Madde Detay

Edirnelidir. Kaynaklara göre Edirne’nin Bevvabsinan Mahallesi’nde 1116/1705 tarihinde dünyaya geldi. Babası Edirne bostancıbaşılarından Suhte Hacı Ali Ağa, annesi Râbia Hanım’dır. Mahmûd Ağa, Örfî mahlasını kullanmış ve bu isimle anılır olmuştur. Baba mesleğini devam ettiren Örfî, 1145/1732 tarihinde kethüdalığa kadar yükselmiş, bu görevden birkaç kere uzaklaştırılmıştır. Meslek hayatında pek çok şanssızlıklar yaşayan Örfî’nin, özel hayatında da mutlu olmadığı, önce çok sevdiği eşini ardından da dört çocuğunu kaybettiği ve bu nedenle de büyük acılar çektiği bilinmektedir. Bazı kaynaklar şairin Gülşenî tarikatine mensup olduğunu belirtirlerse de tarikatla irtibatının “muhib”likten öteye geçmediği, bu tarikate biraz da dönemin şartları çerçevesinde intisap ettiği anlaşılmaktadır. Örfî’nin, Kevkeb Hâfız (Derviş) Mehmed’den, onun ölümü üzerine de Ahmed Şuglî’den (öl. 1140/1727) hüsnühat dersleri aldığı ve icazet sahibi olduğu kaynaklarda nakledilen konulardır. Örfi, 1192/1778 tarihinde vefat etmiştir. Mezarı Edirne’deki Şeyhî Çelebi Camii civarındadır.

Örfi’nin eserleri şunlardır:

1. Dîvân: Klasik divan tertibinin bütün hususiyetlerini taşıyan divan, şair daha hayattayken 1148/1735’te ve 1168/1754’te olmak üzere iki defa tertip olunmuştur. Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi 2667, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi TY. 9735, TY. 411, Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi 423; Edirne Selimiye Kütüphanesi TY. 2195 numaralarda kayıtlı nüshaları vardır. Oldukça hacimli olan Dîvân’da 48 kaside, 9 musammat, 110 tarih manzumesi, 748 gazel, 48 kıta ve nazım; 94 müfret beyit bulunmaktadır. Dîvân'ın tenkitli metni yayımlanmıştır (Turan 2011). 

2. Mahabbet-nâme: Şairin kendi başından geçen aşk macerasını anlattığı hasbihâl niteliğinde bir mesnevidir. Edirne Selimiye Kütüphanesi TY. 2195 numarada kayıtlı olan Mahabbet-nâme-i Örfî adıyla anılan mesnevi 149 beyittir. Eser Müberra Gürgendereli (2002) tarafından neşredilmiştir.

3. Leylâ ile Mecnûn: Eserin nüshası Atatürk Üniversitesi Kütüphanesi Seyfettin Özege Bölümü Agâh Sırrı Levend Kitapları 442 numarada kayıtlıdır. 216 beyitten oluşan mesnevi, Mahabbet-nâme’nin bir devamı niteliğindedir. Şair, Mahabbet-nâme’de aşkını Leylâ ile Mecnûn hikâyesinde anlatılan aşk ile kendi aşkı arasında ilişki kurarak kendi aşk macerasının Leylâ ile Mecnûn hikâyesinde anlatılanlarla benzerlik gösterdiğini düşünür ve teselli bulur. Bu eser müstakil olarak Müberra Gürgendereli (2002) tarafından neşredilmiştir.

4. Mevhûmü’t-Tevârîh: Osmanlı tarihinin belli bir dönemini ihtiva eden genel tarih mahiyetinde iki ciltlik bir eserdir. Eserin nüshaları Ali Emirî Tarih 557-558; Topkapı Sarayı Kütüphanesi Emanet Hazinesi 1431 numaralarında kayıtlıdır.

5. Edirne Tarihçesi: Mevhûmü’t-Tevârîh’in Ali Emiri Tarih 557-558 numaralı müellif hattı nüshasının birinci cildinin 145a-149b yaprakları arasında “Der vasf-ı şehr-i Edirne dârü’l-nasr ve’l-meymene beyanındadır” başlığıyla yer alan bülümdür. Edirne Tarihçesi bu bölüme yapılan küçük ilavelerle genişletilmiştir. Eserin nüshaları, Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi 1118; Edirne Selimiye Kütüphanesi TY. 2195; Ali Emirî Tarih 557-558 numaralarda kayıtlıdır.

