Madde Detay

Balıkesir-Gönen'de dünyaya geldi. Annesi Emine Hanım, babası esnaflık yapan Kemal Bey'dir. Sırasıyla; Karesi İlkokulu (1973), Atatürk Ortaokulu (1976) ve Muharrem Hasbi Lisesi (1979)'ni bitirdi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinden 1983 yılında mezun oldu. Bir müddet Balıkesir’de aile şirketinde çalıştı. 1980'li yıllarda edebiyat hayatına başladı ve hikâye ile yakından ilgilendi. Bir grup arkadaşıyla birlikte Kayıtlar (45 sayı, 1999-1995), Hece ve Hece Öykü dergilerinin çıkarılmasına öncülük etti. Cemal Şakar; Esenlik Zamanları (1999) adlı hikâye kitabıyla Türkiye Yazarlar Birliği 1999 Hikâye Ödülü, 2012'de yayımlanan kitaplar üzerine yapılan değerlendirmede Mürekkep (2012) adlı hikâye kitabıyla; Edebiyat Sanat ve Kültür Araştırmaları Derneği (ESKADER) ve Ömer Seyfettin Hikâye Ödülü, 2016 Bayburt Üniversitesi Dede Korkut Edebiyat Ödülü ve 2019 Necip Fazıl Hikaye-Roman Ödülü gibi çeşitli ödüllere layık görüldü. Hâlen e-edebiyat dergisi "www.edebistan.com"un yayın yönetmenliğini ve Muhayyel dergisinin yayın danışmanlığını yürütmektedir. Evli ve iki çocuk babası olan Şakar, İstanbul'da bir kamu kuruluşunda çalışmakta ve yazı çalışmalarını sürdürmektedir.

Günümüz hikâyeciliğinin mühim kalemlerinden biri olan ve 90'lı yıllardaki etkinliği ile bilinen Cemal Şakar, edebiyat hayatına 1982’de Güldeste dergisinde yayımlanan "Beyaz Gömlek" adlı öyküsüyle başlamıştır. Daha sonra kaleme aldığı hikâye ve yazılarını Mavera, Yönelişler, Yedi İklim, Kayıtlar, Hece ve Muhayyel gibi dergilerde yayımlamayı sürdürmüştür. Şakar'ın yazı hayatına başladığı siyasal ve sosyal açıdan yıllar çalkantılı bir dönemdir ki bu durum onun öykülerinin temasını şekillendirir. Öykülerinin geneline bakıldığında ilk kitabından son kitabına doğru belirgin bir şekilde farklı temalara ve modern öykü tekniklerine yer verdiği gürülür. İlk dönem öykülerinin teması geçmişe özlem ve kimlik arayışıdır. Gidenler Gidenler, Yol Düşleri, Esenlik Zamanları kitaplarındaki öyküler büyük oranda bu baskın anlayışın izlerini taşımaktadır. Özsaray, Cemal Şakar öykülerinin temasını iki başlık altında değerlendirmiştir: "1980 sonrası ortaya çıkan yabancılaşma, kimlik bunalımı ve kaçışı anlattığı ilk dönem öykülerini birinci başlığın altında; 11 Eylül’den sonra İslam coğrafyasında ortaya çıkan yıkımlar ve modern hayatın görünümlerini Ertan Örgen’in 'kara gerçekçilik' olarak adlandırdığı bir biçimde, postmodern anlatının imkânlarını kullanarak oluşturduğu öyküleriyse ikinci başlık altında toplanabilir. (…) Cemal Şakar’ın iki ana başlık altında incelenebilecek öykülerinin ilk döneminde baskın bir şekilde ortaya çıkan yol ve yolculuk teması, öyküsünün ikinci döneminde metinlerarası göndermeler, yazarın yazma sürecini metne dâhil etmesi gibi postmodern anlatı imkânlarıyla birleşmiştir. İlk döneminde 80 kuşağı öykücüleriyle ortak temaları işleyen yazarın öykü anlayışı, Sular Tutuştuğunda kitabından sonra gelen öykücülüğünün ikinci döneminde farklılaşmıştır. Postmodern anlatı imkânlarını kullandığı, modernizmin insanı/insanlığı tüketen karanlık yönünü anlattığı ve son olarak da İslam tarihindeki yıkımlarla birlikte halihazırdaki İslam coğrafyasındaki yıkımları anlattığı öyküler bu dönemden sonra ortaya çıkmaya başlar. Yazarın Portakal Bahçeleri kitabındaki mültecilik sorununu konu edinen öyküler de dönemin sosyal meseleleri sonucu değişen öykü anlayışının doğal bir sonucudur.” (Özsaray 2015). Tosun ise onun öykülerinin kendini kolay kolay ele vermediğini belirterek farklı tekniklere yönelişine dikkat çeker: "Şakar, tema olarak tümüyle geleneğe yaslanırken biçimsel anlamda modern öykünün imkânlarını kullanır. (…) Son dönem öykülerinde ise daha çok mesaja yaslanan bir öykü anlayışını benimsemiştir. Şakar biçimsel anlamda ise yenilikçidir. Üstkurmacadan minimal öyküye, sembolik yaklaşımdan sinemasal tekniklere farklı yazınsal tutumlar sergiler. (Tosun 2015).

