Madde Detay

Şevval 1083/Ocak-Şubat 1673’te Hısn-ı Mansur/Adıyaman’da doğdu. Ali Emirî Efendi (Güner vd. 2003: 51)’ye göre Diyarbakır’da doğdu. Asıl adı Mustafa’dır. Fetva Eminî Hısn-ı Mansurlu Ahmed Efendi’nin oğlu olduğu için Hısn-ı Mansurî-zâde olarak tanındı. Medrese öğrenimi görerek 1099/1687-1688 yılında İmam-ı Sultanî Lâdikli Şeyhülislam Mehmed Efendi’den mülazım oldu. Rebiyülevvel 1108/Ekim 1696’da Dersiyye-i Firûz Ağa Medresesi’nde göreve başladı ve sırasıyla Şevval 1109/Nisan-Mayıs 1698’de Eyyühüm Medresesi, Şaban 1112/Ocak-Şubat 1701’de Molla Kırımî Medresesi, Kasım 1115/Ocak 1704’te Sa‘dî-zâde Medresesi, Receb 1118/Ekim 1706’da Hüsrev Kethuda Medresesi ile Safer 1120/Mayıs 1708’de Sahn-ı Seman’dan birine müderris olarak atandı. Müderrislik görevine Zilhicce 1120/Mayıs 1709’da Nisancı Paşa-yı Cedid, Cemaziyelevvel 1122/ Haziran 1710’da Mehmed Ağa Medresesi, Rebiyülevvel 1125/Nisan 1713’te Kara Mustafa Paşa Medresesi, Şevval 1128/Eylül 1716’da Aysofya-i Kebir Medresesi, Cemaziyelâhır 1129/Mayıs 1717’de Süleymaniye medreselerinden birinde devam etti. Ramazan 1131/Temmuz 1719’da Halep kadısı oldu ve yaklaşık bir yıl sonra azledildi. Muharrem 1139/Eylül 1726’da Şam’a kadı olarak atandı. Bu görevde iken 12 Şevval 1139/2 Haziran 1727’de Şam’da vefat etti. Bilal-i Habeşi civarına defnedildi.

Mücîb, şiirleri olmakla birlikte daha çok Tezkire-i Mücîb adlı eseri ile tanındı. 1122/1710 yılında yazılan tezkire, kısa bir mukaddime ile başlar. Mücîb, mukaddimede eserini Riyâzî tezkiresine zeyil olarak yazdığını ifade eder. Fakat Zavotçu (2009: 54)’ya göre Mücîb, Riyâzî Tezkiresi’ne zeyil yazma adına Rıza Tezkiresi’ni kopya etmiştir. Özçelik (2012: 254) ise Mücîb Tezkiresi’nin orijinalliğine dair yapmış olduğu değerlendirmeden sonra Mücîb Tezkiresi’nin ne idüğüne dair bir tanım bulmakta acze düştüğünü, söz konusu eserin, ancak ve ancak Rıza Tezkiresi’nin muhtasar bir kopyası olarak ele alınması gerektiğini söylemektedir.

Eserde, Sultan IV. Murad da dâhil olmak üzere, 1000/1592 yılından itibaren 1122/1710’a kadar vefat etmiş 107 şair hakkında kısa bilgiler ve şiir örnekleri yer almaktadır. Eserin yazmaları Nuruosmaniye Kütüphanesi numara 4965 ile İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi numara 3913’te kayıtlıdır. Eser yayımlanmıştır (Altun 1997).

Şeyhî Mehmed Efendi (Özcan 1989: 630)’ye göre şiirlerinde Mücîb mahlasını kullandı. Bilgili ve fazıl bir kişi olup her fende bilgi sahibiydi. Safayî (Çapan 2005: 560), Sâlim (İnce 2005: 616) ve Râmiz (1994: 265)’e göre şiir ve inşada mahir olup renkli, güzel, akıcı ve nefis şiirler yazdı. Ali Emirî Efendi (Güner vd. 2003: 51)’ye göre Râcih ve Kemâl mahlaslarını da kullandı.

Abdülkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (1999). İsmail Belîğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdetü’l-Eş’âr. Ankara: AKM Yay. 377-378.

Altun, Kudret (hzl.) (1997). Tezkire-i Mucîb (İnceleme-Metin-Dizin-Sözlük). Ankara:AKM Yay. 57.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî, İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 560.

Ekinci, Ramazan (hzl.) (2013). Hâfız Hüseyin Ayvânsarâyî-Vefeyât-ı Ayvânsarâyî (İnceleme-Tenkitli Metin). ed. Âdem Ceyhan. İstanbul: Buhara Yay. 211-212.

Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâsı (İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks-Sözlük). Ankara: AKM Yay. 264-265.

Güner, Galip ve Nurhan Güner (hzl.) (2003). Ali Emîrî Efendi Esâmî-i Şu‘arâ-yı Âmid. Ankara: Anıl Matbaa ve Ciltevi. 51.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay. 615-617.

İnce, Adnan (2006). “Mucîb”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 6. Ankara: AKM Yay. 405.

İpekten, Halûk, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu ve Turgut Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay. 294.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.I-II. Ankara: Bizim Büro Yay. 908.

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakaik-ı Nu’mâniye ve Zeyilleri-Vekâyiü’l-Fudalâ .II-III. İstanbul: Çağrı Yay. 629-630.

Özçelik, Kenan (2012). “Mücîb Tezkiresi’nin Orijinalliği Üzerine”. TUBAR=Türklük Bilimi Araştırmaları (32): 247-255. http://www.tubar.com.tr/TUBAR%20DOSYA/tubar32.11.zelik_kenan.247-255.pdf [erişim tarihi: 16.10.2014]

Sezen, Tahir (2006). “Hısn-ı Mansûr (Adıyaman)”. Osmanlı Yer Adları Sözlüğü (Alfabetik Sırayla). Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yay. 235.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1986). “Mucîb Mustafa Efendi”. C. 6. İstanbul: Dergâh Yay. 409.

Zavotçu, Gencay (hzl.) (2009). Rıza Tezkiresi (İnceleme-Metin). İstanbul: Sahaflar Kitapsarayı Yay. 54.

Tezkire-i Mücîb

MANTIKÎ

Pederi Acem mâderi Arab'dır. Kat'-ı merâtib-i mu'tâd ile şam kadısı olmış idi. Tâze-gûyûnın zübdesi ve fuzulânın müntehâbından idi.

Şi'r-i u

İnânın çeşm-i giryân aldı dest-i ihtiyârımdan

Savulsun bana seng-i râh olanlar reh-güzârımdan

Bin kırk altıda mazhar-ı gazâb-ı pâdişâhî olup Şâm-ı Şerîf'de salb olırmışdır.

(Altun, Kudret (hzl.) (1997). Tezkire-i Mucîb (İnceleme-Metin-Dizin-Sözlük). Ankara:AKM Yay. 57).

Gazel

Bu la‘l-i teşne-dâr-ı ruh-ı şu‘le-tâb ile

Hayfâ ki sayd eder seni eller şerâb ile

Verme binâ-yı ismete ey şûh zelzele

Gezme rakîb-i müfsid-i hâne-harâb ile

Ol âfitâb gayride yellerle meks eder

Ammâ bize gelince gider bin şitâb ile

Açmak rakîbe mushaf-ı hüsnün revâ mıdır

Ey mâh seninle söyleşelim gel kitâb ile

Üftâdegânı zerreden efzûn ise nola

Ol meh Mucîb nice eser âfitâb ile

(Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî, İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 560).