KARA HASAN, Hasan Kum

(d. 1929 / ö. 2009)
kemençeli âşık
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Hasan Kum, 1929 yılında Trabzon’un Vakfıkebir ilçesine bağlı Çarşıbaşı Pınarlı köyünde dünyaya gelmiştir. Yörede Kumoğulları olarak bilinen bir sülaledendir. Baba adı Ali, anne adı Sakine’dir. Şiirlerinde Kara Hasan mahlasını kullanan âşık, ilkokul mezunudur. 1944 yılında Sakarya’nın Akyazı ilçesine bağlı Peynevit köyüne, akrabalarının yanına gelir. Burada, 1945’te Mevlüde Hanım ile tanışır ve evlenir. Bu evlilikten üç kız, iki erkek olmak üzere beş çocuğu dünyaya gelir. 1950-1954 yılları arasında askerliğini Erzurum’da yapar. Askerden dönen Kara Hasan, geçimini rençperlik yaparak; düğün, dernek ve şenliklerde atma türkü söyleyerek sağlar. 1968 yılında turist olarak Almanya’ya gider. Almanya’dan da Hollanda’ya geçen âşık, burada Hollanda Kraliçesi’nin doğum günü kutlamasına horon halk oyunu ekibiyle birlikte davet edilir ve etkinliği çok beğenilir. Törende, Türkiye Büyükelçisi de bulunur. Kara Hasan, büyükelçiden oturma izni alma talebini atma türkü söyleyerek dile getirir. Büyükelçi kendisine yardımcı olur. 1969’da Türkiye’ye dönen âşık, 1970 yılında Kocaeli’nin Derince ilçesine yerleşir. Kocaeli Halk Eğitim Müdürlüğü’nde halk oyunları eğitmenliği yapar. Yurt içi ve yurt dışında birçok festivale, şenliğe katılan Kara Hasan, yöre sanatçılarından birçok kişiyi etkiler. İsmail Hakkı Zihni, Neşat Aydın, Sultan  Bekci gibi yöre âşıkları Kara Hasan’dan etkilenir. 1997 yılında eşini kaybeder. Kara Hasan ise 2009 yılında vefat eder ve Kocaeli’nin Derince ilçesine defnedilir (Çakır 2020a).

Kara Hasan’ın irticali güçlü olup hiç ara vermeden saatlerce atma türkü söyleyebilir. Şiirlerinde yöre ağzının özelliklerini yansıtan Kara Hasan’ın dili sade ve anlaşılırdır. Genellikle yedili hece ölçüsünü kullanır. Hemen her konu üzerine atma türkü söyleyebilen âşığın şiirlerinde halkın yaşayışı özellikle de dinî ve millî temler, kapsamlı bir şekilde işlenir. Kurtuluş Savaşı sonrası ülkede yaşanan kıtlık, halkın düşmana karşı verdiği mücadele ve kahramanlıklar sosyal yaşantının bir izdüşümü olarak şiirlerinde ele alınır. Şiirleri mani, koşma ve destan şeklindedir.

Kara Hasan, “Cefakâr Türk Kadını” başlıklı şiirinde Kurtuluş Savaşı sürecinde önemli bir rol üstlenen Türk kadınının fedakârlıklarını coşkulu bir üslupla epik tarzda ifade eder: “Cefakâr Türk kadını/Tarih yazdı adını/Gurbet ellere düştün/ Almadan muradını/ Yalın ayak cepheye/Sen taşıdın mermiler/Balta çekip düşmanlan/Sizdiniz dövüşenler”.

Malazgirt Meydan Savaşı’nın 900. yıl dönümü münasebetiyle 1971’de söylediği “Malazgirt Destanı” adlı şiirde de coşkulu bir üslubu vardır: “Yirmi altı Ağustos/Bin yetmiş bir yılında/Büyük bir savaş oldu/Malazgirt meydanında/Büyük Hakan Alp Aslan/ Ok gibi çıktı yaydan/Bu güzel yurdumuzu/ Teslim aldı Bizanstan”.

