Madde Detay
KARA HASAN, Hasan Kum
(d. 1929 / ö. 2009)
kemençeli âşık
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Hasan
Kum, 1929 yılında Trabzon’un Vakfıkebir ilçesine bağlı Çarşıbaşı Pınarlı
köyünde dünyaya gelmiştir. Yörede Kumoğulları olarak bilinen bir sülaledendir.
Baba adı Ali, anne adı Sakine’dir. Şiirlerinde Kara Hasan mahlasını kullanan
âşık, ilkokul mezunudur. 1944 yılında Sakarya’nın Akyazı ilçesine bağlı
Peynevit köyüne, akrabalarının yanına gelir. Burada, 1945’te Mevlüde Hanım ile
tanışır ve evlenir. Bu evlilikten üç kız, iki erkek olmak üzere beş çocuğu
dünyaya gelir. 1950-1954 yılları arasında askerliğini Erzurum’da yapar.
Askerden dönen Kara Hasan, geçimini rençperlik yaparak; düğün, dernek ve
şenliklerde atma türkü söyleyerek sağlar. 1968 yılında turist olarak Almanya’ya
gider. Almanya’dan da Hollanda’ya geçen âşık, burada Hollanda Kraliçesi’nin
doğum günü kutlamasına horon halk oyunu ekibiyle birlikte davet edilir ve etkinliği
çok beğenilir. Törende, Türkiye Büyükelçisi de bulunur. Kara Hasan,
büyükelçiden oturma izni alma talebini atma türkü söyleyerek dile getirir.
Büyükelçi kendisine yardımcı olur. 1969’da Türkiye’ye dönen âşık, 1970 yılında
Kocaeli’nin Derince ilçesine yerleşir. Kocaeli Halk Eğitim Müdürlüğü’nde halk
oyunları eğitmenliği yapar. Yurt içi ve yurt dışında birçok festivale, şenliğe
katılan Kara Hasan, yöre sanatçılarından birçok kişiyi etkiler. İsmail Hakkı
Zihni, Neşat Aydın, Sultan Bekci gibi
yöre âşıkları Kara Hasan’dan etkilenir. 1997 yılında eşini kaybeder. Kara Hasan
ise 2009 yılında vefat eder ve Kocaeli’nin Derince ilçesine defnedilir (Çakır
2020a).
Kara
Hasan’ın irticali güçlü olup hiç ara vermeden saatlerce atma türkü
söyleyebilir. Şiirlerinde yöre ağzının özelliklerini yansıtan Kara Hasan’ın
dili sade ve anlaşılırdır. Genellikle yedili hece ölçüsünü kullanır. Hemen her
konu üzerine atma türkü söyleyebilen âşığın şiirlerinde halkın yaşayışı
özellikle de dinî ve millî temler, kapsamlı bir şekilde işlenir. Kurtuluş
Savaşı sonrası ülkede yaşanan kıtlık, halkın düşmana karşı verdiği mücadele ve
kahramanlıklar sosyal yaşantının bir izdüşümü olarak şiirlerinde ele alınır.
Şiirleri mani, koşma ve destan şeklindedir.
Kara
Hasan, “Cefakâr Türk Kadını” başlıklı şiirinde Kurtuluş Savaşı sürecinde önemli
bir rol üstlenen Türk kadınının fedakârlıklarını coşkulu bir üslupla epik
tarzda ifade eder: “Cefakâr Türk kadını/Tarih yazdı adını/Gurbet ellere düştün/
Almadan muradını/ Yalın ayak cepheye/Sen taşıdın mermiler/Balta çekip
düşmanlan/Sizdiniz dövüşenler”.
Malazgirt
Meydan Savaşı’nın 900. yıl dönümü münasebetiyle 1971’de söylediği “Malazgirt
Destanı” adlı şiirde de coşkulu bir üslubu vardır: “Yirmi altı Ağustos/Bin
yetmiş bir yılında/Büyük bir savaş oldu/Malazgirt meydanında/Büyük Hakan Alp
Aslan/ Ok gibi çıktı yaydan/Bu güzel yurdumuzu/ Teslim aldı Bizanstan”.
