Madde Detay

10 Muharrem 1241/14 Ağustos 1825’te Beşiktaş’ta doğdu. Varna muhafızlığından sonra Eskişehir’de vefat eden beylerbeyilerden Derviş Hasan Paşa’nın oğlu Basra gümrükçüsü Mustafa Bey’in oğludur. On bir yaşına kadar okuma, yazma öğrendikten sonra musahib Sa'îd Efendi’nin aracılığıyla Sultan Mahmûd’un huzuruna çıkarıldı. Şehzâde Abdülazîz’in hizmeti ile görevlendirildi. 1250/1834-35'te Enderun'a girdi. Orada tahsil ve terbiye gördü. Hoca Azîz Efendi’den Arapça okuyarak mezun oldu. Farsça ve bazı bilimleri de öğrendi. Nazım ve nesirde kendini geliştirdi. 15 Ramazan 1271/1 Haziran 1855’te tekrar Veliahd Abdülazîz’in hizmetine verildi. Onun cülusunda ikinci mabeyinciliğe, 13 Muharrem 1278/21 Temmuz 1861’de beylerbeyilik rütbesiyle Erbaa kazası kaymakamlığına, 5 Safer 1278/12 Ağustos 1861’de istabl-ı âmire müdürlüğüne tayin edildi. Birkaç ay sonra Rumeli Beylerbeyliği payesi verildi. 21 Ramazan 1278/22 Mart 1862’de üçüncü mâbeyinciliğe; 14 Şevval 1278/14 Nisan 1862’de Meclis-i Valâ-yı Ahkâm-ı Adliye üyeliğine; 6 Zilkade 1278/5 Mayıs 1862’de Bursa Mutasarrıflığı’na; 12 Zilhicce 1278/10 Haziran 1862’de Başmâbeyinciliğe; 3 Safer 1279/31 Termmuz 1862’da rütbe-i vezâretle maliyeye; 21 Receb 1279/12 Ocak 1863’da maarif nezaretlerine; 5 Ramazan 1279/24 Şubat 1863’te tekrar Bursa mutasarrıflığına atandı ve 5 Rebiülâhir 1280/19 Eylül 1863’te azledildi. 8 Safer 1281/13 Temmuz 1864)’de -ikinci def’a- Meclis-i Valâ azası ve 8 Rebiü’lâhır 1281/10 Eylül 1864’te mâbeyne memur oldu. 26 Cumade’l-ulâ 1281/27 Ekim 1864’te, üçüncü defa Meclis-i Valâ üyeliğine; 20 Şevval 1281/18 Mart 1865’te -ikinci def’a- maarif bakanlığına getirildi. 28 Zilhicce 1281/24 Mayıs 1865’te tekrar mâbeyne alındı. 18 Muharrem 1282/13 Haziran 1865’te -dördüncü def’a- Meclis-i Valâ azalığına, 5 Receb 1282/24 Kasım 1865’te Kastamonu mutasarrıflığına tayin edildi ve on beş gün sonra affedildi. 4 Şevval 1282/20 Şubat 1866’da mâbeyne alınarak 20 Cumade’l-âhire 1283/30 Ekim 1866'de -ikinci def’a- başmabeyinciliğe; 4 Muharrem 1284/8 Mayıs 1867’te -beşinci def’a- Meclis-i Vâlâ üyeliğine atandı. 9 Ramazan 1284/4 Ocak 1868’de affedildi. 2 Zilhicce 1284/26 Mart 1868’te yine mâbeyne alındı. Memur olarak Mısır’a gönderildi. 1 Şaban 1286/6 Kasım 1869’da mâbeynden çıkarıldı. 25 Safer 1287/27 Mayıs 1870’te üçüncü defa başmâbeyinci oldu. Tekrar Mısır’a gönderildi. 17 Cumade’l-âhire 1288/3 Eylül 1871’de hizmetinden affolundu. Birinci rütbe Osmanî ve Mecidî nişanlarını, Avusturya Devleti’nin Demirtac ve İspanya Devleti’nin Elizabeth nişanının grand kordonlarına sahip idi. Tedavi için 22 Ramazan 1289/23 Kasım 1872’da Viyana’ya gitti. 12 Şevval 1289/13 Aralık 1872’de vefat etti. Naşı getirilerek, Kanlıca Mezarlığı’na defnedildi. Vefatında Hakayıkü’l-Vekayi gazetesinde hakkında güzel bir yazı çıkar. Nevres Paşa’nın vefâtına Mirgun Rüşdî Mektebi Farsça öğretmeni Muallim Feyzi’nin söylediği tarih şudur: "Feyziyâ bir daha doldur kadeh-i tarih / Nûş kıldı ecelin câmını Nevres Paşa" (1289/1872-73).