Hayalperdesi (2008) Şakar'ın öykücülüğünde bir geçiş dönemi eseridir. Yazar İslam dünyasındaki yıkımlara bağlı olarak yol ve yolculuk temalarına yönelir. Hikâyat (2010)'ta yer alan minimal öykülerde Kuran-ı Kerim’de geçen bazı kıssalara ilk defa yer verir. Sular Tutuştuğunda (2010) kurgu ve biçem üzerinde düşünen, yeni anlatım yolları deneyen bir öykücünün çabalarına fazlasıyla tanıklık eden bir kitaptır. Güdek yazarın öykülerindeki anlatıcının konumuna işaret ederek ele aldığı konuları şöyle değerlendirmiştir: "Cemal Şakar öykülerinin konusunu, Müslümanca bir duyarlılığın ve bakışın süzgecinden geçirilen, insana dair hemen her şey oluşturabilmektedir. O, kendini bağlı hissettiği dünya görüşü çerçevesinde modern bir derviş misali, öyküleri aracılığıyla insanlara nasihat etmekte, onlarla konuşmakta, onları uyarıp uyandırmakta, 'insanın' hâlinin dili olmaya çabalamaktadır. Bunu modern anlatı biçimlerinin sunduğu imkânlarla gerçekleştiren yazarın öykülerinin zemininde ise İslamî duyarlılık ve bakış açısı yer almaktadır. (...) Onun hemen birçok öyküsünde görülen; kelime, cümle ya da paragraf düzeyindeki tekrarlar kabaca bir 'leitmotiv'den ziyade, 'zaman'ın mükerrer ve izafi yönüne işaret etmesi bakımından dikkat çekicidir. Onun öykülerinde 'zaman', 'mekân' ve hatta 'vaka'; iç içe geçmiş sarmallar, helezonlar, spiraller hâlindedir; başladığı yerde biten tek bir daire değil, yukarıya ve aşağıya, sağa ve sola, içe ve dışa doğru sürekli genişleyip derinleşen bir özellik arz etmektedir. İslam’a yaslanan bir bakış açısı, tasavvufî, metafizik ve şiirsel bir dil, zamanın ve mekanın olmadığı yahut izafî olarak var olduğu, metafor ve imgelerle yüklü bir yapıdır onun öyküsü." (Güdek 2014). Uçan'a göre Şakar'ın öykülerinin soyut evreni okuru yoğun bir alımlama sürecine davet etmektedir: "Belki de O'nun en soyut öyküsü Dört Güzel Şey. Diğer öykülerde 'kınalı elleri' ile bilgeliği ile yaşlı bir aile büyüğünü, bir anneyi, bir babaanneyi, çocuğu görmek, 'ezan'ı dinlemek, insan gibi nefes alıp veren 'şehir'i, 'yazı'nın serüvenini, eski bir 'çarşı'yı, bir 'şadırvan'ı, beyaz sakallı bir 'ihtiyar'ı, 'Ayasofya'yı, 'Sultanahmet'i; 'dükkânı, bir yara gibi geniş caddeye kapayıp duran' bir genç 'saraç'ı, kısacası somut, dış dünyada karşılığı olan nesneleri, varlıkları, eyleyenleri izlemek mümkün. Gözleyen, anlamaya çalışan, insanı insanî ilişkileri, doğayı, ateşi, suyu, havayı, toprağı, şehri, eskiyi, yeniyi, yazıyı, yazmayı anlamaya anlmalandırmaya çalışan, anladığını kanıtlamaya çalışan, iddia etmeyen okuyucusuna anlama payı bırakan öyküler bunlar. Bir yol var ve anlatıcı-yazar da okuyucu da 'yolcu'. Yolda olup bitenleri birlikte yorumlayacaklar." (Uçan 2000). Şakar'ın Pencere (2003) ve Portakal Bahçeleri (2010) adlı öykü kitapları Arnavutça'ya; bazı öyküleri de Farsça, Korece ve Azerice’ye çevrilmiştir.

