Madde Detay

İstanbul’da doğar. Filibelizadelerden Abdullah Efendi'nin torunu ve Mustafa Asım Bey'in oğludur. Gövsa'nın büyükbabasının İstanbul'da müderris, huzur mukarriri ve saray hocası olduğu bilinmektedir. Fıkıh ve dile ilişkin Arapça çeşitli kitapçıkları ile haşiyeleri ve şerhleri vardır. Gövsa'nın babası Mustafa Asım Bey ise 1856-1904 yılları arasında yaşamış, tanınmış bir şair ve muharirdir. Mustafa Asım Bey, iyi derecede Arapça bilen, Farsça ve Fransızcayı da anlayabilecek kadar bu dillere vâkıf olan, gazetelerde makaleleri yayımlanan entelektüel bir kişidir. Kendisinin aynı zamanda Nale-i Uşşak (1883) isimli Kerbela vakasını anlatan bir mersiyesi bulunmaktadır. Fransızcadan Fenelon'un Telemak adlı eseri ile Farsçadan Pend-i Attar'ı da tercüme ettiği bilinmektedir (Eliuz 1996). Gövsa’nın ilmi ve edebî kişiliğinde yetiştiği aile ortamının ve aldığı terbiyenin etkisi göze çarpar. Babasının görevi dolayısıyla Kudüs, Trabzon, İstanbul gibi pek çok vilayeti dolaşan İbrahim Alaettin Gövsa, yaşadığı dönemde özellikle eğitime ve çocuk terbiyesine dair fikirleriyle öncü olup önemli çalışmalara imza atar.

İlköğrenimini İstanbul'da Kemeraltı, Çengelköy ve bir özel okul olan Şemsü'l-Maarif adlı okulda yapan, ortaöğrenimine de babasının mektupçuluğu sırasında Trabzon İdadisinde (Lisesinde) başlayan Gövsa, babasının ölümü üzerine annesiyle birlikte İstanbul'a gelerek, burada Vefa idadisinde (Lisesinde) öğrenimini tamamlar. Daha sonra 1907 yılında İstanbul Hukuk Mektebine girerek bu okulu 1910 yılında bitirir (Binbaşıoğlu 2002). Kendisinin ayrıca öğrencilik yıllarında çalıştığı bilinmektedir. Çalışmak hem tecrübe edinmesine hem de farklı sosyal ortamlarda bulunarak buraları gözlemlemesine katkı sunar. Sonraki yıllarda yazdığı eserlerde ve üzerinde çalıştığı konularda, gençlik ve öğrencilik yıllarında yaptığı gözlemlerin katkısının olduğu bilinmektedir.

Gövsa, hukuk öğrenimi görürken son sınıfta Adliyeye memur olarak girer, Adliye Nezareti Heyeti İttihamiye Zabıt Kâtipliğinde ve Adliye kütüphanesinin teşkilinde görev alır. Aynı yıllarda Haham Mektebinde Türkçe ve Hukuk dersleri de verir. Bir sene sonra Adliyeden ayrılıp 1911’de İstanbul’da Darülfünunda edebiyat öğretmenliği için açılan sınavı kazanınca Trabzon Lisesi edebiyat öğretmenliğine atanır (Gürel 1992). Kendisi burada öğretmenlik yaparken ertesi yıl Balkan Savaşları patlak verir. İbrahim Alâettin Gövsa, Trabzon’da teşkil edilen tabura gönüllü olarak katılır, Çatalca müdafaası sırasında, bugünkü Halkalı civarına kadar gider. “Trabzon Taburuyla Çatalca’ya giderken yazdığı Gönüllünün Gönlü ve Rumeli’ye adlı şiirler küçük risaleler şeklinde Hilali Ahmer menfaatine neşredilir, daha sonra bu şiirler 1913’te Trabzon'da basılan Güft u Gu kitabına Balkan Harbi başlığı altında alınır” (Eliuz 1996: 4).

