Beylerbeyi Musiki Cemiyeti, sonra Dârü’l-Elhân’a (İstanbul Konservatuvarı) girip 1930'da mezun oldu (Şenel 1995: 1; Şenel 2016: 136-137).

1931'de müzik öğretmeni olarak çalışmaya başladıysa da 1938'de kendi isteğiyle öğretmenlik görevinden ayrıldı. 1938-1940 yılları arasında Ankara Radyosu Halk Müziği Yayınlarının yöneticiliğini yaptı. Halk müziğini folklorik değerleri ve sanat ürünü olarak işleyip halka tanıtmaya çalıştı (Şenel 1995: 1-2; Şenel 1997: 356; Şenel 2016: 136-137).

Karabük’te belediye ve halkevi başkanlığı yapan Ataman, 1950 yılında İstanbul Radyosu’nda Memleket Havaları ve Saz Birliği adlı bir topluluk kurarak topluluğun yöneticilik ve şefliğini yaptı. 1952 yılında İstanbul Belediye Konservatuvarının bünyesinde kurulmasına ön ayak olduğu Folklor İnceleme ve Derleme Kurulu’na atandıktan sonra bir yıl bu topluluğa bağlı olarak kurulan Folklor Tatbîkat Topluluğu’nun şefliğini yaptı (1953). Bu tarihten emeklilik tarihi 21 Aralık 1971 yılına kadar müzikle ilgili kurum ve kuruluşların yöneticilikleri ile millî kuruluşlarda sanat ve kültür hizmetlerinde bulundu (Şenel 1995: 2-3; Şenel 2016: 136-137).

1991 yılında Kültür Bakanlığı tarafından Devlet Sanatçısı unvanı alan Ataman, 10 Aralık 1994 tarihinde İstanbul’da vefat etti ve Safranbolu’da defnedildi (Ayva 2016a: 279; Şenel 1995; Şenel 2016: 136-137).

Halk kültürüne büyük ilgi duyan Ataman, küçük yaştan itibaren Safranbolu’nun bilinen saz ustaları ve âşıklarını dinleyip saz çalmasını, yöre türkülerini ve danslarını öğrendi. İstanbul’daki eğitimi sırasında Fuat Köprülü’nün Türkiyat Enstitüsü'ndeki derslerine devam etti (1928-1930). Ayrıca Rauf Yektâ Bey, Zekâizâde Hâfız Ahmet Irsoy ve Mehmet Zâti Arca gibi müzisyenlerin öğrencisi oldu. Mahmut Ragıp Gazimihal ve Fransız müzikolog Eugéne Borrel’den de yararlandı. 1929 yılından itibaren Anadolu’nun çeşitli yerlerinde saha araştırmaları yaptı, etnografik malzeme topladı (Şenel 1995: 3). Ünlü müzisyen Muzaffer Sarısözen ile birlikte, İstanbul’a yerleşen Altay Türklerinden de derlemeler yaptı (Şenel 1997: 357;Şenel 2016: 136-137).

Hazırladığı radyo programları ve yazdığı kitaplarla halk müziği ve danslarını folklorik yönleriyle inceleyen, Âşık Veysel ve Bayram Aracı gibi halk müziğinin önemli isimlerini günümüze kazandıran, halk müziğini ilk kez konser salonlarına taşıyan Ataman, halk kültürü uygulayıcıları ve derleyicilerine örnek oldu (Şenel 1995: 4-5); Şenel 2016: 136-137.

Halk müziğini folklorik yönleriyle ele alan Ataman, ilk yazılarını Karadeniz Ereğli dergisi ve Bartın gazetesinde yayımladı. Bazı yazılarında Emre Kayaoğlu takma adını kullandı. Folklora Doğru, Folklor Postası, Halk Bilgisi Haberleri, Türk Folkloru, Türk Folklor Araştırmaları (Şenel 1995: 6) gibi dönemin ünlü halkbilimi dergilerinde yazılar kaleme aldı. Çeşitli gazetelerde yazılar yayımlamakla birlikte 1944 yılından itibaren 12 sayı olmak üzere Karabük Dergisi’nin yayımını üstlendi. Bu dergide, Karabük’ün tarihini, kültürünü ve folklorunu tanıtan yazıların yer aldığı Halkbilimi köşesini hazırladı (Seyman 2011: 1288-1289).

Ataman, halk müziği ve dansları ile halk edebiyatı konusunda kırk civarında kitap kaleme aldı. Ilgazlı Âşık Nâilî’nin hayatı ve şiirlerini içeren Âşık Nâilî (1937); orta oyunu ustası Dümbüllü İsmail’in hayatı ile tulûatçılığını konu alan Dümbüllü İsmail Efendi (1974) ve 19. yüzyıl divan şairi Mehmet Sâdi Bey’in hayatının yanı sıra divanı Gülşen-i Âsâr’ın tam metninin bulunduğu Mehmet Sadi Bey (1987) bu çalışmalardan birkaçıdır (Şenel 1995;Şenel 2016: 136-137).