Madde Detay

Balıkesir’in Balya ilçesinde doğdu. İki aylıkken annesiyle babası ayrılınca, dedesinin yanında büyüdü. Aydın Ortaklar Öğretmen Okulu ve İstanbul Çapa Eğitim Enstitüsünde parasız yatılı okuyarak Türkçe öğretmeni oldu. Maraş, Malatya, Kars ve İstanbul’daki ortaokullarda çalıştı. Bir müddet öğretmenlikten ayrılıp kısa sürelerle; banka memurluğu, pazarlamacılık, sokaklarda gazete satıcılığı, kitap sergiciliği vb. gibi değişik işler yaptı. 1974’te hastalandı, bir yıl sanatoryumda yattı. 12 Mart ve 12 Eylül dönemlerinde birkaç kez yargılandı, davaların hepsinden beraat etti. 1980’de öğretmenliği tümüyle bıraktı ve yayınevlerinde çalışmaya başladı. Daha sonra Cumhuriyet gazetesinde düzeltmenlik, reklam şirketlerinde metin yazarlığı yaptı, ansiklopedilere madde yazdı, işyerlerine eşantiyon ürünleri sattı, dershanelerde üniversite hazırlık kursları verdi.

1974’te, Milliyet Sanat dergisinin düzenlediği bir yarışmada, yılın başarılı genç şairlerinden biri seçildi. 1977’de, Antalya Film Festivali çerçevesinde yapılan Uluslararası Sanat Şenliği Oyun Yarışması’nda, Adsız Oyun'la birinci oldu. Ertesi yıl, Yakacık Sanat Şenliği Öykü Yarışması birincisi olan Uyaroğlu, bir ara –şiir ağırlıklı olmak üzere– çocuk kitapları da yazdı. Bunlardan Çocuk ve Şiir ile 1978 Türk Dil Kurumu Çocuk Yazını Ödülü’nü, Bir Liranın İki Günü'yle 1979 Yunus Nadi En Güzel Çocuk Romanı Armağanı’nı kazandı. Hayatı Karşılayan Şiirler kitabıyla 1981 Yazko Şiir Büyük Ödülü, Lanettayin Bir Şair ile 2005 Yunus Nadi Şiir Ödülü (Ali Püsküllüoğlu ile paylaştı), Kirli Şiirler ile 2008 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü, 5-7-5’ler ile 2012 Melih Cevdet Anday Şiir Ödülü ve Surların Arkası adlı oyunuyla da 2012 Dil Derneği Kerim Afşar Ödülü gibi çeşitli ödüllerin de sahibi oldu.

Şair kimliğiyle öne çıkan İsmail Uyaroğlu, Milliyet Sanat dergisinin düzenlediği "1974'ün En Başarılı Genç Şairi" yarışmasında seçilen dört şairden biri olmuş ve edebiyat dünyasında adını bu sayede duyurmuştur. Şairin ilk şiiri 1967 yılında Yordam dergisinde çıkmıştır. Bu tarihten sonra; Militan, Sanat Emeği, Milliyet Sanat, Yeni a, Yansıma, Yazko Edebiyat ve Gösteri gibi dergilerde yayımladığı şiir, eleştiri ve değerlendirme yazılarıyla varlığını sürdürmüştür. "Şiir kurtarıcıdır; insanı ve hayatı kurtarır." diyerek şiire ilişkin düşüncelerini dile getiren şair, ilk şiirlerinde İkinci Yeni etkisinde kalmış daha sonra toplumcu bir anlayışı benimsemiştir. Başlangıçta kendi kuşağının şairlerinden Abdülkadir Bulut ile ortak söyleyiş özellikleri taşıyan, lirik ve yalın şiirlerine; şaşırtmacalara dayalı, özdeyişi çağrıştıran dizeleri içeren, uyağa yaslana bir yoğunluk katmıştır. 1970'li yılların toplumcu şairler arasında görülmüş ve 1980'lerin ortalarından sonra yaklaşık on yıl dergilerde şiir yayımlamamıştır.

