Madde Detay

İstanbul’da doğdu. İlk ve ortaokulu İstanbul Rami’de okudu. 1965’te Deniz Lisesi’ndeki öğreniminin ardından 1969’da Deniz Harp Okulu’nu bitirdi. 1971-75 yılları arasında Michigan Üniversitesi’nde gemi yapımı ve makine dallarında yüksek lisans öğrenimi gördükten sonra Deniz Kuvvetleri’nde gemi inşa yüksek mühendisi olarak görev aldı. 1989’da yarbay rütbesiyle emekli oldu (Karaalioğlu 1982: 175; Necatigil 2007: 153; Özkırımlı 2004: 433; Yalçın 2010: 349).

Dünya Dönmüyor Artık adlı tek perdelik oyunuyla 1969 Yusuf Ziya Ortaç Armağanı; ilk romanı Korugan ile 1974 Milliyet Yayınları Roman Ödülü (üçüncülük); Yeşil Bayır ile 1979 Kültür Bakanlığı Dünya Çocuk Yılı Yarışması Roman Birinciliği; Vidalar ile 1983 Sabahattin Ali Öykü Ödülü; Kiracı romanıyla 1983 Madaralı Roman Armağanı; Aynalar ile 1994 Yunus Nadi Öykü Ödülü; Kirpi ile 1996 Türkiye İş Bankası Edebiyat Büyük Ödülü; Kuşkucu adlı iki bölümlük oyun ile 1999 Devlet Tiyatroları I. Oyun Yazma Yarışması (mansiyon) ödüllerini aldı.

Evli ve iki kız babası olan Dölek, yüksek tansiyon şikâyetinin ardından beyin kanaması geçirerek Acıbadem Hastanesi'ne kaldırılmış ve 18 gün sonra, 7 Kasım 2005 tarihinde sevk edildiği GATA Haydarpaşa Eğitim Hastanesi Beyin Cerrahisi Servisi'nde, vefat etmiştir. 8 Kasım’da Üsküdar Selimiye Camii'nde öğle vakti düzenlenen askeri törenin ardından Topkapı Aile Mezarlığı'nda toprağa verilmiştir.

Akbaba mizah dergisi yazarlarından olan (Tekin 1999: 203) Sulhi Dölek, Hülya Serap Doğaner ve Rüstem Sadıkoğlu imzalarını da kullanmıştır. Mizah yazarlarının da yaptığı işin edebiyat olduğunu düşünen Dölek, kendini edebiyatçıların en mizahçısı, mizahçıların da en edebiyatçısı olarak görmüştür (Altınkaynak 2018: 169-170).

Yazar, “Gülmece hayatın içinde de yadsınamaz oranda var olduğuna göre mizah duygusundan tümüyle yoksun bir yazınsal yapıt düşünülemez” (Dölek 1996; Yalçın 2010: 350) görüşünde olup Aziz Nesin’in kimilerince inatla edebiyatçıdan sayılmamasına rağmen Ahmet Hamdi Tanpınar’dan Haldun Taner’e kadar pek çok ismin masum iğnelemelerden kara mizahın en karanlık biçimlerine kadar değişen tarzları olduğunu, en ağırbaşlı yazarların bile yeri geldiğinde mizah yöntemine sarıldığını savunmuştur (Dölek 2001).

Unutulan adlı ilk öyküsü 1969 yılında Varlık Yıllığı’nda çıkan Dölek, 1969-79 yıllarında Akbaba dergisinde yazdığı mizah öyküleri ve yazılarıyla tanınmıştır. Milliyet ve Cumhuriyet gazeteleri ile Çivi, Tempo, Nokta ve Varlık dergilerinde yazmıştır.

Yazar, eserlerinde kent insanının güncel sorunlarını, kiracı ev sahibi ilişkisini, bu dünyada hep kiracı olarak yaşayan insanların dramını, geçim sıkıntısını, devlet çarkında yer alan dürüst ve aklı başında kişilerin türlü entrikayla yoldan çıkarılmasını, 1950'li yıllarda bir köyün semte dönüşmesini, dönemin trajik olaylarını, toplumumuzun güncel sorunlarını, çocuksu bir öç alma hırsıyla başlayan, ama karşılıklı saldırılarla gelişerek ülke çapında bir kargaşaya yol açan Reşat Şaşmaz’ın serüvenini, bir çocuğun iç dünyasından yaşamın gerçek yüzünü, insanın karmaşıklığını, hayata direniş öykülerini ele almıştır.

