Madde Detay
ADNAN YILMAZ
(d. 1961 / ö. -)
kemençeli âşık
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Adnan Yılmaz, Trabzon’un Maçka ilçesine bağlı Galyan’ın Ergin köyünde 1961 yılında dünyaya gelmiştir. Yörede Üçüncüoğulları olarak bilinen bir sülaledendir. Ailesi aslen Trabzon’un Köprübaşı’na bağlı Yılmazlar köyünden olup sel felaketi nedeniyle 1929 tarihinde Maçka’ya yerleştirilir. Babasının adı Necmi, annesinin adı Besire’dir. Babası, atma türkü ve kemençe çalmada mahirdir. Yörede Kemençeci Necmi olarak tanınır. Yılmaz, ilkokulu köyünde, ortaokulu Zonguldak’ta tamamlar. 12-13 yaşlarında ailesiyle Trabzon’dan ayrılan âşık, önce Bursa’ya sonra Adapazarı’na taşınır. 1974 yılında ise Almanya giden Yılmaz, 1975’te Adapazarı’na ailesinin yanına geri döner. Zonguldak’ta İmam Hatip Lisesi’ni okurken ikinci sınıfta terk eder. O dönem Türkiye’nin toplumsal ve siyasi olayları sağ-sol davaları nedeniyle okuma hayatına devam edemez. 1979 yılında evlenen Yılmaz, yedi çocuk babasıdır. Askerlik görevini ihtilal zamanı, 1980 yılında İstanbul Beşiktaş’ta asayiş birliğinde tamamlar. Adapazarı’nda müzik hayatına başlayan âşık, Adapazarı’nda 49 gün konservatuarda eğitim görür. Sakarya Halk Eğitim’de kemençe çalıp atma türkü söyler. Genelde kemençeli âşıklık geleneği konusunda Maçka yöresindeki yerel sanatçılardan etkilenmiştir. Yılmaz, öncelikle babasının sonra Erkan Ocaklı’nın tesiri altında kalır ve onları kendine usta olarak kabul eder. Ayrıca Maçkalı Hasan Tunç, Maçkalı Nazım Çubuk, Katip Şadi, Koryanalı Hüseyin, Ali Çinkaya, Sadık Karadeniz, Fahrettin Dilaver ve Hüseyin Dilaver gibi bölgedeki kemençeli âşıklardan da etkilenir. Yılmaz ise erkek kardeşleri Sinan ve Kenan Yılmaz’a ustalık eder. 1982’de “Sen Nasıl Laz Kızısın” adlı kasetini çıkaran Yılmaz, bu alanda büyük bir isteğin, ihtiyacın ve boşluğun olduğunu fark eder. İstanbul Unkapanı’nda kaset firması kurar. Burada Erkan Ocaklı, İsmail Türüt ve Sait Uçar gibi isimlerle çalışır. Karadenizli sanatçıları bu firmada bir araya toplamayı başarır, onları teşvik eder. Genç Karadenizli sanatçıların önünü açar. Gençliğe Karadeniz müziğini ve kemençeyi sevdirir. Kemençeyle diğer çalgı aletlerini birlikte kullanarak yeni bir form oluşturur. Kont Adnan lakabıyla tanınır. Sait Uçar ile özel bir televizyon kanalında Karadeniz Fırtınası adlı bir program yapar. Yurtdışında ve yurtiçinde birçok konsere, düğüne, Kadırga ve yayla şenlikleri gibi etkinliklere katılır; birçok kurum ve dernekten plaket alır. Dijital müzik ortaya çıkınca, firmasını kapatmak durumunda kalır. Radyo ve televizyonlarda programlar yapar. Bazı türkülerine klip çeker. Üniversitede müzik bölümü öğrencilerine imtihanlara girerken ve ödev hazırlarken yardımcı olur. Adnan Yılmaz, 2018’de Kültür Bakanlığı’nda sınava girer ve devlet sanatçısı unvanını kazanır. Sanat faaliyetleriyle birlikte ticaretle de uğraşan Yılmaz, hâlen İstanbul ve Adapazarı’nda ikâmet etmektedir.
Yılmaz’ın
600’ün üzerinde MESAM’a kayıtlı eseri
vardır. Başkalarına da güfte ve beste verir. Kemençe çalabilen Yılmaz’ın doğaçlaması
güçlüdür. Birçok âşıkla atışma yapar. Kemençe ile kavalı ilk defa aynı anda
kullanır. Ayrıca kemençe ile diğer çalgı aletlerini bir arada kullanarak çağa
ve özellikle de gençlere ulaşmaya çalışır.
Yılmaz,
günlük yaşama dair hemen her konu üzerine şiirler yazar. Kendi yaşadığı hayat
tecrübelerini, gözlemlerini, Karadeniz’in tabiatını, örf ve âdetleri, köyden
kente gelen insanın kentleşme sorunu yerel ağız özellikleriyle şiirlerine aktarır.