Şairin, Aşktan ve Umuttan Aldım Rengimi adlı ilk şiir kitabı 1978'de yayımlanmış ve bunu Yakında (1980), Hayatı Karşılayan Şiirler (1981) ile Şiir Kitabı (1982) izlemiştir. Yaşanılan günlerin şiirsel tutanağı niteliğindeki Şiir Kitabı (1982)'nda şiir üzerine çeşitlemeler yapılmıştır. Kitaptaki şiirlerin; yaşamın içinden geldikleri, gerçekten ustalık damgası taşıyan şiirlerin yanında, kitaba pek de yakışmayan -yalınlık yolunda biraz şiirsellikten fire verimiş- ürünlerin de olduğu belirtilmiştir. Uyaroğlu, şiirin de bır düzyazı gibi görgü tanıklığı, yaşam gerçekliği taşımasını savunur. Uyaroğlu'nun şiirlerine emek verenler, onda bizim şiîr geleneğimizin anafor yaratan karşıt akımlannın bulunduğunu anlarlar (Cumhuriyet 1982). Ateşin İçinden (1985), şairin toplu şiirlerinden oluşmaktadır. Şiir... Ölümcül Yolculuğun Senin (1987)'den sonra uzun müddet şiirlerini kitaplaştırmaya ara vermiştir. Şair bu kitaplarıyla 1970-1980 dönemini slogancı yanı ağır basan şairlerinden biri olarak değerlendirilmiştir.

Lanettayin Bir Şair (2004), İsmail Uyaroğlu'nun 1987'den sonra yazdığı şiirlerin bir bölümünü ihtiva etmektedir. Kitaptaki şiirler; aşkla, ölümle, acıyla hüzünle, yalnızlıkla, kısacası hayata dair ne varsa onunla örülüdür. Doğan Hızlan, kitabı şu cümlelerle değerlendrimiştir: "Bir aralık dergi yapraklarında görünmeyen bazı şairleri özlerim. Kişisel antolojim eksik kalır. Bunlardan biri de İsmail Uyaroğlu’ydu. Yeni kitabı Lanettayin Bir Şair’i şiir coşkusuyla karşıladım. iyi şiirden anlayanlar bu kitabı mutlaka okuyacaklardır." Kedileri Severken Ağlayınız (2007), şairin 1978-2004 yıllları arasında yayımlanan toplam on bir şiir kitabını bir araya getirmektedir. İsmail Uyaroğlu, Kirli Şiirler (2008)'de şer, şiddet ve şiirin şeytan üçgeninde gezinir. Şiir çiçeğini, kırlardan değil de kirli yerlerden devşirir. Şair, haiku biçimini kullanarak yazdığı 5-7-5’ler (2012) kitabındaki kısa şiirlerle yeni, değişik lezzetler sunar. Son Çentik (2016), İsmail Uyaroğlu’nun 16. ve -kitabın önsözünden anlaşıldığına göre- son şiir kitabıdır. Şair, “Son Söz” başlıklı önsözünde kitabına neden “Son Çentik” adını verdiğini de açıklamaktadır: ”Dilerim, hayat bana başka şiir yazdırmaz…….Ama şu kesin, yazsam da yayımlamayacağım.” Bu kitabında ise 1980’lerden bugüne kadar yazdığı, kitaplarına girmemiş şiirlerini bir araya getirmiştir. Kitapta; öfkenin, başkaldırının ve hüznün harmanlandığı, çağa ayna tutan, keskin “çentikler” atan şiirler bulunmaktadır.

