Madde Detay

Ankara'da doğan yazarın asıl adı Selçuk Veziroğlu'dur. Selçuk Baran’ın babası ziraat teknisyeni Talat Veziroğlu, annesi Uşak'ın köklü ailelerinden Banazlıların kızı Halide Hanım'dır (Günçıkan 1995: 72). Çocukluğunu Ankara'da geçiren yazar ilköğrenimine İsmet Paşa İlkokulu’nda başlar. Burada üç sene eğitim gördükten sonra ilkokulun dördüncü ve beşinci sınıfını Atatürk İlkokulu’nda tamamlayıp Ulus’taki Üçüncü Ortaokul’a devam eder. Bundan sonra Ankara Kız Lisesi’ni bitirir. 1950 yılında girdiği Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden 1954’te üçüncülük derecesiyle mezun olur. Berlin'de başladığı yüksek lisansı sırasında Almancasını geliştiren Baran aynı zamanda Alman hukuku üzerine çalışmalar yapar (Toker 2012: 8). Almanya’dan memlekete dönerken tanıştığı opera ve şan sanatçısı Ayhan Baran’la 1957 yılında evlenir. Bu evlilikten Ayda ve Işıl adında iki kızı olur. Bir süre Ankara Hukuk Fakültesi'nde ve Banka ve Ticaret Hukuk Araştırma Enstitüsü'nde araştırmacı olarak çalışır. Ara ara iş hayatında kesintiler yaşayan yazar 1995’ten sonra Ankara Hukuk Fakültesi’nin Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü’nde yayın müdürlüğü yapar. Ölene dek bu kurumda çalışmayı sürdürür (Toker 2012: 23).

Yazarın “Çocuğun Biri” adlı ilk öyküsü 1968’de Yeditepe dergisinde yayımlanır. İlk öykü kitabı Haziran (1972) yayımlandıktan hemen sonra 1973’te TDK Öykü ödülüne, ikinci öykü kitabı Anaların Hakkı (1977) ise 1978’de Sait Faik Hikâye Armağanına layık görülür. Baran'ın Bir Solgun Adam (1975) romanı 1974'te, Bozkır Çiçekleri (1987) romanı ise 1979'da düzenlenen Milliyet Roman yarışmasında mansiyon kazanmıştır (Yılmaz 2010: 30-32). Yazar edebi hayatı boyunca Türk Dili, Oluşum, Argos, Papirüs, Hisar, Varlık, Yeni Edebiyat, Yeditepe gibi dergilerde yazı ve öyküler kaleme almıştır. TRT İstanbul Radyosu için radyo oyunları yazdı (1987-1993).

Selçuk Baran, geçirdiği mide kanaması sonucu 4 Kasım 1999’da vefat etti.

Selçuk Baran’ın öykülerindeki odak noktayı yalnızlık, kaçış, çaresizlik gibi negatif duygularla mücadele eden insanlar oluşturur. İlk öykülerinden itibaren simgesel bir dil kullanan yazar “yorgun düşmüş” kişilerin iç dünyalarındaki çatışmaları ele alır (Yılmaz 2010: 33). Kısa, duru, süssüz bir söyleyişi tercih eden yazarın öykülerinde atmosfer oldukça yalın fakat çarpıcı detaylarla kurulur. Baran, roman ve öykülerinde “Toplumdaki değişimi, taşradan kente hızlı göçle başlayan alt üst oluşun yansıdığı hayatları, kentin sağanağında bir yerde tutunmaya çalışan küçük insanların dünyalarını” yansıtır (Toker 2012: 17). Kentin zengin, rahat, mutlu ve huzurlu kesimi onun eserlerinde oldukça azdır. Baran'ın küçük insanın trajedisini gözler önüne serdiği dramatik öyküleri Sait Faik’ten izler taşır. Selçuk Baran da, üzerinde etkiler uyandıran yazarlar söz konusu olduğunda Türk edebiyatından Sait Faik, Sabahattin Ali; Batıdan Andre Gide ve Franz Kafka isimlerini anar (Tağızade Karaca 2006: 274).

Haziran, Anaların Hakkı kadın karakterlerin ve onların hayal kırıklıklarının yoğunlukta olduğu eserlerdir. Bu eserlerde verilen durgun atmosferde sitem yerine suskunluğu tercih eden bireylerin öykülerini anlatılır. Diyalogların sıkça kullanıldığı öykülerde kasaba ve kentin ümitsiz, yorgun insanları merkeze alınmıştır. Özellikle Anaların Hakkı’nda her yaştan kadının mücadelesi yer alır ve bu, sonraki kitaplarında sık rastlanan bir izleğe dönüşür. Evlilikler, karı-koca ilişkileri, aile yaşantıları, sürdürülen bir düzeni yıkamama korkusu ve bunlardan doğan problemler aşılamaz. Kış Yolculuğu ise üç uzun öyküden oluşmaktadır. Üç öyküde de yaşamdaki olumsuzlukların karşısında bitkin düşen bireyler anlatılır. Tortu, Yelkovan Yokuşu, Arjantin Tangoları iç çözümlemelerin, bilinçaltının ön plana çıktığı öykülerden oluşur. Porselen Bebek'te ise hayata çocukların gözüyle bakıldığı öyküler yer alır. Bu öykülerin kahramanları çocuklardır, onların hayal dünyaları, merakları, istekleri başat ögedir.

Selçuk Baran’ın romanlarına da öykülerinde olduğu gibi iç sıkıntılar, yaşam mücadelesi, yalnızlık, çaresizlik gibi duygular hâkimdir. Bir Solgun Adam günlük şeklinde kurgulanmıştır. Romanda, bankacılıktan emekli Mehmet Taşçı'nın ailesinden uzakta, bir çatı katındaki umutsuz, karamsar yaşamı ele alınır. Yazar, ikinci romanı Bozkır Çiçekleri’nde tıp öğrenimi için annesi Vasfiye Hanım'la Ankara'ya gelen Seyfi üzerinden kent-taşra çatışmasını, bürokratik engelleri, küçük insanların zorlu yaşamlarını işler. Baran’ın Güz Gelmeden romanında ise Avukat Suat Engin'in yalnızlığı, hayal kırıklıkları ve toplumdan yabancılaşması işlenir.

Yazarın öykü ve romanlarından başka oyunlarında da kadın önemli bir figürdür. Onun Türkan Hanım adlı üç perdelik oyunu Devlet Tiyatrolarında sergilenmiştir. Oyunda kırklı yaşlardaki Türkan Hanım’ın hayal kırıklıkları, aşktan beklediğini bulamayışı, gittikçe dış dünyaya yabancılaşması ve geçmişle hesaplaşması anlatılır.

Selçuk Baran’ın “Melekler Kadar”, “Satıcı”, “Öğle Saatleri”, “Lojman”, “Miras”, “Boşa Gitmeyen Boş Zaman” gibi radyo oyunları da vardır ve bunlar daha çok drama türü çalışmalardır (Yılmaz 2010: 30-32). Baran’ın Ronald Dahl’den çevirdiği Çarli‟nin Büyük Cam Asansörü ise bir çocuk kitabıdır ve aynı yazarın kaleme aldığı Charli’nin Çikolata Fabrikası kitabının devamıdır.

Selçuk Baran’ın 1958-1972 yılları arasında çeşitli tarihlerde kaleme aldığı günlüklerinde yazarın aile hayatı, topluma ve insanlara bakış açısı, psikolojik durumu, sosyal ve siyasi endişeleri hakkında önemli ipuçları yer alır. Bunun yanında Baran'ın ünlü yazar ve şairlerle mektuplaşmaları da vardır.