Madde Detay

Orhan Bali Hançerlioğlu, Kırkkilise'de (Kırklareli) doğdu. Babası Zahid Bey, tüccar; annesi Sehavet Hanım, ev hanımıdır. 1923-1924 öğretim yılında Şişli Terakki Lisesi’nin yuva kısmına kabul edilmiş, 16 Şubat 1925 tarihinde ilk mektep kısmına başlamıştır. Ortaokul ve liseyi aynı okulda okumuştur. Kayıtlarda ismi Orhan Bali, Orhan Zahid ve Orhan şeklinde geçer. Ailesinin tek çocuğudur. İngilizce ve Fransızca bilir. 1935 yılında liseyi bitirerek İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne yazılır. Yıllar sonra "Garbın düşünce sistemini öğrettiği için Hukuk Fakültesine minnettar" olduğunu ifade eder. 1939 yılında üniversiteden iyi derece ile mezun olur ve 1 Kasım 1939 tarihinde askere alınarak yedek subay okuluna gider. 28 Kasım 1941 tarihinde terhis edilir. 31 Ekim 1940 tarihinde çocukluk ve sınıf arkdaşı ressam Atıfet Hanım’la evlenir. Çocukları olmaz. 1942-1947 yılları arasında Edirne ve Adana'da nahiye müdürlüğü, bucak müdürlüğü, kaymakamlık gibi çeşitli görevlerde bulunur. 1947 yılında İstanbul Belediyesi müfettişliğine ve buradaki başarılarından dolayı da 1952'de İstanbul Şehir Tiyatroları müdürlüğüne atanır. 1951-1952 arasında, yaklaşık bir yıl süreyle İstanbul Emniyet Müdürlüğü’nde şube müdürü olarak çalışır. 1953'te ise İETT Umum Müdürlüğü Hukuk İşleri müdür muavinliği görevine başlar. 1953-57 yılları arasında TRT İstanbul Radyosu’nda sanat ve edebiyat konuşmaları yapar. 14 Aralık 1978 tarihinde İETT Hukuk İşlerindeki müdürlük görevinden emekliye ayrılır. 9 Temmuz 1991 Salı gününü Çarşambaya bağlayan gece kalp yetmezliğinden vefat eder. Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedilir.

Orhan Hançerlioğlu'na edebiyat zevkini aşılayan kişi babasıdır. Henüz beş yaşındayken Fuzulî ve Şeyh Galip'ten mısralar ezberleyip Arapça öğrenir. Okuldaki lakabı "edebiyatçı"dır. Şişli Terakki Lisesi’nin arşivindeki kompozisyon kağıtlarından kaleminin güçlü olacağı bellidir. On üç yaşındayken bir şiir yarışmasında ödül alarak edebî hayata adım atar. Yayımlanan ilk kitabı Kıvılcım (1936) adlı şiir kitabıdır. Hikâyeciliğe Daudet, Llenç, Katayev ve Zozulâ hayranlığıyla başladığını belirtir. "Sanatı, bitmek tükenmek bilmeyen bir oyun gibi ele alan bütün kocamış çocuklar"ı seven yazar, örnek olarak Daudet, Balzac, Turgenyev, Morgan, Motherland, Gide ve Hermann Hesse'yi sayar. Türk edebiyatında beğendiği yazarlar olarak Abdülhak Şinasi Hisar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Reşat Nuri Güntekin, Sait Faik Abasıyanık, Bekir Sıtkı Kunt, Ahmet Hamdi Tanpınar ve Oktay Akbal'ın isimlerini sıklıkla anar, haklarında yazılar yayımlar.

Yazdığı ilk hikâyesi "Selman'ın Gocukları" (1949)'dır. Yayımlanan ilk hikâyesi ise "Köylücükler" (Amaç dergisi, 1946) adını taşır. 1949-1953 yılları arasında Varlık, Fikirler, Yeditepe, Beş Sanat, Şadırvan ve Ağaç adlı dergilerde düzenli olarak hikâyelerine rastlanır. İnsansız Şehir (1953) adıyla hikâyelerini kitaplaştırır. 1951'de ilk romanı Karanlık Dünya yayımlanır. Hikâyeden romana geçişinin gerekçesini, roman ölçüleri içinde daha iyi düşünebildiği şeklinde açıklar. 1951-1960 arasında birbirinden her yönüyle farklı toplam 8 roman (Karanlık Dünya, Büyük Balıklar, Oyun, Ekilmemiş Topraklar, Ali, Kutu Kutu İçinde, Yedinci Gün, Bordamıza Vuran Deniz) yazar. 1957'de Yeditepe dergisinin bir anketinde Dünyanın Öbür Yarısı adıyla yeni bir roman yazmakta olduğundan bahseder, ancak şimdiye kadar böyle bir eserine rastlanılmamıştır. Karanlık Dünya, Oyun ve Kutu Kutu İçinde romanları Azerbaycan Türkçesine ve "Merhamete Dair" adlı hikâyesi de "Merhamet" adıyla Yunancaya çevrilerek yayımlanmıştır. 1956 yılında Ali adlı romanıyla Türk Dil Kurumu Roman Ödülü’nü kazanmıştır. Yarışma sonrasında Türk Dil Kurumu çalışmalarına katılır, üye olarak çalışır. Bütün eserlerini yalın bir Türkçe ile yazdığı görülür. Çoğunlukla kısa ve basit yapılı cümleler kullanmayı tercih eder. Oyun, Büyük Balıklar, Ekilmemiş Topraklar ve Yedinci Gün romanlarında bir üslup özelliği olarak mitolojik kahramanlar ve olaylar, çeşitli şairlerden mısralar, dinî metinler ve gazete haberlerine yer verir.

Edebî hayatı boyunca birtakım etkiler altında kalsa da, bir akımın temsilcisi olmaz. Sanatın toplumun yararına olduğu fikrindedir, ancak ona göre, sanat topluma faydalı olma işini "bir ödev olarak değil, yapmamazlık edemediği için" yapmaktadır. Nitekim kendi sanat anlayışını "gerçeğe sanatçı eliyle yeniden biçim verilmesi" olarak özetler ve bu anlayışı "olmakta olan değil, olması gereken gerçek" şeklinde açıklayarak XIX. yüzyıl gerçekliğinden ayrılır (Baydar 1956: 6).

XX. yüzyıl romancısının eserindeki bütünlüğü en çok üç dört saat içinde okunabilecek romanlarla sağlaması gerektiğini savunarak hacim bakımından küçük romanlarını "hikâyeden öte romandan beri" yazılar olarak nitelendirir. Romanlarının bir başka özelliği, derin felsefî ve psikolojik temellere dayanmasıdır. Ayrıca sanatın biçim ve öz diye ikiye bölünemeyeceğini bir bütün olduğunu düşünür ve her romanında bir yenilik gösterir.

Varlık dergisinde, 1 Şubat 1961 tarihinden itibaren "Erdem Üstüne" üst başlığıyla felsefî yazılar yazmaya başlar. Felsefe ve sözlük çalışmalarını ölümüne değin sürdürür. Bu durum, edebî kişiliğinin unutulmasına sebep olur.