Sulhi Dölek, yaşamın acılarıyla bütünleşmiş bir gülmece kurma isteğiyle psikolojik derinliğe sahip mizah eserleri oluşturmuştur. Ağırlıklı olarak edebiyatı gülmece öğeleriyle zenginleştiren yazar, eserlerinde söz oyunlarından ve kişilerin karakter özelliklerinden yararlanarak gülmeceyi sağlamıştır. Yoldan çıkmış politikacılar, paraya tapan işadamları, yargılarına güvenilmeyecek yargıçlar, şarlatan doktorlar, dinsiz din adamları, sorumsuz kamu görevlileri ve daha nice tanıdık yüz kimi zaman kendi kimlikleriyle, kimi zaman hayvan kisvesi altında, kimi zaman da soyut nesnelere dönüşerek kendi gülünçlükleri ve tutarsızlıklarıyla yazarın mizah eserlerinin malzemesi olmuştur. Dölek, yaşamın gülünç yanlarına da dikkati çekerek okuyucularını düşündürmeyi sağlamış; insanın güçlükler karşısındaki sınırlarını irdelemiş; sıradan insanın acı-tatlı yaşantılarını, alabildiğine yalın bir dille aktarmıştır.

Sulhi Dölek, çocuk edebiyatı türünde de eser vermiş ve bu eserlerinde de mizahı temel öge olarak kullanarak çocukların çeşitli konularda eğlenerek bilinçlenmesini/öğrenmesini sağlamıştır. Yazar, bu kitaplarında kuraklık yüzünden yaşanan sıkıntıları, otobüs yolculuğunda tanışan bir çocukla bir adamın arkadaşlık öyküsünü, müziğin yaşamımızdaki yerini, doğayı, arkadaşlığı, bir kutu lokum parasını denkleştirmek için türlü badireler atlatan, kalabalık bir ailede yetişen meraklı bir çocuğun yaşadıklarını, her çağın hem zorlu hem güzel yanlarını, yaşamseverliği, okul arkadaşlarının annesi hastalandığı için yardımlaşma başlatan çocuklar ile de dostluğun önemini ele almıştır.

Yazar kendisi ile yapılan bir söyleşide fantastik öykü yazmadığı iddiasına “Fantastik öyküler yazmadığım doğru değil. Sözgelimi Vidalar'daki "Görünmeyen Adam Hastalığı" öyküsü -bir adam, biraz tavşan pisliği gibi ne kokan ne bulaşan biri, günlerden bir gün ayak parmaklarından yukarı doğru yavaş yavaş görünmez olmaya başladığını fark eder- ya da Aynalar'daki "Aynalar" öyküsü -burdaki adam da aynalardaki yansımasını yitirmektedir- bu kategoriye sokulabilir. Ama benim fantasmalarım genelde günlük hayattan, hayatın gerçeklerinden filizlenen fantasmalar.” şeklinde cevap vermiştir (Parman 1997). Yine aynı söyleşide mizahı hayatın içindeki dozda kullanmayı sevdiğini söyleyen Dölek, hayatın kendisinin yeterince gülünç ve şaşırtıcı olduğunu, tanık olunan çılgınlıkların kimi zaman en yaratıcı yazarların düş gücünü bile aştığını belirtir ve sevdiği, kendisini etkilemiş olabileceğini düşündüğü yazarları “Moliere, Cervantes, Mark Twain, Charles Dickens, O. Henry, Joseph Heller, Çehov, Mrozek, Ionesco, Zoşçenko, Shaw, Hüseyin Rahmi, Orhan Kemal, Haldun Taner... Genelde dünyaya yürekleriyle değil, beyinleriyle bakanlar. Özellikle de gülümseyerek bakanlar.” şeklinde sıralamıştır (Parman 1997).

Dölek, Enver Ercan’ın kendisiyle yaptığı söyleşide en az beş "Kirpi" serüveni daha yazmayı tasarladığını söylese de bu hayalini gerçekleştiremeden vefat etmiştir (Ercan 1997).