Madde Detay

Sürmeli Çerkezoğlu, Kars'ın Susuz ilçesinin Kayalık köyünde 1973'te dünyaya gelmiştir. Ailesinin on iki çocuğundan onuncusudur. Kars ve çevresinin yaşadığı tarihsel hadiseler nedeniyle aile bir dönem Sivas’a taşınmış, Doksan Üç Harbi olarak bilinen Osmanlı Rus Savaşı sonrasında ailenin büyük dedesi tekrar Kars’a yerleşmiştir. Çerkezoğlu’nun babası Çerkezoğulları diye tanınan ailenin oğlu Haydar, annesi Uluman ailesinin kızı Selvinaz’dır. İlkokulu köyünde ortaokul ve liseyi Susuz Kâzım Karabekir Öğretmen Lisesinde tamamlayan Çerkezoğlu, özellikle ekonomik nedenlerle üniversite yüksek örenime devam edememiştir. Çeşitli etkenlere bağlı olarak Kars ve çevresinin yoğun bir şekilde göç vermesi Çerkezoğlu’nun da gerek ekonomik gerekse özel nedenlerle lise öğrenimi sonrası İstanbul’a çalışmaya gitmesi sürecini doğurur. Bu tarihlerde mobilya sektöründe çalışan âşığın yaşadığı talihsiz bir gönül ilişkisi Çerkezoğlu’nun hayata bakışını şekillendirerek içe kapanık bir insana dönüşmesine ve Kars’a dönmesine neden olur. Kars'a dönüşü sonrasında evlenmesine rağmen yaşadığı bu olay onun hayatında önemli bir dönüm noktası olur. Kars’a döndükten sonra tekrar gurbete çıkmayan âşık, yaşamını burada devam ettirmektedir (Ayaz 2011: 549-551).

Çocukluk yıllarından itibaren âşıklık geleneğine büyük bir ilgi duyan âşık, eğitim süreci nedeniyle doğrudan bir çıraklık dönemi yaşamaz. Ağabeyinin saz çalıp âşık havalarını amatörce icra etmesi nedeniyle çocukluk döneminde ağabeyinden etkilenerek saz çalmaya başlar. Geleneğin önemli isimlerinden Murat Çobanoğlu’nun yanında düzenli olmamakla birlikte bulunarak, ondan geleneğe ait birçok unsuru öğrenir. Lise eğitimi sonrasında çalışmak amacıyla gittiği İstanbul’da Arif Sağ’ın saz kurslarına bir dönem giderek kendini geliştirmeye çalışır. Bu dönemde yaşadığı gönül ilişkisi duygularını ifade etmesi açısından geleneğe olan bağını arttırır.

Sürmeli Çerkezoğlu, âşıklık geleneğinin önemli motiflerinden olan rüya ve badeye inanmakla birlikte kendisinin bu yönde bir şey yaşamadığını, badenin geçmişteki büyük âşıkların yaşadığı bir hâl olduğunu ifade eder. Mahlas olarak kullandığı Çerkezoğlu ifadesini kendisi seçmiştir. Çerkezoğlu'nun daha önceki soyadı "Urkunç"tur, ancak bu soyadının çevresi tarafından anlaşılmaması nedeniyle soyadlarını Çerkezoğlu olarak değiştirirler. Sürmeli Çerkezoğlu da bu süreçte yeni soyadını mahlası olarak kullanmaya başlar. Âşığın kullandığı diğer bir mahlas da farklı ve ilgi çekici olarak ifade ettiği kendi ismi “Sürmeli”dir (Ayaz 2011: 553). Çerkezoğlu’nun şiirlerinde kullandığı dil daha ziyade bölgenin ağız özelliklerini yansıtmaktadır. Dört yıl kadar İstanbul’da bulunmuş olmasına karşın bulunduğu çevrenin genellikle Kars ve çevresinden insanlar olması nedeniyle onun dilinde değişiklik söz konusu olmamıştır. Yaşadığı ortamların getirdiği Kuzeydoğu Anadolu âşık edebiyatı etkisiyle şiirlerinde anlaşılır, sade ve akıcı bir dil özeliği görülür. Âşığın, yedili, sekizli ve on birli şiirleri yoğunlukta olup divani tarzında şiiri tespit edilememiştir. Daha ziyade on birli hece vezninde şiirler yazdığı görülen Çerkezoğlu şiirlerinde 6+5 ve 4+4+3 duraklı formları kullanmıştır. Şiirlerinin daha çok üç ve dört, dörtlükten oluştuğu görülen Çerkezoğlu’nun kafiye kullanımı halk âşıklarıyla benzer şekilde yarım ve tam kafiyenin yoğun zengin ve tunç kafiyenin daha az olduğu bir formdadır. Âşık kendi ifadesinde şiirde kafiyeden ziyade duygunun ve ahengin sağlanması hususunun önemli olduğunu vurgulamaktadır. İlk dönem şiirlerinde yaşadığı bazı olaylara bağlı olarak yoğun bir aşk ve özlem duygusu görülmektedir, ancak ilerleyen süreçte halk şairlerinin genel temalarından olan tabiat, sosyal olaylar, aile gibi unsurlar ön plana çıkar. Toplumun geçirdiği değişimin etkisi ve bunun doğurduğu bireyselleşme, kültürel yozlaşma gibi konular Çerkezoğlu’nun duygu dünyasını şekillendirmiştir. İrticalen söyleme yeteneğine sahip olan Çerkezoğlu âşıklık geleneğinin değerini yitirdiğini ve geleneksel yapının kaybolduğunu ifade etmekte ve bu nedenle çırak yetiştiremediğini vurgulamaktadır (Ayaz 2011: 553-556). Çoğunlukla yaşadığı köy ve çevresinde tanınan, gerek uluslararası gerekse yerel yarışmalarda ve diğer etkinliklerde çok sık görülmeyen Çerkezoğlu’nun yayımladığı bir eseri ve yetiştirdiği bir çırak bulunmamaktadır.