Madde Detay

1274/1858 yılında İstanbul'da doğmuştur. Tam adı Şerîf Ahmed Reşîd Paşa'dır. Şiirlerinde Reşîd mahlasını kullanmıştır. Vilâyât defterdarlarından Nu'mân Fikrî Efendi'nin oğludur. Üvey babasıyla beraber Edirne'de bulunduğu sırada Rüşdî mektebine devam etti ve buradan mezun oldu. Zamanın değerli bilginlerinden Hoca Mecîd Efendi'den Arapça, Farsça öğrendi ve bazı önemli eserleri okudu. Hukuk Mektebi'ne girerek üçüncü sene mezunlarının birincisi olarak diplomasını aldı. 1872 senesinde Şurâ-yı Devlet'e kâtip olarak girdi. Önce fihrist, sonra mazbata kalemlerinde görev yaptı. Burada derece derece ilerleyerek mülazım ve muavin oldu. Tanzimat dairesi baş muavinliğine getirildi. 1895 yılında ise Tanzimat Dairesi üyeliği görevi verildi. Aynı sene Rumeli Beylerbeyliği payesi ile Haleb vilayeti vali muavinliğine tayin edildi. Daha sonra Adana vali muavinliğine nakledildi. Bir müddet Mersin mutasarrıflığı vekaletinde bulundu. Burada muavinliğe Hristiyan birinin tayini gerektiğinden bu görevinden ayrıldı. Sonra Bosna muhacirlerinin Ankara havalisinde iskanı için teşkil olunan komisyonun azalığına tayin edildi. Bu görevini yürüttüğü sıralarda Musul valiliğine atandı, bir müddet sonra azledildi ve uzun süre kendisine görev verilmedi. 1911 yılında Hicaz valiliğine tayin olundu. Burada ikinci defa hac görevini yerine getirdi. İttihad ve Terakkî Fırkası'nın tekrar iktidara gelmesi üzerine bazı valilerle beraber bu görevinden ayrıldı. 1337/1918 yılında İstanbul'da gripten vefat etti. Yetişkin oğlu Fikrî Bey de kendisinden birkaç saat sonra vefat ettiğinden baba ve oğulun cenazeleri birlikte kaldırıldı. Süleymaniye Camisi haziresine defnolundular.

Eserleri şunlardır:

1. Dîn-i Mübîn-i İslâm: Toplamı 5 cilttir. 824 sayfa hâlinde 1328-1329 yıllarında İstanbul'da basılmıştır.

2. Dîvânçe: Bazı şiirlerini ihtiva etmektedir. Yazma hâlindedir. Yazması MK Yz. A 3286 numarada bulunmaktadır.

3. Feth-i Mübîn-i Kudüs: Yazma hâlindedir.

4. Usûlü'l-Hikem fî Nizâmi'l-Âlem Tercümesi: Hasan Kâfî'nin eserinin tercümesidir. İstanbul'da basılmıştır.

5. Hukûk-ı Ticâret: İlk cildin ilk baskısı Avramaki Papadopulos ile, ikinci baskı yalnız Ahmed Reşîd Paşa imzasıyladır. Toplamı 8 cilttir. Bu ciltler 1303, 1311, 1312, 1316 yıllarında İstanbul'da basılmıştır.

6. Hüsn-i Dil Tercümesi: Yazma hâlindedir.

7. İmâm-ı A'zam'ın Siyâsî Tercüme-i Hâli: İstanbul'da basılmıştır.

8. Mecmû'a-i Eş'âr: Yazma hâlindedir.

9. Riyâz-ı Adâlet: Yazma hâlindedir.

10. Rûhu'l-Mecelle: 1326-1328 yılları arasında 8 cilt olarak basılmıştır. Toplamı 2100 sayfa kadardır.

11. Târîh-i Âl-i Berâmike Tercümesi: Yazma hâlindedir.

12. Târîh-i Umûmî-i İslâm: 18 cilttir. Yazma hâlindedir.

İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. III. İstanbul: Dergâh Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri.  C.I. Ankara: Bizim Büro Yay.

Kasîde - Hazret-i Ömerü'l-Fârûk

Âfâkı tutdı şa'şa'a-i şân u satveti

Baş egdirüp adûlara seyf-i celâdeti

Dünyâya verdi adl ile zîb ü zîneti

Ukbâda bile söylenecekdir adâleti

Fârûk denildi nâm-ı ma'âlî-şi'ârına

Fark eyledi hakîkati re'yi kiyâseti

Mihr-i münîr eyledi dünyâyı gark-ı nûr

Gark etdi nûra gökleri şems-i adâleti

İslâm olanlar etmede zâtıyla iftihâr

Dîn-i Hudâ'yı eyledi i'lâ şecâ'ati

Meyl etmedi nümâyiş-i bezm-i cihâna hiç

Âlî göründü dehr-i denîden tabî'atı

İcmâ'-ı ümmet ile geçince hilâfete

Evc-i kemâle erdi makâm-ı emâreti

Mûsâ'ya döndü Kuds-i Şerîf'e sefer edip

Arz-ı mukaddes oldı mutî-i hükûmeti

Rûhu'l-kudüs oldı semâvâtda şâdmân

Ervâh-ı enbiyâya verirdi beşâreti

İklîm-i Mısr'a Yûsuf-ı sânî gibi müdâm

Cârî olurdı Nîl-i füyûz-ı inâyeti

Kayser çekildi dâ'ire-i tengnâsına

Kisrâ'yı kıldı ser-bezmine şehâmeti

Fermân-revâ-yı hıtta-i Şâm u Irâk olup

Tasdîk edildi şevket ü şânı hilâfeti

Muhtâc degildi zâbıtaya kişver-i Arab

Kâfî göründü ehl-i fesâda mehâbeti

Âcizlere mu'în ü zahîr ü şefîk idi

Zâlimleri helâk ederdi siyâseti

İslâma verdi ol derece intizâm kim

Oldı emîn halk-ı cihân buldı râhatı

Hiçbir emîre misli nasîb olmamış iken

Gördü kemâli debdebe-i dîn ü devleti

Tâ ki dokundu hançer-i cevr-i kazâ dirîg

Kan aglamışdı her işiden bu cinâyeti

Bu hâk-dâna sıgmadı ol şehsüvâr hayf

Lâhûtiyâna hem-dem olup kıldı rıhleti

Hakk'ın bu işde hikmeti var şübhesiz Reşîd

Cennetde oldı rif'ate bâ'is şehâdeti

Bâkî hemîşe adl ile nâm-ı mukaddesi

Fânî degildi himmeti ikdâmı gayreti

(İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. III. İstanbul: Dergah Yay. 1437, 1438.)