Cahit Uçuk

(d. 17 Ağustos 1909 / ö. 7 Kasım 2004)
Yazar
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Selanik’te doğdu. Asıl adı Cahide Seher’dir. Babası İbrahim Bey ile annesi Hadiye Hanım, çocuğa daha doğmadan, Hüseyin Cahit’in çok sevdikleri adını vermeye niyetlendiler, ancak bebeğin kız olmasıyla ona Cahide adını koydular. Cahide Seher ise hayatı boyunca Cahit adını kullanmış, asıl adı sadece kâğıt üzerinde kalmıştır. Dört kardeşin en büyüğü olan Cahit henüz bebekken, Selanik’in karışması üzerine aile, İstanbul’a taşınmıştır. İstanbul’da eski dostlarına kavuşan babası bu arada Osmanlı imparatorluğu Meclis-i Mebusanı’nda Siverek mebusu olmuştur. Babasının kaymakamlık ve vali yardımcılığı görevleri sebebiyle Hekimhan, Alanya ve Korkuteli’nde yaşayan Cahit Uçuk eğitimini özel derslerle sürdürmüştür. 17-18 yaşlarında iken ailesiyle İstanbul’a gelen Cahit Uçuk evlilik nedeniyle bir süre Ankara’da yaşamış ise de ömrünün büyük bir kısmını İstanbul’da geçirmiştir. 7 Kasım 2004 tarihinde İstanbul’da Bebek’teki çok sevdiği evinde doksan beş yaşında iken vefat etmiştir.

Cahit Uçuk, Cumhuriyet döneminde (1935) edebiyat hayatına atılmıştır. On beş romanı, dokuz hikâye kitabı, beş piyesi, yirmiden fazla çocuk romanı ve hikâye kitabı, ondan fazla masal kitabı, bir destanı, bir şiir kitabı ve üç anı kitabı vardır. Yazı hayatına 1935 yılında Yarım Ay mecmuasında yayımladığı “Bir Masal ki Herkes Okumalı…” adlı hikâyesi ile başlamıştır. Döneminin birçok gazete ve dergisinin hikâye sütunlarını -kendi deyimiyle- ele geçirmiştir. Hikâyelerinde bireysel (aşk, annelik duygusu, yanlış anlaşılma, ana baba ayrılığının çocuk üzerindeki olumsuz etkisi vb.) ve sosyal (fakirlik, hırsızlık, çevre duyarlılığı vb.) olmak üzere iki genel başlıkta toplanabilecek çok çeşitli konular üzerinde durmuştur. Hemen her çevreden değişik tipte genç kız ve kadınlar (şehirli, köylü, gecekondulu, fakir, zengin, hasta vb.) bu hikâyelerin kişilerini oluşturur. Bu kadınların çoğu idealize edilmiştir. Ailesinin kadınları gibi özgürlüğüne düşkün, güzel, zevkli, şık, fedakâr, erkeğine bağlı, hassas, iyi bir anne ve eş olan bu kadınların bazıları toplumda iyi bir kariyer sahibidir. Erkekler ise biraz geri planda ama olumlu tiplerdir. Çocuklar, fakirlik ve anne şefkati temasını belirginleştirmek üzere olay örgüsünde yer almış gibidirler. Yazar yaşadığı dönemde tanıdığı tipler ve olaylardan yararlanmıştır.

Romanlarında da hikâyelerinde olduğu gibi kadınlar ön plandadır. Kültürlü, cesur, iyi niyetli, terbiyeli, özgüveni yüksek olan bu kadınlar Atatürk devrinde yetiştirilmesi arzu edilen genç kız ve kadınların temsilcisi gibidir. Kahramanların günlük yaşamını kozmik zamanın yönlendirdiği romanlarda yazarın çocukluğunun ve genç kızlığının bir bölümünün geçtiği Hekimhan ve Antalya doğal güzellikleri ile yer almıştır.

