Madde Detay

Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi'nin elle tutulmuş bir fihristinde künyesi Köprüvî Yûsuf Bahrî bin Mehmed/Mehemmed şeklinde yer alan Bahrî için bahsi geçen defterde birkaç kez Köprüvî bir kez de Çorumî ifadesi kullanılmıştır. Hayatının büyük bölümünü Çorum’da geçirdiğinden, zaman zaman Çorumlu da kabul edilen Bahrî, mevcut kaynakların ittifakıyla (Ozulu 2009: 393, Ercan 1991: 127-131) Vezirköprü doğumludur. Zaten babası da Vezirköprülü Sarı İmâmoğlu Mehmed Efendi’dir. Doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte 1750-1760 yılları arasında olduğu tahmin edilmektedir. Zamanının önemli hadis âlimlerinden olan Yusuf Bahrî; Amasya, Kastamonu, İstanbul ve Mısır’da eğitim görmüş, oradan hacca gitmiştir. Ozulu (2009) ve Ercan’ın (1991) da aralarında bulunduğu bazı kaynaklarda, oradayken bir hadis vesilesiyle çıkan tartışma sonrasında haklılığı ortaya çıkınca Bahrî ismini aldığı ve böylece meşhur olduğu anlatılır. 1785 sonrasında Çorum’a yerleşen "Fahrü’l-muhaddisîn" unvanlı Yusuf Bahrî, Çorum’da müderris olarak “hadis, fıkıh, tefsir bedi, beyan” gibi ilimleri okutmuştur. Çorumlular tarafından çok sevilen ve ilgi gören Yusuf Bahrî, Çorumlu Seydimoğlu ailesinden bir kızla evlenmiştir.  Vefat tarihini Ozulu 1829 (2009: 393), Tuzcu ise 1728 (2010: 146) olarak vermektedir. Önemli bir ziyaretgâh olarak bilinen mezarı, Çorum’da Hıdırlık Camii avlusunda yer alan Kerebi Gazi Türbesi bitişiğindedir.

Bahrî'nin Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi'nde müellifi veya müstensihi olduğu birçok eser bulunmaktadır. Kaynaklarda veya kataloglarda zikredilen eserleri şunlardır:

1. Atâ El-Kâdir El-Feyyâz Şerh Al Şifâ: Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi Nr. 363, Arapça.

2. Risâle-i Liüme’t-ta’rîf, Dürrü’t-tahrîr fî Hakku’t-tekbîr: Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi Nr. 214, kozmografya konulu, Arapça.

3. Şerh-i Hizp Al-Nevevî: Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi 627 numaralı Mecmûatü’r-Resâ’il içinde Nr. 627/3, din/hadis, Arapça.

4. Akâid-i İmâm-ı Hasan: Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi 976 numaralı Mecmûatü’r-Resâ’il içinde, akâid, Arapça.

5. Risâle-i Müntehabât : Dil bilgisi konusunda yazılmış bir eserdir.

6. Şerh-i Hizb-i Nevevî.

43 yıl Çorum’da müderrislik, vaizlik yapan Yusuf Bahrî, ömrü boyunca pek çok eser mütalaa etmiş, kıymetli ilmî eserleri kendi el yazısıyla yazıp kütüphanesine koymuş, pek çok esere tenkit ve değerlendirmeler yazmış ve yine pek çok eserin de müellifi olmuştur (Ozulu 2009: 393). Çorumlu araştırmacı yazarlardan Abdullah Ercan’ın aşağıdaki değerlendirmeleri de kelâm, hadis ve fıkıh âlimi Yusuf Bahrî’nin samimiyeti ve ihlâsını ortaya koymaktadır: “Yusuf Bahrî’nin türbesi Çorum’da Hıdırlık mezarlığındadır. Ashâbdan olan ve İslâm ulularından sayılan Suheyb Rûmî’nin türbesinin hemen yanıbaşındadır. Taş sandukasının baş tarafındaki kitâbede ‘Ve kelbihüm basitun zira’ayhi bilvasîd.’ sözleri yazılıdır. Bu sözler, Kurân’ın Kehf sûresinin 18’inci âyetinden alınmış bir parçadır. ‘Köpekleri de dirseklerini kapının eşiğine uzatmış yatıyordu.’ anlamına gelmektedir.” (1991: 127).