“Dertlerim” adlı şiirinde ise kendi biyografisini nazmeder: “Birkaç türkü diyeyim/Dertlerimi dökeyim/Dertlerim demet demet/Bazisini diyeyim/Önce kim olduğumi/ Defterime yazayim/Aslım neslim nereli/Onu bir anlatayim/Trabzon Çarşı başı/ Doğduğum köy pınarlı/Babamın adı Ali/Vakfıkebir marnali” .

Kara Hasan’a kemençe çalan İsmail Zihni ona ait birkaç dörtlüğü aktarır. Bu şiiri Kara Hasan’ın Almanya’da gurbetteyken memleket özlemi üzerine dile getirdiğini belirtir: “Türkiyem güzel yurdum/Sana türküler kurdum/Uzak memleketlerden/Senin hasretin oldum/Doğuda Dicle Fırat/Suyu gümüşten parlak/Orta Anadolu’nun/Süsüdür Kızılırmak” (Çakır 2020b).

Kara Hasan’ın şiirleri derli toplu bir şekilde yayımlanmamıştır. Âşığın iki performansı internet ortamında kayıtlıdır. Yöredeki kemençeli âşıklık geleneğinin genç kuşaklara aktarılması ve atma türkü konusunda birçok kişiye tesir etmiştir.  

Kaynakça

Çakır, Emine (2020a). Ömer Karadeniz, 1950 Trabzon/Tonya doğumlu, lise mezunu, muhtar. [12 Aralık 2020 tarihinde Emine Çakır ile Hasan Kum’un damadı Ömer Karadeniz ile yapılan görüşme kaydından alınmıştır].

Çakır, Emine (2020b). İsmail Zihni, Trabzon’un Vakfıkebir ilçesinin Çarşıbaşı Kale köyü, kemençeli âşık. [10 Aralık 2020 tarihinde Emine Çakır tarafından İsmail Zihni ile yapılan görüşme kaydından alınmıştır].

https://www.youtube.com/watch?v=18GppX2Bb0g; “Kara Hasan Kemençeci Kurudere/Sakarya” [erişim tarihi 12 Aralık 2020]. 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: Dr. Öğretim Üyesi Emine ÇAKIR
Yayın Tarihi: 18.12.2020
Güncelleme Tarihi: 18.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1HOTTUOĞLUd. 1863 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2KERİM, Kerim Kurband. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3HÜSEYİN/NAMVERî, Hüseyin Namverîd. 1922 - ö. 2000Doğum YeriGörüntüle
4Muharrem Tahsinovd. 1929 - ö. 2007Doğum YılıGörüntüle
5İbrahim Cüceoğlud. 1929 - ö. 25 Haziran 2002Doğum YılıGörüntüle
6DERDİDERYA, Ali Şahind. 1929 - ö. 2010Doğum YılıGörüntüle
7YENER, Hacı Yenerd. 1928 - ö. 13.10.2009Ölüm YılıGörüntüle
8Naim Tiralid. 1925 - ö. 25 Mayıs 2009Ölüm YılıGörüntüle
9Nezihe Arazd. 11 Mayıs 1922 - ö. 25 Temmuz 2009Ölüm YılıGörüntüle
10MİSALÎ, Üzeyir Yükselced. 1931 - ö. ?MeslekGörüntüle
11VEHBÎ, İbrahimd. ? - ö. 1904MeslekGörüntüle
12BEŞKÖYLÜ, Adem Ekizd. 1980 - ö. -MeslekGörüntüle
13ESME ŞAHİNd. 1914 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14AHMET DURSUN DEMİRCİd. 1917 - ö. 1977Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15NESİMİ, Nesimi Küçükd. 1958 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16KÂMİLÎ/HASAN, Hasand. 1841 - ö. 1916Madde AdıGörüntüle
17ŞEMSÎ, Süleyman Şemsi, Kara Şemsî Abdâld. 1828 - ö. 1886Madde AdıGörüntüle
18HAMDÎ, Sıyam-zâde Hasan Hamdî Efendi, Nevşehirlid. ? - ö. 19. yy.Madde AdıGörüntüle