Örfî Dîvânı’nda rastladığımız en önemli hususiyetlerden biri, müellif hattı nüshada (Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi 2667) bulunan 12 gazelin yazılma sebebini gösteren hususi notlardır. Bu notların şaire mi yoksa onu çok yakından tanıyan bir dostuna mı ait olduğu konularında şüphe olmakla birlikte, bu notlar gazellerin yazılma sebebiyle ilgili önemli bilgiler taşıdığı için edebiyat tarihimiz açısından dikkate değer malzemeleridir. Örneğin 171. ve 537. gazelin kenar notlarından şairin dört çocuğunu kaybettiği ve bu gazelleri de bu münasebetle yazdığı anlaşılmaktadır (Turan 2011). Sade ve akıcı bir dil kullanan şair, sosyal konulara uzak kalmamış; özel hayatını, mesleğini ve yaşadığı şehri şiirine konu etmiş, mahallî renklere önem vermiş, atasözleri ve deyimleri şiirinde ustalıkla kullanmıştır. Örfî, Nâbî’yi takiben hikemî tarzı ve yüzyılın en önemli özelliklerinden biri olan mahallîleşmeyi benimseyen, tarihle ilgili konularda da eserler veren bir şairdir.

Ahmed Bâdî Efendi. Riyâz-ı Belde-i Edirne. Edirne Selîmiye Kütüphanesi TY. 2315

Canım, Rıdvan (1995). Edirne Şairleri. Ankara: Akçağ Yay.

Erdem, Sadık (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ'sı (İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks-Sözlük). Ankara: AKM Yay.

Gürgendereli, Müberra (2002). "Örfî Mahmûd Ağa ve Mahabbetnâme Mesnevîsi”.  Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi. (6): 85-106.

Gürgendereli, Müberra (2002). “Edirneli Örfî’nin Leylâ ve Mecnûn’u”. İlmî Araştırmalar. (14): 72-82.

Kurnaz Cemâl, Tatçı, Mustafa (hzl.) 2009). Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri I-II-III ve Ahmed Remzî Akyürek, Miftâhu’l-Kütüb ve Esâmî-i Müellifîn Fihristi. Ankara: Bizim Büro Yay.

Kütük, Rıfat (2004). “Edirneli Örfî Mahmûd Ağa’nın Hayatı ve Eserleri”. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. (26):183-210

Turan, Lokman (hzl.) (2011). Edirneli Örfî Mahmûd Ağa, Divan (İnceleme-Metin). Ankara: Vizyon Yayıncılık.

Dîvân

Gazel

Kişver-i dilde mahabbet pâdişâh olmuş bana

Hâlet-i aşkı nigârun izz-i câh olmuş bana

Dûd-ı âhım lâceverdî bir nemeddür egnüme

Dilberin zülf-i seri nâzik-külâh olmuş bana

Halka-i gonce-femi her dem zamîrimden geçer

Ey elif-kad ebruvânın medd-i âh olmuş bana

İllerin kasr-ı ferah-efzâsı gelmez hâtıra

Bî-tekellüf künc-i uzlet cilve-gâh olmuş bana

Müdde'î inkâr ederse Örfiyâ şeydâlığın

Şâhid-i gül-çehre-i dilber güvâh olmuş bana

(Turan, Lokman (hzl.) (2011). Edirneli Örfî Mahmûd Ağa, Divan (İnceleme-Metin). Ankara: Vizyon Yayıncılık. 204).

Gazel

Vasf-ı ruhunda bâğ-ı cinân söylerim sana

Şerh-i feminde gonce-dehân söylerim sana

Kaşlar kemân gamzeler ok sînemiz nişân

Billah nişân ü tîr ü kemân söylerim sana

Sorma nühüfte-hâlimi ey gonce-leb bana

Râz-ı derûnu sonra nihân söylerim sana

Doğmaz felekde böyle ziyâ-bahş âfitâb

Nûr-ı cebîni şu’le-feşân söylerim sana

Hayme sipihr ü şem’a mihir nev-be-nev zuhur

Örfî hayâl-bâz-ı cihân söylerim sana

(Turan, Lokman (hzl.) (2011). Edirneli Örfî Mahmûd Ağa, Divan (İnceleme-Metin). Ankara: Vizyon Yayıncılık. 204)