Bayram, Yavuz ve Avni Erdemir (2006). “Samsunlu Divan Şairleri”. I.Ulusal Geçmişten Geleceğe Samsun Sempozyumu, 4-6 Mayıs 2006. (Ed.Cevdet Yılmaz), Samsun: Samsun Büyükşehir Belediyesi Yay.741-747.

Ercan, Abdullah (1991). XIV. Yüzyıldan Günümüze Çorumlu Şairler. İstanbul: Hitit Festivali Komitesi Yay.

Ergun, Saadettin Nüzhet (yty.). Türk Şairleri. C.1-2.

İpekten, Haluk vd. (1988). Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KB Yay.

Ozulu, Abdülkadir (yty.). “Çorum’un Yetiştirdiği Şahsiyetler”. Coğrafyası Tarihi Kültürü ve Edebiyatıyla Çorum. (ed.Yavuz Bayram). Çorum: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. 387-401.

Tuzcu, Ali (2010). Vezirköprü Meşhurları. Samsun: Vezirköprü Kaymakamlığı Yay.

Gazel

Âh elinden âh eyâ gamzesi hûnhâre güzel
El amân ey çeşm-i câdû-veş ü sehhâre güzel

Bu senün âhû gözün lâle yüzün dûdu sözün
Getirir şevk-i zarûrî dil-i bîmâre güzel

Dahi mahmûr bakışın hûrî kaşın cân yakışın
Ne kıyâmet koparır ‘âşık-ı gamhâre güzel

Yok mudur insâfun ey şûh meded rahm eyle
Yoksa pervâne gibi yandı gönül nâre güzel

Korkarum cevr ile ben bendeyi rüsvâ kılasun
Nice sabr eyleye hicre dil-i sad-pâre güzel

Beni bülbül gibi zâr içre komak lâyık ise
Hey meded gül gibi dûş itme beni hâre güzel

Sana kim dedi bana böyle ‘âşık ol der isen
Güzel ol diye sana kim dedi meh-pâre güzel

Bahrî’yi bahr-ı gamundan sâhil-i vasla yetür
İrişürsün nice gencîne-i esrâre güzel

Murabba

Ben o Mecnûn’am ki yâd itmem gam-ı Leylâ nedür
Aşk nedür âşık nedür ya bunca vâveylâ nedür
Ben tılısm-ı a’zam-ı feyz-i müsemmâyam velî
Sorsalar bilmem bana yâ âlem-i esmâ nedür

Pençe-i ankâ-yı kudsîden tahammül kıl peşin
Ta bilesin kim nedür aşk-ı hakîkat sûzişin
Pertev-i Hak’dur tevekkül arş olur hayret-nişîn
Ferşe düşmiş şem ile pervâneden pervâ nedür

Biz elest bezminden evvel mest olan dîvâneyüz
Anun içün tâ ebed ayılmayuz mestâneyüz
Sâgar u sahbâ bizüz sâkî bizüz meyhâne biz
Hayretin sırrı nedendür serde bu sevdâ nedür

Bahriyâ bu sûzişin ol mihr-i enverden midür
Ol perî-veş tal‘atı mâh-ı münevverden midür
Bilmezem yârdan mı ağyârdan mı kemterden midür
Kem nedür kemter nedür kim rehber-i Mevlâ nedür

(Ercan, Abdullah (1991). XIV.Yüzyıldan Günümüze Çorumlu Şairler. İstanbul: Hitit Festivali Komitesi Yay. 128, 129.)