Cahit Uçuk beş tiyatro eseri yazmıştır. Tiyatro tekniği açısından mükemmel olmayan bu eserlerde tez ön plandadır. Yazarın çocuk edebiyatındaki yeri de dikkate değerdir. Yayımlanan ilk çocuk romanı Türk İkizleri (1937)’dir. Klasik dünya ikizleri arasında Türk ikizlerinin olmadığına üzülen yazar, kardeşinin de teşvikiyle bu kitabı yazmıştır. Söz konusu eser 10 Mayıs 1958 tarihinde Floransa’da Milletlerarası Çocuk Kitapları Birliği’nce düzenlenen “Hans Christian Andersen 1958” yarışmasının şeref listesine girmeyi başararak Liyakat Diploması kazanmıştır. Eser İngilizce, Almanca, Japonca ve Farsçaya çevrilmiştir. Yazarın Anadolu’da geçirdiği çocukluk yıllarının izlerini bu eserde bulmak mümkündür. Cahit Uçuk çocuklar için edebiyatın hemen her türünde eser vermeye çalışmış; çocuklara sevgi, yardımlaşma, dostluk, çalışma gibi güzel değerler ve sorumluluklar aşılama çabası göstermiştir. Çocuklara edebiyat aracılığıyla ulaşma amacında olan yazar bu alanda önemli bir konumdadır. Büyüklerinden dinlediği masalları daha sonra kaleme almış, kendisi de yeni masallar üreterek yapma masal örnekleri vermiştir. Masalların şekil ve muhteva özelliklerinin bu örneklerde görülmesi, onun gelenekten yararlandığının kanıtıdır.

Cahit Uçuk’un edebiyatla ilişkisi on üç yaşında iken yazdığı şiirlerle başlamıştır. Şiirlerini okuması için verdiği Abdülhak Hamit, şiir yazmaktan vazgeçmesini tavsiye edince, o da nesre yönelmiş; ancak her fırsatta nazma dönmüştür. Bazen romanlarına kendi yazdığı maniler serpiştirmiş, bazen manzum piyesler bazen de çocuklar için manzumeler yazmıştır. Şiir alanındaki en dikkate değer çalışması, Yunus’a duyduğu sevgi ve hayranlığın ifadesi olan Benden Selam Yunus’a adlı iki ciltlik eseridir.

Cahit Uçuk sanat hayatının altmışıncı yılında okuyucularına armağan olarak anılarını yayımlamıştır. Bir İmparatorluk Çökerken… (1995) adlı kitapta çöken imparatorlukla beraber sürüklenen aileler ve işgal altındaki İstanbul’un trajik durumu gözler önüne serilmiştir. Eser bu yönüyle belgesel değer de taşımaktadır. Yıllar Sadece Sayı (2003) ve Erkekler Dünyasında Bir Kadın Yazar (2003) adlı kitaplarını peş peşe yayımlamıştır. Yazar erkekler dünyasında kadın yazar olmanın zorluklarını anlattığı kitabında herkesin bir erkeğe ait sandığı isminin arkasında fazla gizli kalamamış, Bab-ı Ali kısa sürede onun çok güzel bir kadın olduğunu öğrenmiştir. Ama o, kadınlığının ardına sığınmadan, doğru bildiği yolda kararlı adımlarla yürümüş, güçlüklere direnmiştir. “Cahide’nin 'e'sini Sirkeci’de bıraktım.” sözü durumu açıklar. Bazıları da bu adın, Nâzım Hikmet’in takma adı olduğunu düşünmüştür.

Cahit Uçuk yazı hayatının altmışıncı yılında 14. Tüyap Kitap Fuarının “Şeref Ödülü” ile onurlandırılmıştır (1995). Bundan dört yıl önce de Turgut Özal’ın elinden çocuk edebiyatına katkılarından dolayı “Türk Çocuk Vakfı Onur Ödülü”nü almıştır (1991). Cahit Uçuk, Üçok olan soyadını Uçuk olarak değiştirmiştir. İlk yazısı yayımlandığında arkadaşları arasında alay konusu olmamak için, iddiası olmayan, alçakgönüllülük manasına gelen bu ismi isteyerek seçmiştir.

Cahit Uçuk doksan beş yıllık hayatına pek çok kitap sığdırmış, Atatürk devrimlerinden cesaret ve hız alarak kendilerini ispat etme şansına kavuşan kadın yazarlar arasında yer almıştır. Meşrutiyet’in ilanından bir yıl sonra doğmuş, ilk edebi ürünlerini Cumhuriyet devrinde vermiştir. Popüler edebiyatın önemli isimleri arasında yer alan yazar, toplumun aydınlanmasında aydın sorumluluğunu ve görevini yerine getirmiştir. Cahit Uçuk'un çok sayıdaki eserinin kolay okunmasını sağlayan unsurlar, akıcı dili ve sade üslubudur. Eserleri teknik bakımdan kuvvetli sayılmamakla beraber devrin akislerini vermesi bakımından anlam taşımaktadır.

Kaynakça

Doğan, Abide (1999). Cahit Uçuk Hayatı Sanatı Eserleri. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.