Şakar sadece bir öykü yazarı değil; Yazı Bilinci (2006), Edebiyatın Sırça Kulesi (2011), İmge, Gerçeklik ve Kültür (2012), Edebiyat Ne Söyler (2014) ve Hasan Aycın’ın Çizgi’si (2016) adlı kitaplarıyla özgün bir deneme yazarı ve eleştirmendir. Adıgüzel, Şakar'ın deneme yazarı ve eleştirmen kimliği ile bu eserleri şöyle değerlendirmektedir: "Cemal Şakar yazı hayatını iki temel sütun üzerine bina etmiş oldukça üretken ve kelimenin tam anlamıyla velüd bir yazar. Bu anlamda salt ‘öykücü’ olarak adlandırılmasının, öykülerini de severek okuyan bir okuru olarak ‘eksik’ bir tanımlama olacağı kanısındayım. Bu tanımlamanın nakıslığını 2011 ve 2012 yıllarında arka arkaya yayınladığı; İmge, Gerçeklik, Kültür ve Edebiyatın Sırça Kulesi gibi iki önemli fikir/eleştiri kitabıyla fazlasıyla tecrübe etmiş olsak da, geçtiğimiz günlerde İz Yayıncılık fırınından taptaze çıkan Edebiyat Ne Söyler’le birlikte bu meseleye artık nihai bir nokta koyulmuş olduğunu da varsayabiliriz. (...) İmge, Gerçeklik ve Kültür'deki; anlam, simge, imge ve yabancılaşma eksenindeki kültürel paganlaşmanın sorgulanması bahsi, devamında gelen Edebiyatın Sırça Kulesi kitabında;vahiy, sanat, ikon ve hakikat kavramlarıyla tahkim edilmiş, her iki kitapta da görsel kültürmerkezli ‘anlamaya yönelik’ derin bir eleştirel bakış görmüştük. Edebiyat Ne Söyler’de ise Cemal Şakar hem ilk iki kitaptaki başat meseleleri derinleştirerek açılımlıyor, hem de kitabın adından da anlaşılacağı üzere ‘edebiyat merkezli’ yeni bir düşünce/eleştiri mevziisi kazarak, sorgulamalarını yeni ve nispeten daha ferah bir alan’a doğru konumlandırıyor. Birbirini tamamlayan ve tanımlayan bu üçlemenin büyük çatısının -doğal olarak- ‘modernite’ ve ‘modernite’nin çıkmazları’ üzerine kurulduğunu da hassaten belirtelim. Modernite’yle hesaplaşmak bu noktada yazar için her üç kitabında da görüleceği üzere; bir derd-i mutlak." (Adıgüzel 2016). Cemal Şakar, metinlerinde ön plana çıkardığı; anlatı yapıları, kurgu, anlatıcı, tema ve dil özellikleri sayesinde mevcut öykü kitaplarıyla Türk öyküsünde 90’lardan başlayıp günümüze gelesiye dek kendine has bir çizgi oluşturmuştur (Gezeroğlu 2017). Bununla birlikte yazar, deneme ve inceleme-eleştiri türünde de başarılı eserler ortaya koyarak Çağdaş Türk Edebiyatı'nda kendine önemli bir yer edinmiştir.