Zeki Büyüktanır

(d. 17 Şubat 1930 / ö. -)
Şair, Yazar, Eğitimci
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Sivas’ın Gürün ilçesinde, 1930’da doğdu. Annesi Zeynep Hanım, babası ise Hacı Ali Bey’dir. Büyüktanır ailesinin ilk çocuğudur. Nüfusa geç kaydedildiği için gecikmeyle de olsa 1938’de okula başladı. Gürün’den dışarı ilk olarak askerlik görevini yapmak üzere çıktı. Geri döndüğünde ise Gürün’de Zabıt Kâtipliği sınavını kazanarak ailesinin geçimini üstlendi. Ortaokulu dışarıdan bitirdi. Adliyedeki görevi devam ederken, artık birikimini yazıya dökmeye karar verdi. İlk denemesi, Forum adlı dergide yayımlandı. Yine bu dönemde Anadolu Ajansı ve Hürriyet Gazetesi muhabirliği yapmakta, Osman Nuri Çerman’ın çıkardığı Dinde Reform ve Kemalizm adlı dergilere de aynı içerikte yazılar yazmaktaydı. Büyüktanır, 1934’te Emine Karasu ile evlendi. Bu sırada Gürün Ortaokulu’na memur olarak atandı. Kâtipliği bırakıp, memurluğa geçmek, okuyup yazmasına daha çok olanak sağladı. Bu arada Sivas Öğretmen Okulu'nu bitirip diplomasını alan yazar, öğretmenlik yapmaya başladı. Aynı zamanda da Yeni Asır Gazetesi’nde çalışmaya başladı. Çok sevdiği arkadaşı Hasan Hüseyin ölüm döşeğindeyken şairin şiirlerindeki yerel sözcükleri tanıtan ve ilk eseri olan Dilimiz ve Hasan Hüseyin adlı kitapçığı yayımlattı (1984). Kitabın, şairin eline geçmesinden iki gün sonra Hasan Hüseyin’in ölüm haberi geldi. Bu sırada yaşadığı sıkıntılardan ötürü emekli olmaya mecbur kalan şair, iki oğlunun da özel işyerlerinin kapanması sonucu ailesiyle İzmir’den İstanbul’a taşındı. Büyüktanır hâlen İzmir Karşıyaka’da yazmaya devam etmektedir.

Zeki Büyüktanır, Cumhuriyet’in ilk yıllarında, Kurtuluş Savaşı ile başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere ulusal mücadele kahramanlarının destansı ürünlerle yüceltildiği dönemde büyümüştür. Bu dönem, devletin halkçı politikaları gereği Anadolu’ya oldukça önem verdiği yıllardır. Köy ve köylüye önem veren bu yıllarda yetişen aydınların çoğu gibi o da yoksullukların içinde devrime katkı sağlamak için okudukça okumuştur. Batı klasikleri ve onların kaynakları, Zeki Büyüktanır’ın sanatını oluşturmuştur. Büyüktanır, Anadolu’da Türklerden önce oluşturulan uygarlıklarla Türkler arasında ilişki kurarak geçmişle anı birleştirme çabasında bulunmuştur. Öte yandan halkın edebî ürünlerini de derleyerek güncele sunmaya çalışmıştır. Sivas’taki Madımak Oteli'nde 2 Temmuz 1993’te meydana gelen ve 37 kişinin ölümüyle sonuçlanan olaydan kısa bir süre önce tesadüfen otelden ayrıldığı için kurtulan yazar, bu tarihten sonra ülkedeki geri kalmışlığı ve bağnazlığı da eserlerinin konusu yapmıştır. Onun eserlerinde mitolojinin önemli bir yeri vardır. Büyüktanır, Cumhuriyet'in kazanımlarına sıkı sıkıya bağlı kalarak ve emperyalizm karşısında yerli değerleri üstün tutarak gelecek çağlara daha güçlü girmek için yazmaya devam etmektedir.

Kaynakça

Başaran, Bilsen (2002). Anadolu’nun Bilge Karıncası Zeki Büyüktanır. İstanbul: Can Yayınları.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. HATEM TÜRK
Yayın Tarihi: 25.03.2018
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Yazın Dünyamızın Kutsal Kitabı İlyadaLeyal Yay / İzmir1996İnceleme
Pir Sultan Abdal DestanıCan Yay / İstanbul1998Şiir
Bin Dokuz Yüz Yirmi Üç, Anadolu AydınlanmasıBirtur Yay. / İzmirŞubat 2000İnceleme
Baba İshak DestanıCan Yay. / İstanbulMayıs 2000Şiir
Benim Kâbem AnadoluBirtur Yay / İzmirEkim 2000Araştırma
Anadolu Ulusal Kurtuluş Destanı Mustafa Kemal Atatürk Söylev (Nutuk)Can Yay. / İstanbul2003İnceleme
Homeros’a MektuplarCan Yay. / İstanbul2004Deneme
Madımak ÇığlığıCan Yay. / İstanbul2006Roman
Işığın GücüCan Yay. / İstanbul2011Roman
Anadolu'nun Temel Kültürü AlevilikCan Yay. / İstanbul2015Araştırma
Tiyatro OyunlarıCan Yay. / İstanbul2016Tiyatro
Telgraflarla Devrim Yaratan Önder Mustafa Kemal Atatürk (I. Cilt)Can Yay. / İstanbul2016İnceleme
Telgraflarla Devrim Yaratan Önder Mustafa Kemal Atatürk (II. Cilt)Can Yay. / İstanbul2016İnceleme
Troya'dan Kurtuluş Savaşı'na Anadolu DestanıCan Yay. / İstanbul2016Şiir
"Ferhat İşlek Yazıları" Söz Uçmasın / Yazı KalsınCan Yay. / İstanbul2017İnceleme
Özgürlük Savaşı Bağımsızlık MarşıCan Yay. / İstanbul2017Araştırma
Homeros Anadolu GüneşiCan Yay. / İstanbul2017Roman

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1FADİME DOĞANd. 1938 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2ŞEYH HAMİT, Hamit Cantaşd. 1964 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3HATİCE OTUGÜZELd. 1940 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4NAZMİ, Nazmi Haskilitd. 1930 - ö. 1980Doğum YılıGörüntüle
5MECZUBÎ, Nuri Doğruyold. 08.02.1930 - ö. 20.04.2004Doğum YılıGörüntüle
6Mevlüt Kapland. 20 Haziran 1930 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Nahit Kayabaşıd. 1955 - ö. ?MeslekGörüntüle
8Pertev Demirhand. 1871 - ö. 1964MeslekGörüntüle
9İbrahim Baştuğd. 11 Mayıs 1964 - ö. ?MeslekGörüntüle
10Rahmi Emeçd. 1959 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11Hakan İşcend. 1961 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12Alper Çekerd. 13 Mart 1972 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13ZEKİ, Sarkis Narlıyand. 1842 - ö. 1882Madde AdıGörüntüle
14TAYYARÎ, Zeki Tipid. 1949 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
15Zeki Teomand. 9 Mart 1912 - ö. 10 Mart 1990Madde AdıGörüntüle