Doğan, Abide (2017). "Cahit Uçuk'un Macera Romanları". Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD). S. 3. s. 21-50.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. ABİDE DOĞAN
Yayın Tarihi: 24.10.2018
Güncelleme Tarihi: 30.10.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Kirazlı PınarRemzi Kitabevi / İstanbul1936Roman
Dikenli Çitİnkılap Kitabevi / İstanbul1937Roman
Türk İkizleriÇocuk Esirgeme Kurumu Yayınları no.18 / İstanbul1937Roman
Kırmızı Balıklarİnkılap Kitabevi / İstanbul1939Roman
Şahnazar IIUçuk Yayınları Masal Dizisi:3 / İstanbul1940Masal
Sürü Çıngırakları- / -1941Roman
Değirmen TaşıUçuk Yayınları / İstanbul1942Roman
Sihirli BilezikCumhuriyet Kitabevi / İstanbul1943Tiyatro
Cin TayfasıUçuk Yayınları / İstanbul1945Hikâye
Kurumun DestanıÇocuk Esirgeme Kurumu Halk Kitapları: 2 / İstanbul1945Şiir
Bir Köy MasalıÇocuk Esirgeme Kurumu Halk Kitapları: 1 / İstanbul1945Şiir
Ateş Gözlü DevAkay Kitabevi / Ankara1945Masal
Yaşamak İstiyoruzBiricik Basımevi / Ankara1945Tiyatro
Gök KorsanM. Ali Basımevi / İstanbul1946Tiyatro
Kurnaz TilkiAkay Kitabevi / Ankara1946Masal
Küçük Evİnkılap Kitabevi / İstanbul1947Roman
Kanlı Düğünİstanbul Matbaacılık TAO / İstanbul1956Roman
Siyah Dantelli ŞemsiyeUçuk Yayınları / İstanbul1956Roman
Şahnazarİstanbul Matbaası TAO / İstanbul1956Masal
The Black Lace Parasolİstanbul Matbaacılık / İstanbul1958Diğer
Gümüş KanatDoğan Kardeş Yayınları / İstanbul1962Roman
UnutmayacaktıUçuk Yayınları / İstanbul1964Hikâye
Bir Boşanma Sebebi, Unutmayacaktıİstanbul Matbaacılık A.Ş / İstanbul1964Tiyatro
Dahiyane Bir Keşif, Artık GeçtiAfitâb Yayınevi / İstanbul1965Tiyatro
Artık GeçtiUçuk Yayınları / İstanbul1965Hikâye
Sabır TaşıUçuk Yayınları / İstanbul1967Roman
Altın PabuçlarUçuk Yayınları / İstanbul1968Hikâye
Mavi OkUçuk Yayınları / İstanbul1968Roman
Hep YarınUçuk Yayınları / İstanbul1968Roman
Gecenin Bu SaatindeUçuk Yayınları / İstanbul1968Roman
Özlem ŞarkısıUçuk Yayınları / İstanbul1968Roman
Cennet BahçeUçuk Yayınları / İstanbul1969Hikâye
Bir Işıklı PenceUçuk Yayınları / İstanbul1969Hikâye
Kavacık MasalıUçuk Yayınları / İstanbul1969Masal
Kurtların SaygısıUçuk Yayınları / İstanbul1970Hikâye
Bahçemden MektuplarUçuk Yayınları / İstanbul1970Hikâye
Değişen SensinUçuk Yayınları / İstanbul1971Hikâye
Yalçın KayalarUçuk Yayınları / İstanbul1972Roman
Güneş KokusuUçuk Yayınları / İstanbul1973Roman
Bıraktığı YerdenUçuk Yayınları / İstanbul1973Roman
Cepteki YavrularMilliyet Yayın LTD Şirketi / İstanbul1973Hikâye
Benden Selam Yunus'a IUçuk Yayınları / İstanbul1974Şiir
Doğanın ArmağanıUçuk Yayınları / İstanbul1980Roman
Alın TeriUçuk Yayınları / İstanbul1981Roman
Herte, Verte, Pitte- IUçuk Yayınları / İstanbul1990Masal
Herte, Verte, Pitte- IIUçuk Yayınları / İstanbul1990Masal
Herte, Verte, Pitte- IIIUçuk Yayınları / İstanbul1990Masal
Herte, Verte, Pitte - IVUçuk Yayınları / İstanbul1990Masal
Herte, Verte, Pitte - VUçuk Yayınları / İstanbul1990Masal
Küçük Çoban Alim Kız IUçuk Yayınları / İstanbul1992Roman
Küçük Çoban Alim Kız IIUçuk Yayınları / İstanbul1992Roman
Küçük Çoban Alim Kız IIIUçuk Yayınları / İstanbul1992Roman
Küçük Çoban Alim Kız Büyüdü-IUçuk Yayınları / İstanbul1993Roman
Unutulmaz GeziUçuk Yayınları / İstanbul1993Hikâye
Ateş Gözlü DevUçuk Yayınları / İstanbul1993Masal
Bir İmparatorluk ÇökerkenYapı Kredi Yayınları / İstanbul1995Hatıra
Çiğdem'in DüşleriUçuk Yayınları / İstanbul1995Hikâye
Tavşan Kızla Sarı Ayaklı HorozUçuk Yayınları / İstanbul1995Hikâye
Kara Eşek KaybolduUçuk Yayınları / İstanbul1995Hikâye
Ormanın Küçük MeleğiUçuk Yayınları / İstanbul1995Roman
Yalnız AğaçUçuk Yayınları / İstanbul1995Hikâye
Rüzgârın SesiUçuk Yayınları / İstanbul1995Hikâye
Açgözlü TilkiUçuk Yayınları / İstanbul1996Hikâye
Benden Selam Yunus'a IIUçuk Yayınları / İstanbul1996Şiir
Eve Doğan GüneşUçuk Yayınları / İstanbul1996Roman
Esrarengiz YalıUçuk Yayınları / İstanbul1996Roman
Mavi Derinliklerdeki SırUçuk Yayınları / İstanbul1998Roman
Kim Bu KızUçuk Yayınları / İstanbul1999Roman
Gizemli KoltukUçuk Yayınları / İstanbul2000Roman
Sırrını Vermeyen TabakUçuk Yayınları / İstanbul2000Roman
Fadiş, Ediş, Bediş -IBilge Yayıncılık / İstanbul2002Masal
Fadiş, Bediş, Ediş- IIBilge Yayıncılık / İstanbul2002Masal
Fadiş, Bediş, Ediş- IIIBilgi Yayınları / İstanbul2002Masal
Fadiş, Bediş, Ediş- IVBilge Yayınları / İstanbul2002Masal
Fadiş, Bediş, Ediş -VBilge Yayınları / İstanbul2002Masal
Harika ÇocuklarBilge Yayınları / İstabul2003Masal
Sırlı SarayBilge Yayınları / İstanbul2003Hikâye
Doğa SavaşçılarıBilge Yayınları / İstanbul2003Masal
Uçan SuBilge Yayınları / İstanbul2003Hikâye
Dünyamız TehlikedeBilge Yayınları / İstanbul2003Hikâye
Yer Altındaki DostlarBilge Yayıncılık / İstanbul2003Hikâye
Madenci Cemal DedeBilge Yayınları / İstanbul2003Masal
Özlenen DostlarBilge Yayınları / İstanbul2003Masal
Mutluluk YağmurlarıBilge Yayıncılık / İstanbul2003Hikâye
Yeşil Cennete DoğruBilge Yayınları / İstanbul2003Hikâye
Erkekler Dünyasında Bir Kadın Yazar Silsilename- IYapı Kredi Yayınları / İstanbul2003Hatıra
Yıllar Sadece Sayı Silsilename- IIYapı Kredi Yayınları / İstanbul2003Hatıra
Sihirli Rüzgâr ÇanıBilge Yayıncılık / İstanbul2004Roman
Rengârenk HayallerBilge Yayınları / İstanbul2004Hikâye

