Madde Detay

Asıl adı Süleyman Uysal olan şair, Afyon'un Dinar ilçesine bağlı Yelalan köyünde, Sarıkeçili Yörüklerinden olan, çiftçilik ve hayvancılıkla uğraşan Mustafa Bey ve Ayşe Hanım’ın oğlu olarak 1935'te dünyaya gelmiştir. Halk arasında Bademli adıyla bilinen bu köyde 1930’lu yıllarda açılmış olan Yelalan İlköğretim Okulu’nda ilk öğrenimini tamamlayan şair, ekonomik nedenlerden dolayı eğitimine devam edememiştir (Nasrattınoğlu 2006: 191). On altı yaşına geldiğinde dayısının kızı Hafife Hanım ile evlenen şair; ikisi kız, dördü erkek olmak üzere altı çocuk babasıdır. 1955'te Kütahya Hava Tugayı’nda başladığı askerlik görevini sırasıyla İzmir, Sinop, Diyarbakır ve Urfa’da sürdürerek 24 ayda tamamlanmıştır. Şair, 1957'den bu yana Yelalan köyünde çiftçilik ve hayvancılıkla meşgul olarak yaşantısını sürdürmüştür. Altmış yaşına geldikten sonra tarlalarını ve hayvanlarını en küçük oğlu Şefik’e bırakan şair o yıllardan bu yana yeni şiirler üretmeyi sürdürmektedir.

Şiirlerinde Süleyman mahlasını kullanmış (Nasrattınoğlu 2006: 191) ve ilk şiirlerini Yelalan köyünde bitirdiği ilkokuldan sonra eğitimine devam edemeyişi üzerine üretmeye başlamıştır. Ancak parçası olduğu toplumun bu uğraşına olan olumsuz bakışı yüzünden şiirlerini paylaşacak birilerini bulmakta oldukça zorlanmıştır. İlkokul öğretmenlerinin ondaki şiir tutkusunu fark ettikleri ve onu bu uğraşının peşini bırakmaması konusunda cesaretlendirdikleri bilinmektedir. Öğretmenlerinin bu olumlu bakışına rağmen şair, o yıllarda köydeki yakınlarının şiirle uğraşmasından dolayı kendisini aşağıladığından yakınmakta ve bu durumun daha çok şiir üretmesini engellediğini düşünmektedir. Şiir ve edebiyatla olan ilişkisinin temelinde, yöre halkının çerçici olarak adlandırdığı ve köylülere çeşitli eşyalar satmak amacıyla yük hayvanları ile dolaşan gezici tüccarların sattıkları popüler kitapların etkisi yer almaktadır. Kendisi ile yapılan görüşmede, bu eserlerden özellikle Kerem ile Aslı, Hz. Ali Cenknâmeleri, Tahir ile Zühre, Dadaloğlu, Köroğlu gibi popüler hikâyeleri içeren cep kitaplarını ilkokul yıllarında okumaya başladığını, bu metinlerdeki şiirlerden çok etkilendiğini ve bunları ezberlediğini dile getirmektedir (Çelik 2018).

Şairin hayatı boyunca şiirlerini topladığı dört defterden ikisi, kendisine araştırma yapmak için geldiklerini söyleyen iki amatör araştırmacı tarafından götürülmüş, bu defterlerden ve araştırmacılardan bir daha haber alınamamıştır. Kalan iki defterden biri ise bir arkadaşının evinde yanmıştır. Yaşanan bu talihsizlikler sonucunda geride kalan tek defterde yer alan şiirler, 2011'de Dinar Halk Eğitim Merkezi Müdürü Yaşar Sağlam ve emekli bir öğretmen olan Raif Öztürk’ün çalışmaları ile kitaplaştırılmıştır (Sağlam ve Öztürk 2011). Yıllar önce yazılıp kaybolanlar dışında şairin yaklaşık 200 civarında şiiri bulunmaktadır.

Âşıklık geleneğinde olduğu gibi şiirlerini bir saz eşliğinde irticalen yaratmayan şair, onları yazarak ürettiğini ifade ettiği için, kalem şairi olarak değerlendirilebilir. Eldeki şiirlerinden yola çıkarak bir değerlendirme yapmak gerekirse, belirli bir ustası olmamasına karşın âşıklık geleneğindeki şiir formlarını kullanarak metinlerini üreten Uysal’ın şiirlerinin çoğu, sekizli ve on birli hece ölçüleri ile biçimlendirilmiş dörtlüklerden oluşmaktadır ve çoğunlukla koşma ve semai biçimleri kullanılmıştır. Eserlerinde kullandığı dil, köy sınırları içerisinde kalan sosyal yaşantısının bir sonucu olarak, içerisinde yabancı kelimelerle pek karşılaşılmayan açık bir Türkçedir. Nazım türü açısından güzellemeleri nicelik olarak daha fazladır ancak koçaklama, dertleme ve taşlama gibi türlerde de eserleri bulunmaktadır. Güzellemelerin önemli bir bölümünde aşk, doğa ve yerel mekânları işlemek gibi halk şiirinde yaygın olarak işlenen konuların yanında Cumhuriyet gibi toplumu ilgilendiren kavramları yücelttiği şiirleri de bulunmaktadır (Nasrattınoğlu 2006: 193). Özellikle taşlamalarında köylülerin yoksul kalmalarını cehalete bağlayan şairin (Nasrattınoğlu 2006: 194) toplumcu kaygılar güttüğünü söylemek mümkündür. Bunun yanında sosyal çevresini şekillendiren toplumsal kümeden yakınmalarını içeren temaları işleme eğilimini (Nasrattınoğlu 2006: 196), şiirle uğraşmaya başladığı ilk dönemlerden itibaren sürdürdüğü bilinmektedir. Bu sürekliliğin altında yatan en önemli neden ise, şiir yazmaya başladığı andan itibaren toplumun kendisini olumsuz yönde eleştirmesidir denilebilir.