“Kuş Foli Komar Foli” adlı türküyü yaşanılan bir hadiseden hareketle yazdığını
ifade eden Yılmaz’ın türküsündeki üslubu; anonim halk edebiyatındaki manzum
tekerlemeleri andırır: “O pamuk ellerine kina yakmişti kina/Paluklama atladum
karyolanun altina/Oy Allah’um Allah’um oy tereler tereler/Karyolanun altina
yedi beni pireler/Bi mektup yazacağum Trabzon’da kaleme/Teti ola kit purdan
rezil olduk aleme/Paşum pelaya kirdi kaça uşaklar kaça/Atladumda kurtuldum
yandaki dar ağaca/Ağaçtan ineyikan tuştum kirdum komaya/Biri da haber vermiş o
Fadime halaya/Halada kitti teti inşaatte Pala’ya/Pala işi tuyinca hep sarildi
malaya” (https://sarkisozleri.sitesi.web.tr/adnan-yilmaz/kus-foli.html).
“Faik
Dayi” adlı türküsünde ise Faik Dayı’nın
aslında bir simge adam olduğunu, bir serüveni, yaşantıyı, kısacası Karadeniz’de
yaşayan insanı yansıttığını ifade eder. Faik Dayi adlı şiiri âdeta
meddah hikâyelerini andırır ve Yılmaz da bu şiiri meddah üslubuyla seslendirir.
Şiirde; köy yaşantısını, çocukluğunu, komşuluk geleneğini, eski örf ve
âdetleri, köyden şehre gelişini, gurbeti ve insanların vefasızlığını Faik Dayi karakteri
üzerinden anlatır: “Taş Köprü diye bir mekânımız vardı, hep orada buluşurduk.
Üsten aşağıya Faik Dayi gelirdi. Omuzunda Alman bir kayışlı teyip. Kemençe
sesi. Erkan Ocaklı’nın Emine’sine yaktığı ağıt çalınca/ Zilma Boğazı’nda yankı
yapardı/Vay be mekânın cennet olsun Erkan abi/… Yediği ekmeğe tekme vuranları
mı, biz insanlığın bittiğini gördük be Faik Dayi”. Şiirin sonu, şairname
niteliğindedir. Etkilendiği, örnek aldığı ve ahirete intikal eden bölge
âşıklarının isimlerini birer birer zikrederek rahmette bulunur: “Bu sene
Kadirgaya/Yolum düştü uğradım/Eski arkadaşlardan/Kimseye rastlamadum/Nerede
Koryanali/Nerde Erkan Ocakli/Nerde Ali Köroğli/Nerde Bahattin Çamur/Nerde Rizeli
Koçal/Nerde Maçkalı Nazım/Nerde Aloğun Kazım/Nerde kaldun Çınkaya/Onlar da
benum gibi /Dertli geldi dünyaya”. (www.youtube.com/watch?v=m4luqAS).
Yılmaz,
dinî ve millî konuları da şiirlerinde coşkulu bir biçimde ele alır. Özellikle
Erkan Ocaklı ve İsmail Türüt ile birlikte birçok türkü seslendirir. Millî
duygularını paylaştığı “Türkiyem” şiirine dair birkaç dize ise şöyledir :
“Dağlarına fidan diktim yetişti/Ovasına kuzu yaydım meleşti/Bu vatanda ne
yiğitler güreşti/Kimse sana yan bakamaz Türkiyem, Türkiyem Türkiyem (www.youtube.com/watch?v=jRP47-HWvhU).
Köyden
kente göç etmeyle birlikte ortaya çıkan sorunlardan biri olan geleneklerin terk
edilmesini ise “Sen Nasil Laz Kızısın” türküsüyle sorgular: “Değirmene
gitmezsun/Mısır ekmek bilmezsun/E kız tarla
ekmezsun/Sen nasil laz kızisun/Ekmek yapamayisun/Sığır sağamayisun/Hamsi
kızartmayisun/Sen nasil laz kızisun/Funduk toplamayisun/Çay toplamayisun/Lahana
yapmayisun/Sen nasil laz kızisun/Yaylaya gitmesun/Orada duramayisun/İnek sağamayisun/Sen
nasil laz kızısun” (www.youtube.com/watch?v=FAc409dwWWA).
Köy ve kent çatışmasına yer verdiği bir başka şiir örneği şöyledir: “Anam
söyledi bana/Uşağum köyden evlen/Boyle vesiyet etti /Sana rahmetli deden/Aldım
şehir kızını/Eşarp bağlatamadım/Lahanalar çürüdü/Yemek yaptıramadum/ Aldım
şehir kızını namaz kıldıramadum/ Aldım şehir kızını fındık toplatamadım”.