1913 yılında İsviçre’ye gönderilen Gövsa, burada pedagoji alanında öğrenim görür. İsviçre eğitim sistemini araştırır, gördüğü öğrenim ise onun, çocuk ve gençlerin eğitimine dair yazdığı eserlere kaynak teşkil eder. 1914 yılında Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla birlikte memlekete döner. Destanlar yazılan Çanakkale Savaşı'nın en şiddetli zamanlarına tesadüf eden Gövsa, Çanakkale Savaşı'nın büyüklüğünü gelecek nesillere aktarma amacı ile hükümet tarafından görevlendirilen 20-30 kadar şair ve sanatkârla birlikte Çanakkale Savaşları'nın yapıldığı yerlere gider; buraları gezerek izlenimlerini aktarmaya ve orada gördüklerini duyurmaya çalışır (Eliuz 1996). Bu şair ve yazarlar arasında Türk edebiyatının önemli isimleri yer almaktadır. Bu isimlerden bazıları şunlardır: “Ağaoğlu Ahmet, Ali Canip, Celal Sahir, Çallı İbrahim (Ressam), Enis Behiç, Hakkı Süha, Hamdullah Suphi, Hıfzı Tevfik, Mehmet Emin, Muhittin (Eski Tanin gazetesi yazarı), Nazmi Ziya (Ressam), Orhan Seyfi, Ömer Seyfettin, Selahattin (Eski Darüleytam Müdürü), Yekta (Bestekâr), Yusuf Razi” (Binbaşıoğlu 2002: 3). Çanakkale’ye dair izlenimlerin anlatıldığı Çanakkale İzleri adlı eser, heyet tarafından oluşturulan önemli bir kaynak niteliğindedir. Buradaki görevini başarıyla tamamlamasının ardından görücü usulüyle Ayşe Mükerrem Hanım'la evlenen şair, tekrar İsviçre'ye dönerek Cenevre Üniversitesi Psikoloji Laboratuvarı'ndan tasdikname ve J. Jack Rousseau Pedagoji Enstitüsünden diploma alarak 1916 yılında yurda döner (Eliuz 1996).

İbrahim Alaettin Gövsa, döndükten sonra Türk eğitimine dair önemli görüşler ileri sürer, bir bakıma eğitimde modernleşmenin temelini atar. Gövsa, bir yandan idari görevleri yerine getirirken öte yandan psikoloji, eğitim vb. konularda eserler vermeye devam eder. İstanbul Yüksek Öğretmen Okulunda müdürlük ve öğretmenlik yapar. 1920-1921'de bir yıl kadar Bakırköy Lisesinde müdürlük yaptığı bilinen Gövsa, Yüksek Öğretmen Okulu Müdürlüğü sırasında da Darülfünunda Psikoloji, Kız Öğretmen Okulunda Felsefe derslerini okutur, Erkek Öğretmen Okulunda Müdürlük yapar. Bu sırada, yayımına ara verilmiş olan Tedrisat dergisini yeniden canlandırır. Öğretmen Okulu Müdürü iken yaz tatillerinde açık hava kampları kurulmasına önayak olarak eğitimde farklı bir sistem ortaya koyar (Binbaşıoğlu 2002).

İbrahim Alâettin Gövsa, 1922 yılında Talim ve Terbiye Dairesi üyeliği yapar. Siyasete atılarak, 1927’de Sivas milletvekilliğine seçilir. İki dönem milletvekili olduktan sonra MEB müfettişliğine atanır. 1936’da yeniden siyasete dönerek 1946 yılına kadar on yıl İstanbul milletvekili olur. 1941 yılında ise Türk Ansiklopedisi Genel Sekreterliği görevini ifa eder (Sarıyüce 2012). 1946 seçimlerinde tekrar milletvekilli seçilen Gövsa, 1947 Zirai Donatım Kurumu İdare Meclisi Azalığına tayin edilir, birkaç ay sonra da Ziraat Bankası İdare Meclisi Azalığına nakledilir (Gürel 1994). Böylelikle sadece eğitim alanında değil, pek çok farklı alanda hizmet vererek ülkenin kalkınmasına katkıda bulunduğu görülür. Ufku geniş olan Gövsa’nın başarılarının ardında; ailesi, yetiştiği ortam, aldığı eğitim ve okuduğu eserler vardır. Dönemine damga vuran önemli başarılara imza atan İbrahim Alaettin Gövsa, “29 Ekim 1949’da Cumhuriyet Bayramı günü saat 16.00’da Hürriyet Gazetesindeki sütununa ‘Şair Mehmet Akif Sokağı’ adlı bir yazı yazarken on dakikalık bir kalp krizinden sonra vefat eder” (Gürel 1992: 21). Cebeci Asri Mezarlığına defnedilen Gövsa’nın vefatı, dönemin çeşitli gazete ve dergilerinde geniş yer bulur.

