Madde Detay

Nüfus cüzdanı suretinde ismi, "İshak Işıtman" şeklinde kayıtlıdır. Mehmet İzzet Bey ile Fatma Hanım'ın oğlu olarak 1891 yılında Ayıntap'ta (Gaziantep) doğdu. Ayıntap'ın eski ve köklü ailelerinden Ali Efendioğulları'ndandır. İshak Refet, 1906 yılında Ayıntap Rüştiyesini bitirdikten sonra 1909'a kadar Ayıntap Kolejinde okudu, 1913 yılında İstanbul Hukuk Fakültesinden mezun oldu. 1914’te Ayıntap Ticaret İdadisine Türkçe öğretmeni olarak atandı, 1915 yılına kadar bu görevine devam etti. 1915-1918 yılları arasında Bandırma ve Gelibolu’da askerlik yaptı. 1918’de askerden terhis edilince İstanbul'a geldi, bir süre bu şehirde yaşadı. 1919’da Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki kurtuluş mücadelesine destek vermek amacıyla memleketi Antep’e döndü. Orada bir yandan Kurtuluş Savaşı'nı teşkilatlandırırken bir yandan da öğretmen olarak görev yaptı. İşgal kuvvetlerinin takibi üzerine önce Birecik’e, oradan da Malatya’ya geçti. Daha sonra Kütahya’ya geçerek Kuva-yı Milliye hareketine destek verdi. Batı cephesinde pek çok yerde savaştı, 1920 Ağustos’unda Ankara’ya geldi. Maraş Milli Eğitim Müdürlüğü’ne tayin edildi. Maraş’ta üç sene kaldı, 1923’te Antep düşmanlardan kurtarılınca Antep Millî Eğitim Müdürlüğü’ne, 1924’te Sivas Millî Eğitim Müdürlüğü’ne atandı. Bir süre sonra Maarif Müfettiş-i Umumiliği’ne atanan İshak Refet, bir süre sonra Ankara Millî Eğitim Müdürü oldu. 1927’de Diyarbakır’dan milletvekili seçildi. Ankara’da Ziyaettin Fahri Fındıkoğlu ve İhsan Mahvi ile birlikte Halk Bilgisi Derneği’ni kurdu, bu derneğin başkanlığını yaptı. Türk Dil Kurumu kurulunca bu kurumda çalışmaya başladı. Ankara’da edebiyat öğretmeni olarak görev yaptı. İngilizce, Arapça ve Farsça biliyordu. Evli ve üç çocuk babası olan İshak Refet Işıtman, 17 Ekim 1946'da Ankara'da öldü (Yıldırım; Zeynel, 2010: 145).

1906 yılında Celal Kadri Barlas'la birlikte siyasi-mizahi İmam Baba gazetesini yayımlayan İshak Refet Işıtman'ın ilk eseri 1921 yılında yayımlanan Gazi Ayıntab'a Selam'dır. 2012 yılında Ömer Faruk Şerifoğlu tarafından yeniden basılan bu eserde İshak Refet, doğduğu şehre olan sevgisini ifade eden şiirlerini bir araya getirdi. 1931'de Çankırı Milletvekili Ahmet Talat Onay'la Türk dili üzerine giriştiği tartışmayı Dil Kavgası adıyla kitap hâlinde neşreden Işıtman, 1932 yılında Hamit Zübeyr Koşay'la birlikte Anadilden Derlemeler adlı bir derleme çalışmasına imza attı. 1932'de Türkçe İçin Bir Konferans adlı eserini neşretti. 1933 yılında Ne Mutlu Bana ki: Türk Yaratıldım adlı ikinci şiir kitabını çıkardı. Mehmet Behçet Yazar, bu eseri şu cümlelerle değerlendirmiştir: "İshak Refet’in asıl şiir mecmuası ise Ne Mutlu Bana: Türk Yaratıldım eseridir. 136 sayfadan ve 41 manzumeden ibaret olan bu kitap içinde 1918-1929 yılları arasındaki savaşlardan, inkılâplardan bir takımının manzumeleriyle memleket yazıları vardır. Şair, eserin üç manzumeden ibaret mukaddimesinde “Ne mutlu bana Türk yaratıldım” dedikten ve bu gönlünün en yüksek bir gururu olduğunu, bu gururun, bu şuurun dünyalar değdiğini anlattıktan sonra zaferi ve kurtuluşu terennüm ediyor. İshak Refet, mukaddemeden sonra bu eserini, ‘Kara Günler’, “İzmir’in eşiğinde”, “Gazi yurdumun gazilerine”, “Çankaya” başlıklı kısımlara ayırmıştır. Bütün bu manzumelerde, canıyla ve kanıyla kendini vatana bağlayan, fedakâr olduğu kadar duygulu, kahraman olduğu kadar içli ve şair bir mevcudiyetin realist hayat sesleri vardır.” (Yazar, 1939: 15). 1933 yılında Karacaoğlan hakkında kısa bir inceleme kitabı çıkaran İshak Refet, 1935 yılında yayımladığı Atatürk adlı kitabında Atatürk temalı şiirlerini bir araya getirdi. 1941 yılında Muhakemet'ül-Lûgateyn'i latin harfleriyle neşreden İshak Refet, 1944'te Cumhuriyet Destanı ve 1947'de Kayseri Destanı adlı şiir kitaplarını yayımladı. Şiirlerinde yurt güzellikleri, memleket sevgisi, Atatürk, Cumhuriyet gibi temalara yoğunlaşan İshak Refet, derleme ve dil alanında yaptığı çalışmalarla da dikkat çeken bir isim olarak anılmalıdır.