Madde Detay

Ruhullah Mehmed Efendi, Sultan IV. Murat devrinin önemli âlimlerinden Sadreddin Efendi’nin oğludur. 1011 / 1602’de Şirvân’ın Şemah kasabasında doğmuş, 1022 / 1613’te kardeşi Feyzullah Efendi ile birlikte Anadolu’ya geldi.

İlk eğitimini babasından alan Rûhî, dönemin önemli âlimlerinden birinden de mülâzemetle eğitimine devam etmiştir. Şevval 1038 / Mayıs 1629’da Çelebi medresesine atanmıştır. Rebiülevvel 1042 / Eylül 1632’de Beşiktaş’ta Vâkıa Sinan Paşa medresesine, Ramazan 1043 / Mart 1634’te Kadıasker Hasan Efendi medresesine, Safer 1044 / Temmuz 1634’te Mustafa Ağa medresesine atanmıştır. Şaban 1045 / Ocak 1636’da Bursa’da Sultan Orhan medresesi kendisine verilmiş, ancak hakkından vazgeçmiştir. Muharrem 1049 / Mayıs 1639’da Sahn-ı Semaniye’nin birine yükseltilmiş, aynı yılın Şevval (Ocak-Şubat) inde Üsküdar’da Vâkıa Rûm Mehmed Paşa medresesine, Cemâziyelevvel 1050 / Ağustos 1640’ta Çorlu medresesine, Zilkade 1052 / Ocak 1643’te terfi etmiş, Rebiülevvel 1056 / Nisan 1646’da Süleymaniye Medreselerinden birine, Rebiülâhir 1057 / Mayıs 1647’de Kudüs-i Şerîf kazasına atanmış, aynı senenin Ramazanında (Eylül-Ekim) buradan ayrılmıştır. Receb 1058 / Temmuz 1648’de Halep’te kadı olarak görevlendirilmiş, Şaban 1059 / Ağustos 1649’da bu görevinden azledilmiştrir. Cemâziyelâhir 1066 / Mart 1656’da Bursa kazasına kadı olarak atanıp aynı senenin Zilkadesinde (Ağustos-Eylül) Edirne kazasına nakledilmiştir. Cemâziyelevvel 1067 / Şubat 1657’de azlolunmuştur. Receb 1068 / Nisan 1658’de kendisine arpalık verilmiş, Zilhicce 1069 / Ağustos 1659 ‘da İstanbul’a atanmıştır. Zilkade 1070 / Temmuz 1660’da buradan emekli olmuştur. (Özcan, 1989: 283-284)

İlm-i nücûma merak salıp Beylikçi Vecdi Çelebi ve Kapıcıbaşlarından Konya Abazası Mehmet Ağa ile sohbet ve mektuplaşmaları bazı kişilerce devlete ihanet ve bazı makam sahiplerinin azli ile ilgili tarihler çıkarmaları şeklinde yorumlanarak şikâyet edilmiş, Şeyhülislam Esiri Mehmed Efendi tarafından verilen idam fermanı Ramazan 1071 / Nisan 1661’de yerine getirilmiştir. Cenazeleri önce Tophanedeki yalısına getirilmiş, işlemler bittikten sonra buradan babası ve kardeşinin Üsküdar’daki kabirleri yanına defnedilmiştir. Şeyh Nazmi Efendi vefatına şu mısraı tarih düşürmüştür: “ Rûh-ı Rûhu’llâh oldu âric sahn-ı cinân”. (Özcan, 1989: 283-284)

Dönemin önemli âlimlerinden olan Rûhî'nin kaynaklarda Divan’ı olduğu kayıtlıdır. Ancak bu eser henüz ele geçmemiştir.

Abdulkadiroğlu, Abdülkerim (1985). Nuhbetü’l-Âsâr li-Zeyl-i Zübdetü’lsi-Eş’âr. Ankara: Gazi Üniv. Yay. 174-175.

Akbayar, Nuri- Kahraman, Seyit Ali (1996). Mehmed Süreyya Sicill-i Osmânî. C. 5. İstanbul: Tarih Vakfı Yay. 1623.

Altun, Kudret (1997). Tezkire-i Mucib İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 34.

Çapan, Pervin (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî (Nuhbetu’l-Âsâr Min Fevâ’idi’i-Eş’âr) İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 364-366.

İnce, Adnan (2005). Tezkiretü’ş-Şu’arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay. 496-498.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî- Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay. 380.

Özcan, Abdulkadir (1989). Şakaik-i Nu’mâniye ve Zeyilleri, Vekayiü’l-Fudalâ I Şeyhî Mehmed Efendi. İstanbul: Çağrı Yay. 283-284.

Yılmaz, Kâşif (2001). Güftî ve Teşrifatu’ş-Şu’arâsı. Ankara: AKM Yay. 133-134.

Zavotçu, Gencay (2009). Rıza Tezkiresi (İnceleme-Metin). İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı Yay. 239-240.

Nice tercîh olınur ol ruh-ı âl üstine gül

 Rengden renge girer kalmaz o hâl üstine gül

Âl câmeyle çıkup seyr-i gülistân eyle

 Şeh-levendâne sokun kırmızı şâl üstine gül

 Tâb-ı mülden kızarup ruhları olmış gül gül

 Aks salmış sanasın âb-ı zülâl üstine gül

Gül donanması idüp bâga gelür diyü o şâh

 Dizdi şevk ile sabâ bir nice dâl üstine gül

Benzedürdüm lebine berg-i güli ey Rûhî

 Konula gelse eger ‘ıkd-ı le'âl üstine gül

(Özcan, Abdulkadir (1989). Şakaik-i Nu’mâniye ve Zeyilleri, Vekayiü’l-Fudalâ I Şeyhî Mehmed Efendi. İstanbul: Çağrı Yay. 284.)