Eğitimle ilgili ilk çeviri eseri 1915 yılında yayımlanan Çocuklarda Zekânın Mikyası Usulleridir. Önsözünü Haziran 1914'de Cenevre'de yazdığı bu eserle, 20. yüzyılın eğitimde en önemli ve ilk buluşlarından biri olan zekânın ölçülmesi yöntemlerini Türkiye'ye tanıtarak dönemi itibarıyla ses getiren bir başarıya imza atar. O zaman, dünyada da yeni olan bu buluşun Türkiye'de de tanıtılması, dönem itibarıyla önemli bir eğitim hareketi olarak kabul görür (Binbaşıoğlu 2002).

Alâettin Gövsa’nın çocuk ve gençlik psikolojisi ile ilgili ilk telif eserleri, özellikle İlk Gençlik Hakkında Ruhiyat ve Terbiye Tetkikleri (1919) ve Çocuk Ruhu (1926) adlı eserleri, hem yazıldığı dönemde hem de günümüzde çocuk ve genç pedagojisi alanında önemli bir boşluğu dolduracak nitelikte eserlerdir (Erol, Tütak 2015). 21. yüzyılın ilk çeyreğinde ilk gençlik döneminin öneminden hareketle oluşturulan edebî eserler, psikolojik ve nörolojik çalışmalar, ilk gençlik edebiyatı kavramının şekillenmesi vs. bu dönemin önemini daha da artırır. Bu bağlamda Gövsa’nın iyi bir eğitimci kadar ileri görüşlü bir fikir adamı olduğu da tartışılmazdır. “Mezunu olduğu Rousseau Enstitüsünde terbiye ve eğitim ile ilgili verilen derslerden, çocuğu eğitimin merkezine alan eğitim anlayışından çok etkilenen Gövsa, bu duruma "Jan Jak Ruso Terbiye Meselesi" adlı yazısında değinerek ülkemizde terbiye ile ilgili ilimlerin, psikoloji ve eğitime dair ayrıntıları uygulayacak ve topluma yaymaya çalışacak bir kurumun olmayışından yakınır” (Erol, Tütak 2015: 213). Şair ve yazarları çocuklar için eser yazmaya teşvik eder. Kendisi gibi eğitimci ve fikir adamı olan Satı Bey’in Tedrisat-ı İbtidaiyye Mecmuasındaki çağrısına kulak veren isimlerden biri olan Gövsa, çocuklar için şiirler de yazar.

Çocuk edebiyatı kapsamında yazdıklarıyla kendisinden sonra gelen şairlere öncülük eden; çocukların eğitimi ve psikolojisi üzerine önemli çalışmalar ortaya koyan Gövsa'nın Çocuk Şiirleri adlı eseri, çocukların sahip olmaları gereken değer ve davranışlar bağlamında eğitici metinler barındırmaktadır (Erol, Tütak 2015). Aynı zamanda bu eser, dönemi itibarıyla çocuklara yönelik yazılan ilk şiir kitabı olması bakımından da ayrıca önemlidir. Satı Bey, İ. Alâetttin Gövsa gibi eğitimcilerin çabaları kendilerinden sonra pek çok kişiyi etkilemiş, çocuk edebiyatının sağlam temeller üzerine inşa edilmesine katkı sağlamıştır. Gövsa'nın, eğitimle ilgili kitaplarının yanı sıra yazdığı biyografileri, sözlükleri, ansiklopedileri ile çok sayıda yayımlanmış makalesi bulunmaktadır.