Lütfi Efendi, tarihinde Nevres Paşa'yı " güzel söz söyler, güzel sözden anlar, eğlenmesini ve eğlendirmesini bilir, zevk ehli, şişman bir zattı. Padişah onunla gönül eğlendirirdi." diye tarif eder.

Fuad Paşa'nın ilk defaki sadrazamlığından istifa etmesiyle Nevres Paşa onun yerine tayin edilmişse de her taraftan itiraz edileceği anlaşılarak Bâbıâli'ye gönderilmemiş,Yûsuf Kâmil Paşa sadrazam olarak görevlendirilmiştir. İbnü'l-Emin Mahmud Kemal, devletin en büyük makamı olan sadrazamlığa layık görülen, üç defa vekillik görevine getirilen, vezirlikle şereflendirilen bir zatın, denize itilmesi, o suretle gönül eğlendirerek gülünmesinin gülünecek değil, ağlanacak bir hâl olduğunu düşünür. Nevres Paşa'nın görebildiği şiirlerinin ise, basit şeyler olduğunu söyler. Nitekim onun eserlerinden hareketle, şiirden ziyade musikiye eğilimli olduğunu, "Hicaz" makamından "vardım ki yurdundan ayak götürmüş" ve "muhayyer" den "Gözden cemâlin çün ırak oldu" gibi güzel gazeller bestelediğini belirtir. Mızıka-yı Humayun emeklilerinden Beşiktaşlı meşhur Rızâ Efendi'nin damadı olduğundan Enderun'dayken başladığı musikiyi kayınbabasından öğrenip ilerletmesi muhtemeldir.

Arslan, Mehmet (hzl.) (2010). Tayyarzade Atâ Osmanlı Saray Tarihi Ata Tarihi -Tarih-i Enderûn. C. V. İstanbul: Kitapevi Yay.

Fatîn Dâvud (1271). Tezkire-i Hâtimetü’l-Eş'âr. İstanbul: Taşbaskı.

Kurnaz, Cemal-Tatcı, Mustafa (hzl.). (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî. C. I. Ankara: Bizim Büro Yay.

Mehmed Süreyyâ (1308-15/ 1890-97). Sicill-i Osmânî . C. IV. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Özcan, Hidayet (hzl.) (2000). İbnülemin Mahmud Kemâl İnal,  Son Asır Türk Şairleri. C. III. Ankara: AKM Yay.

Gazel

Bu şeb hulyâ-yı zülfünle dili pür piç ü tâb ettim

Görünce tâ seher subh-i cemâlin terk-i hâb ettim

Alup ruhsâr-ı âlin döndü çeşmin tası pürhûna

Bezimde hûn-ı eşkimden dolu nûş-ı şarâb ettim

Yüz üzre mâil-i hâl ü ruhın sad yüz kadar varmış

Bir anber sübha ile be de bu yüzden hisâb ettim

Miyânın aldım agûş-ı hayâle hayli eglendim

Ne agyâre haber verdim ne sana bir azâb etdim

Değildir ârızî Âlî Abânın şevki gönlümde

Ezel bezminde ben de Nevres o bâba intisâb etdim

Özcan, Hidayet (hzl.) (2000). İbnülemin Mahmud Kemâl İnal,  Son Asır Türk Şairleri. C. III. Ankara: AKM Yay. 1602-03.