Madde Detay

Sultân II. Murâd devri şairlerinden Hümâmî, İzniklidir. İlim ehli, kâmil, fazıl, marifetli ve idrâk sahibi bir zattır. Tuman (2001: 1204), onun II. Murâd devrinde (1420-1451) vefat ettiğini belirtmiştir. Hümâmî’nin bilinen tek eseri 839/1435-36’da tamamlayarak Sadrazam Çandarlı Halîl Paşa’ya ithaf ettiği Sî-nâme’sidir. Sî-nâme, İranlı şair Emîr Hüseynî’nin firkat-nâme tarzındaki otuz mektuptan oluşan Mantıku’l-Uşşâk’ının Türkçeye çevirisidir. 1992 beyit olan manzume aruzun mefâ’îlün mefâ’îlün fe’ûlün kalıbıyla ve mesnevî nazım şekliyle yazılmıştır. Şairin manzumede araya gazeller de eklemesi, eseri tam bir tercüme olmaktan çıkarmıştır. Bu gazellerin yanı sıra metinde iki tevhid, bir münacat, iki na’t ve bir de medhiye bulunmaktadır. Dünyevî aşkın konu edildiği eserde, âşık ve maşuk arasında geçen olaylarla âşığın çektiği meşakkatler anlatılmıştır. Bunun yanı sıra Hümâmî’nin, Eğridirli Hâcı Kemâl’in Câmi’ü’n-Nezâ’ir’inde on beş, Ömer bin Mezîd’in Mecmû’atu’n-Nezâ’ir’inde de bir şiiri belirlenmiştir. Şairin, Selmân-ı Sâvecî’nin “kaside-i musanna”sına naziresi olduğunu söyleyen Latîfî (Canım 2000: 573), Anadolu şairleri içinde bu kasideyi daha güzel tanzir eden bulunmadığına değinmiştir. Tezkirecilerin Şeyhî ve Ahmedî ile yaptığı münazaralara, nazmının güzel, latif, şirin, akıcı ve sanatlı olduğuna, zamanına göre iyi bir şair sayıldığına işaret ettikleri Hümâmî, şiirlerinde yabancı kelime ve tamlamalardan büyük ölçüde uzak durmuş, yalın bir dil kullanmış ve klasik mazmunlardan yararlanmış bir şairdir.

Altun, Mustafa (1995). Sî-nâme-i Hümâmî (İnceleme-Metin-Dizin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Bursalı Mehmed Tâhir (2003). Os­mânlı Müellifleri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay. 486.

Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin). Ankara: AKM Yay.

Canpolat, Mustafa (hzl.) (1982). Mecmû’atu’n-Nezâ’ir. Ankara: TDK Yay.

İpekten, Haluk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu, T. Karabey (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.

İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.

İsen, Mustafa (hzl.) (1998). Sehî Bey Tezkiresi. Ankara: Akçağ Yay.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.II. Ankara: Bizim Büro Yay.

Kutluk, İbrahim (hzl.) (1981). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: TTK Yay.

Kutluk, İbrahim (hzl.) (1997). Beyâni Mustafa bin Carullah, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: TTK Yay.

Mehmed Süreyyâ (1996). Sicill-i Osmânî. C. 3. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Morkoç Ertek, Yasemin (2003). Eğridirli Hacı Kemal’in Câmi’ün-Nezâir’i (Metin ve Mecmua Geleneği Üzerine Bir İnceleme). 3 C. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.

Şemseddîn Sâmî (1306). Kâmusu’l-A’lâm. C. 6. İstanbul.

Timurtaş, Faruk Kadri (1994). Eski Türkiye Türkçesi-XV. Yüzyıl. İstanbul: Enderun Kitabevi.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1981). C. 4. “Hümâmî”. İstanbul: Dergâh Yay. 285.

Gazel

Görmeyelden yüzüni ben kim nigârum sensedüm

Âh u zâr-ıla geçer bu rûzgârum sensedüm

Gül cemâlün gülşenin gül bigi arz it bana kim

Bülbül-i şûrîde-vâr iy gül-izârum sensedüm

Gönlümün şehrini kim vîrân idüpdür zulm ile

Gel yine ma’mûr kıl iy şehryârum sensedüm

Sohbetinden vaslunun ayru düşelden ney bigi

Göklere irgürmişem feryâd u zârum sensedüm

Firkatün yolında ben toprak anun-çün olmışam

K’ilede senden yana yiller gubârum sensedüm

Gel berü cânum bigi iki cihânda sevgülü

Senden özge yoh durur âlemde varum sensedüm

Ben Hümâmî düşmişem derdüne nitekim Süheyl

Kandasın dermân yetiş iy Nevbahârum sensedüm

(Timurtaş, Faruk Kadri (1994). Eski Türkiye Türkçesi-XV. Yüzyıl. İstanbul: Enderun Kitabevi. 196.)

Sî-nâme’den

Elâ ey serv kadd ü lâle-peyker

Mübârek tal’at u ferhunde-ahter

Yanagı lâle-i bâg-ı letâfet

İzârı verd-i gülzâr-ı tarâvet

Yedi iklîm-i hüsnün şehriyârı

Tokuz meydân-ı çarhun şehsuvârı

Mahabbet ehlinün rûh-ı habîbi

Devâsı olmayanlarun tabîbi

Selâmı çün nesîm-i sünbül ü gül

Peyâmı çün nevâ-yı sâz-ı bülbül

Peyâm-ı pür-firâk u derd ü hasret

Ki andan feyz alur mihr ü mahabbet

Görelden hüsnüni nûr-ı basarda

Esîrün oldı gönlüm bir nazarda

Meh-i nev kaşuna dîvâne oldum

Cemâlün şem’ine pervâne oldum

Yedi tamu firâkundan ibâret

Sekiz cennet visâlünden kinâyet

(Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin). Ankara: AKM Yay. 573.)