Kargış
türünde maniler de yazar: “Akşam oldı güzelim/Yaksana ışığını/Allah alsın
elinden/Kınalı beşiğini/Ettum sana beddua/ Donatmayasın beşük”. “Trabzonsporum”, “Haydi Trabzon”, “Mavi Mavi Bordo Mavi”, “Avni
Aker”, “Trabzonspor Geliyor”, “Büyüksün Trabzon” gibi Trabzonspor için de onlarca
türkü yazmıştır. “Karadeniz Kızları” adlı şiirinde “Gezelum
arkadaşlar/Trabzon köylerini” diyerek Trabzon’un birçok köyünü hikâye anlatır
bir üslupla aktarır. “Günlerden sali idi/ Sürmene’nin pazari/Çıktum Köprübaşı’na/Gördüm
arkadaşları” (https://www.youtube.com). “Evlerinin
önü” ile mani tipiyle başlayan şiirler de kaleme alır: “Evin önü asmaluk/Asmalar
kalabaluk/Bu gaybananın kızına/Yakışıyor yosmalık”. Dünyayı etkisi altına alan koronavirüs
küresel salgınıyla ilgili de mani söylemiştir: “Geldi sardı dünyayı/Bu gaybana
korona/Bu korona geleli/Hasret kaldık horona”. Yılmaz’ın şiirleri, sözlü tarih
çalışmaları açısından da birçok önemli unsuru barındırır.
Türkülerinde
yöre ağzının özelliklerini sıkça kullanan Yılmaz’ın dili genel olarak sade ve
anlaşılırdır. Türkçe dışında Rumca türküler de söyler. Genellikle 7’li hece
ölçüsüyle ve mani nazım biçimiyle yazar. Mahlas kullanmayan Yılmaz, bazen atma
türküye başlamadan önce “Dinleyin bu Adnan’ı/Bakalım ne diyecek” diyerek bir
girizgahta bulunur.
İnternet ortamında
birçok performansı kayıtlı olan Yılmaz, üretken bir âşıktır. Yılmaz hakkında yüksek lisans düzeyinde
akademik çalışma henüz yapılmamış ve eserleri kitap olarak basılmamıştır.
Kaynakça
Çakır,
Emine (2020). Adnan Yılmaz, 1961 Trabzon Maçka doğumlu, lise mezunu, âşık,
devlet sanatçısı [Emine Çakır tarafından 14 Aralık 2020 tarihinde Adnan Yılmaz
ile yapılan görüşme kaydından alınmıştır].
https://sarkisozleri.sitesi.web.tr/adnan-yilmaz/kus-foli.html;
erişim tarihi 28 Aralık 2020.
https://www.youtube.com/watch?v=FAc409dwWWA,
Sen Nasıl Laz Kızısın; erişim tarihi 28 Aralık 2020.
https://www.youtube.com/watch?v=jRP47-HWvhU;
Birlik Olalım (Canım Türkiyem); erişim tarihi 28 Aralık 2020.
https://www.youtube.com/watch?v=jRP47-HWvhU;
Türkiyem; erişim tarihi 28 Aralık 2020.
https://www.youtube.com/watch?v=m4luqAS-5RE;
Faik Dayi; erişim tarihi 28 Aralık 2020.
https://www.youtube.com/watch?v=wox1TWy8NYA;
Karadeniz Kızları; erişim tarihi 28 Aralık 2020.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: Dr. Öğretim Üyesi Emine ÇAKIRYayın Tarihi: 01.01.2021Güncelleme Tarihi: 01.01.2021
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 01.01.2021Güncelleme Tarihi: 01.01.2021
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 01.01.2021
İlişkili Maddeler
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | SEYYİD ABDULHÂKİM EL HÜSEYNÎ | d. 1902 - ö. 1972 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | NOKSANÎ, Ahmet Turan Ünal | d. 1917 - ö. 12.06.1993 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | ATABALA MİRZAYEV | d. 1929 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | İbrahim Dizman | d. 15 Ekim 1961 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | Sultan Okumuşoğlu | d. 14 Aralık 1961 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | Fadıl Oktay | d. 1961 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | İbrahim Dizman | d. 15 Ekim 1961 - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | Sultan Okumuşoğlu | d. 14 Aralık 1961 - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | Fadıl Oktay | d. 1961 - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | İbrahim Dizman | d. 15 Ekim 1961 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | Sultan Okumuşoğlu | d. 14 Aralık 1961 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | Fadıl Oktay | d. 1961 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | İbrahim Dizman | d. 15 Ekim 1961 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | Sultan Okumuşoğlu | d. 14 Aralık 1961 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | Fadıl Oktay | d. 1961 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | İbrahim Dizman | d. 15 Ekim 1961 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
17 | Sultan Okumuşoğlu | d. 14 Aralık 1961 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | Fadıl Oktay | d. 1961 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |