Madde Detay

Me. Ke. Ku. müstearını da kullandı. Ayşe Hanım ile Ahmet Bey'in oğlu olarak 11 Nisan 1921 tarihinde dünyaya geldi. İlk ve orta öğrenimini Ankara'da yaptı. 1940'ta Ankara Erkek Lisesi'nden mezun oldu. Ticaret Bakanlığı Dış Ticaret Dairesi'nde memuriyet görevini sürdürürken yükseköğrenime devam etti. Üç yıl öğrenim gördükten sonra Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü'nden ayrıldı. Kuvvet gazetesinin parlamento muhabirliği görevini üstlendi, daha sonra yazı işleri müdürlüğü görevine getirildi. Kudret ve ardından da arkadaşları ile birlikte çıkardığı haftalık köylü gazetesi Battal Gazi'de yazarlık yaptı (1945-48). Askerlik dönüşü Türk Haberler Ajansı'nda, Demokrat Ankara gazetesinde, ABC, Yön ve Kim dergilerinde çalıştı; Bayındırlık Bakanlığı Basın Bürosu'nu yönetti. Yeni İstanbul (1953-60), Vatan, Ant (1961-67) gazete ve dergilerinin Ankara temsilciliğini yaptı.

Bir süre Ankara'da Kalem adında bir lokanta işletti (1967-69). Bu mekân, Ankara'nın önemli edebiyat mahfillerinden biri oldu (Tonga 2016: 241-243). İstanbul'a giderek gazetecilik mesleğini burada sürdürmeye başladı. İstanbul'da Yeni Gazete'de röportaj, Akşam, Barış ve Cumhuriyet gazetelerinde fıkra yazarlığı yaptı. 1975'ten başlayarak öldüğü tarihe kadar Cumhuriyet'e "Politika ve Ötesi" başlığıyla köşe yazıları yazdı. 1980'deki askerî darbe sonrasında bir yazısından dolayı gözaltına alındı. Söz Gibi adlı şiir kitabı ile 1978 Lions Edebiyat Ödülü'nü kazandı. 1995 yılında Burhan Felek Basın Hizmet Ödülü'ne değer görüldü. Evli ve iki çocuk babasıydı.14 Eylül 1998'de İstanbul'da öldü. Zincirlikuyu Mezarlığı'nda toprağa verildi.

Mehmed Kemal, gazeteciliğe 1939'da henüz lise öğrencisiyken öğretmeni Nurettin Artam'ın yardım ve teşvikleri ile başladı. 1942'de Gençlik dergisinde yayımlanan ilk şiiriyle edebiyat dünyasına girdi. Lise yıllarında Ahmet Haşim'in etkisinde şiirler yazdı. Daha sonraları 1940'ların toplumcu şairleri arasında yalın diliyle sivrildi, sonraları bu türde daha seyrek ürün verdi. 15 Mayıs 1948 tarihinde toplumcu-gerçekçi şairleri bir araya toplayan Meydan adlı tek sayılık bir dergi yayımladı. “1940'ların ilk yıllarında hayli ‘popüler’ olan Orhan Veli, Melih Cevdet, Oktay Rifat; CHP'nin açtığı şiir yarışmasında ‘Otuz Beş Yaş Şiiri’ ile birinci seçilerek ünlenen Cahit Sıtkı Tarancı; ‘40 Kuşağı’ veya ‘Acılı Kuşak’ olarak adlandırılan ‘toplumcu’ şairlerden Mehmed Kemal, M. Niyazi Akıncıoğlu, Enver Gökçe, Fethi Giray'ın yanı sıra Necati Cumalı, Celâl Vardar, Selâhattin Aldanır, Fahri Erdinç, Ceyhun Atuf Kansu, Suat Taşer, Ahmet Arif, Fuat Ofşin ve Bedi Erdem'in şiirleri yer alır bu dergide. O yıllarda ‘Göğceli’ olan Yaşar Kemal'in derlediği altı dizelik bir şiir ile ‘Serbestî’den bir dörtlük ve Jacques Prèvert'den de bir şiir vardır.” (Doğan 2008: 39)

İlerleyen yıllarda Gençlik, Kaynak, Seçilmiş Hikâyeler, daha sonra Yeryüzü, Yeditepe, Ant, Dost, Yeryüzü, Yön, Yansıma, Varlık, Türk Dili, Sanat Olayı gibi dergilerde Mehmed Kemal'in şiir ve yazıları yayımlandı. İlk şiir kitabı Birinci Kilometre'yi 1945 yılında yayımladı. Bu kitap hakkında önce toplatma kararı alındı, sonradan kitap serbest bırakıldı. İlk şiirlerinden itibaren benimsediği toplumcu sanat anlayışı içinde Garipçiler ve halk şiirinden de yararlanarak kendi sesini oluşturmaya çalışan bir şair kimliği ile göründü. Şiirlerinde genellikle yaşamına ilişkin hüzün ve duyarlıklarını yalın ve zaman zaman ironik bir üslupla dile getirdi (Yalçın 2010: 692). İkinci kitabından sonra gazeteciliğinin de etkisiyle düzyazıya yönelen Mehmed Kemal, şiirlerini Dünya Güzel Olmalı (1954), Söz Gibi (1982), Öğle Rakıları (1986), Tükenmez (1990) adlı kitaplarında bir araya getirdi.

Sürgün Alayı (1980) adıyla yayımladığı ilk romanında İkinci Dünya Savaşı yıllarında bir aydının öğrencilik ve askerlik günlerini konu etti. Mehmed Kemal, ikinci romanı Pulsuz Tavla'da (1976) ise 1965-1970 yılları arasında işlettiği Kalem Meyhanesi’ni; bu mekânın açılış sürecini, düzenlenişini ve meyhaneyi işlettiği dönemde başından geçenleri işledi. Bu bakımdan Pulsuz Tavla, edebiyatımızda başlı başına bir edebiyat mahfilini ele alan ilk roman olarak dikkat çekmektedir (Tonga 2016: 241). Mehmed Kemal, Kalenin Eteğinde (1984) adlı üçüncü romanında Ankara'da geçirdiği gençlik yıllarını, hatıralarından hareketle otobiyografik tarzda işledi.

Mehmed Kemal'in eser verdiği bir diğer tür hatıradır. Yazar, 1940 Kuşağı olarak da adlandırılan toplumcu-gerçekçi şairleri ve bu şairlerle yaşadıklarını hatıra formunda Acılı Kuşak (1967) adıyla kitaplaştırdı. Şairler Dövüşür (1981)'de çoğu edebiyat anısını deneme formunda kaleme alan yazar, Türkiye'nin Kalbi Ankara (1983)'da Ankara merkezli hatıralarını, Haber Peşinde 50 Yıl (1993)'da ise gazetecilik hatıralarını bir araya getirdi. Deneme, fıkra ve inceleme kitaplarında da hatıralarından sıklıkla faydalandı.

Uzun yıllar gazetecilik yapan Mehmed Kemal; deneme, fıkra ve inceleme türünde Politika ve Ötesi (1970), 12 Mart, Öfkeli Generaller ve İşkence (1974), Sol Kavgası (1975), Ara Rejim Kara Rejim (1979), Celal Bayar Efsanesi ve Raftaki Demokrasi (1980), Bir Deste İskambil (1986), Bu Darbeler Kimin İçin? (1986), Nerde Eski Seçimler (1991), Gayrıresmi Yakın Tarih (1991), Gene Aynı Tangolar (1994), Denemeler Elemeler (1997) adlı kitaplarını neşretti. 1976 yılında Bülent Ecevit'in şiirlerini derleyerek kitap hâlinde yayımladı. 1940'lı yıllarda "toplumcu-gerçekçiler" olarak adlandırılan şairlerden biri olan Mehmed Kemal, edebiyat tarihinde daha çok bu topluluk içerisinde yaşadıklarını anlattığı Acılı Kuşak adlı hatıra kitabıyla tanınmıştır.