“Dertlerim”
adlı şiirinde ise kendi biyografisini nazmeder: “Birkaç türkü
diyeyim/Dertlerimi dökeyim/Dertlerim demet demet/Bazisini diyeyim/Önce kim
olduğumi/ Defterime yazayim/Aslım neslim nereli/Onu bir anlatayim/Trabzon Çarşı
başı/ Doğduğum köy pınarlı/Babamın adı Ali/Vakfıkebir marnali” .
Kara
Hasan’a kemençe çalan İsmail Zihni ona ait birkaç dörtlüğü aktarır. Bu şiiri
Kara Hasan’ın Almanya’da gurbetteyken memleket özlemi üzerine dile getirdiğini
belirtir: “Türkiyem güzel yurdum/Sana türküler kurdum/Uzak memleketlerden/Senin
hasretin oldum/Doğuda Dicle Fırat/Suyu gümüşten parlak/Orta Anadolu’nun/Süsüdür
Kızılırmak” (Çakır 2020b).
Kara
Hasan’ın şiirleri derli toplu bir şekilde yayımlanmamıştır. Âşığın iki
performansı internet ortamında kayıtlıdır. Yöredeki kemençeli âşıklık
geleneğinin genç kuşaklara aktarılması ve atma türkü konusunda birçok kişiye
tesir etmiştir.
Kaynakça
Çakır,
Emine (2020a). Ömer Karadeniz, 1950 Trabzon/Tonya doğumlu, lise mezunu, muhtar.
[12 Aralık 2020 tarihinde Emine Çakır ile Hasan Kum’un damadı Ömer Karadeniz
ile yapılan görüşme kaydından alınmıştır].
https://www.youtube.com/watch?v=18GppX2Bb0g;
“Kara Hasan Kemençeci Kurudere/Sakarya” [erişim tarihi 12
Aralık 2020].
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: Dr. Öğretim Üyesi Emine ÇAKIRYayın Tarihi: 18.12.2020Güncelleme Tarihi: 18.12.2020
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 18.12.2020Güncelleme Tarihi: 18.12.2020
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 18.12.2020
İlişkili Maddeler
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | HOTTUOĞLU | d. 1863 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | KERİM, Kerim Kurban | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | HÜSEYİN/NAMVERî, Hüseyin Namverî | d. 1922 - ö. 2000 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | Muharrem Tahsinov | d. 1929 - ö. 2007 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | İbrahim Cüceoğlu | d. 1929 - ö. 25 Haziran 2002 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | DERDİDERYA, Ali Şahin | d. 1929 - ö. 2010 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | YENER, Hacı Yener | d. 1928 - ö. 13.10.2009 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | Naim Tirali | d. 1925 - ö. 25 Mayıs 2009 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | Nezihe Araz | d. 11 Mayıs 1922 - ö. 25 Temmuz 2009 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | MİSALÎ, Üzeyir Yükselce | d. 1931 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | VEHBÎ, İbrahim | d. ? - ö. 1904 | Meslek | Görüntüle |
12 | BEŞKÖYLÜ, Adem Ekiz | d. 1980 - ö. - | Meslek | Görüntüle |
13 | ESME ŞAHİN | d. 1914 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | AHMET DURSUN DEMİRCİ | d. 1917 - ö. 1977 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | NESİMİ, Nesimi Küçük | d. 1958 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | KÂMİLÎ/HASAN, Hasan | d. 1841 - ö. 1916 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | ŞEMSÎ, Süleyman Şemsi, Kara Şemsî Abdâl | d. 1828 - ö. 1886 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | HAMDÎ, Sıyam-zâde Hasan Hamdî Efendi, Nevşehirli | d. ? - ö. 19. yy. | Madde Adı | Görüntüle |