Eğitim Enstitüsünde hocası Behçet Necatigil’in yüreklendirmesiyle 1967 yılında şiir yazıp yayımlamaya başlayan İsmail Uyaroğlu, toplumcu şiirin önemli şairlerinden biri olarak kabul görmüştür. Cemal Süreya, şair için "İsmail Uyaroğlu, şiiri gerçekten özümlemiş bir arkadaş. Süzme diyebileceğimiz bir anlatımı var. Ayrıntının şairi." değerlendirmesini yapmıştır. Doğan Hızlan ise Kirli Şiirler ve Kedileri Severken Ağlayınız (Toplu Şiirler 1967-2004) ekseninde onun şiirini şu cümlelerle değerlendirmiştir: "Kirli Şiirler’in başındaki yazıda, onun şair ve şiir üzerine köşeli, keskin düşüncelerini okuyacaksınız. Şiirinin, jilet sırtında yazıldığını fark edeceksiniz. İsmail Uyaroğlu’nun Kedileri Severken Ağlayınız (Toplu Şiirler 1967-2004) kitabı, size bir şairin öfkeli, ási, yalnız yanını gösterir. Kapalı, karanlık dünyaya mutluluğun ışığı sızamaz. Buna karşılık, iyi, başarılı aşk şiirleri de yazmıştır. Onun erotik şiirlerinin de iyi şiirler olduğunu söylemeliyim. Toplu Şiirleri’nin bir özelliği var; son kitaptan ilke doğru gidiyor, böylece şiirinin gelişme çizgisini tersten okuyorsunuz. Doğrusu yanlış bir sıralama da değil. Uyaroğlu’nun şiiri, yüksek gerilim hatlarında seyreden bir şiirdir. Şiir yazma yöntemi, beni şiirine bağlayan yanlardan biridir. Şiir içinde şiir yazan bir şairdir. Yargımı biraz açayım: Şiir yazarken, sürekli şiir ve şair üzerine düşünür, iki kanallı bir şiirdir onunkisi. Sanki playback yapar. Birçok şairin poetikasından, şiir, şiiri üzerine ne düşündüğünü öğrenirsiniz. Bana kalırsa, İsmail Uyaroğlu’nun şiirleri aynı zamanda manzum poetika yazılarıdır. Karamsar, mutsuz, sorgulayan, hangi kentte, hangi mekánda, hangi saatte olursa olsun, 'şiiri karadır.' " (Hızlan 2008).

Uyaroğlu, çocuklar için de şiir yazmıştır. Bun minvalde yazdığı şiirlerin yer aldığı Çocuk ve Şiir (2017), birbirinden bağımsız üç ayrı kitaptan oluşmaktadır. İlki Gül Sağanağı (1979), ikincisi bu kitaba da adını veren ve 1978 yılında Türk Dil Kurumu Çocuk Yazını Ödülü’nü kazanan Çocuk ve Şiir (1977), üçüncüsü Büyüyünce (1986)'dir. Şiirlerin hepsi –sonuncu kitaba bu baskıda eklenmiş birkaçı hariç– aynı dönemde yazılmıştır. İsmail Uyaroğlu’nun bütün çocuk şiirlerini bir araya getiren bu kitabın, çocuklara şiiri sevdirmede katkısı olacağı düşünülmektedir. Çocuklar için daha çok şiir yazmış olan İsmail Uyaroğlu, “Bir Liranın İki Günü (1976)'nde ise bir öykü anlatır. Bu öykü adından da anlaşılacağı gibi, bir liranın iki gün boyunca başından geçenlerden oluşmaktadır ama yazarın asıl amacı, onun aracılığıyla okuruna hayatı, hayatın gerçeklerini anlatmaktır.

İsmail Uyaroğlu’nun şiir dışındaki çalışmaları Karışık Kitap (2016)'ta ilk kez bir araya gelmiştir. Uyaroğlu, “Leş” üstbaşlığında topladığı öykülerde bu türün son derece başarılı örneklerini sunduğu ifade edilmiştir. Kitap şöyle takdim edilmiştir: "Gerilimli, karanlık bir dünya yansıyor bu öykülerde. 'Estikçe', aforizmalara çok yakışan bir başlık… Bu aforizma-değinilerde İsmail Uyaroğlu’nun dünya görüşü kadar poetikası da gizli… Kitabın üçüncü bölümünde bir sahne oyunu var: 'Surların Arkası'. Uyaroğlu bu uzun oyunda Osmanlı İmparatorluğu’nun hızla yıkıma giden dönüm noktalarından birini ele alıyor: Deli İbrahim’in tahttan indirilip öldürülmesiyle başlıyor, Kösem Sultan’ın öldürülmesiyle doruğa ulaşıp IV Mehmet’in tahttan indirilmesiyle bitiyor. Sağlam tarihsel konumu, dramatik kurgusu, akıcı diyaloglarıyla, yetkin bir oyun, 'Surların Arkası'."