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1SUN'Î-İ SELÂNİKÎd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2TAYYİB, Selaniklid. ? - ö. 1843 ds.Doğum YeriGörüntüle
3ŞÂ'İRÎ, Memid. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Yusuf Ahıskalıd. 10 Mart 1909 - ö. 26 Haziran 1983Doğum YılıGörüntüle
5HÜSEYİN SANId. 1909 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Avni Givdad. 1909 - ö. 1987Doğum YılıGörüntüle
7GAFİLÎ, Hacı Ozand. 17.11.1934 - ö. 24.04.2004Ölüm YılıGörüntüle
8KADERÎ, Necati Gülerd. 08.10.1943 - ö. 16.05.2004Ölüm YılıGörüntüle
9Halil Soyuerd. 4 Ocak 1921 - ö. 17 Ocak 2004Ölüm YılıGörüntüle
10Mehmet Nafi Artemeld. 1969 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Aydoğan Yavaşlıd. 1955 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Mukay Elebayevd. 1906 - ö. 1944MeslekGörüntüle
13Yiğit Sertdemird. 15 Ocak 1979 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Raşit Çelikezerd. 29 Mart 1969 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Nihan Kayad. 01 Ağustos 1979 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Cahit Tanyold. 1914 - ö. 11 Ağustos 2020Madde AdıGörüntüle
17Cahit Obrukd. 28 Ekim 1921 - ö. 1982Madde AdıGörüntüle
18Cahit Külebid. 10 Ocak 1917 - ö. 20 Haziran 1997Madde AdıGörüntüle