Madde Detay
Burhan Cahit Morkaya
(d. 1892 / ö. 20 Ocak 1949)
Gazeteci, yazar
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Asıl adı Ali Burhanettin olan Burhan Cahit Morkaya, 1892 yılında İstanbul'da doğmuştur. Cahit ismini ise sonradan almıştır. Amvâl ve Eytâm Meclisi azalarından Fahrettin Efendi babası, Havva Lütfiye Hanım da annesidir. Orta öğrenimini Mercan İdadi'sinde tamamlamış, 1912 yılında da Mülkiye Mektebi'ni bitirmiştir. Mülkiye Mektebi'nden mezun olduktan sonra herhangi bir resmi görevde bulunmamıştır. Gazeteciliğe öğrencilik yıllarındayken başlamıştır. Bu yıllardan itibaren Yeni Gazete'de, Osmanlı Milli Ajansı'nda ve Servet-i Fünun'da çalışmış; Vatan gazetesinde "Hafta Sohbetleri"ni yazmıştır. Burhan Cahit, 1918 yılında Karagöz gazetesini kurmuş, 1928'de ise bu gazetenin adını "Köroğlu" olarak değiştirmiştir. Köroğlu gazetesini 1949 yılına kadar (ölünceye kadar) çıkarmaya devam etmiştir. 1920 yılında Samiye Hanım'la evlenmiş ve hiç çocuğu olmamıştır. Burhan Cahit, 1946 seçimlerinde Demokrat Parti'den milletvekili seçilmiş fakat mazbatası reddedilmiştir. Mazbatasının reddedilme sebebi asker kaçağı olarak görünmesidir. Burhan Cahit, askerliğini yaptığını fakat o dönemde belgelerinin kaybolduğunu iddia ederek bağlı olduğu Fatih Askerlik Şubesi'nden ilgili evrakların meclise gönderilmesini istemiştir. Şubenin "Burhan Cahit Morkaya'nın Askerlik Durumu h." adıyla meclise gönderdiği belgeye ve Bakanlıktaki kayıtlara göre Burhan Cahit Morkaya'nın asker kaçağı olduğu belirlenmiş, bu nedenle de milletvekilliği mazbatası reddedilmiştir. Otomobil ve yarış meraklısı olarak bilinen ve seyahat etmeyi çok seven Burhan Cahit, hedonist bir toplum anlayışına sahiptir. Hayatı boyunca yazmayı hiç bırakmayan Burhan Cahit, Kasım 1948'de hastalanmış, 20 Ocak 1949'da da İstanbul'da vefat etmiştir. Zincirlikuyu Asrî Mezarlığı'na defnedilmiştir.
Burhan Cahit, lise öğrencisiyken gazete ve dergilere yazılar yazmış, Mülkiye Mektebi'ni bitirdikten sonra da yazı hayatından kopmamıştır. Toplum sorunlarıyla ve siyasal olaylarla ilgili yazdığı yazılardan başka çok sayıda roman, fıkra, öykü, oyun ve inceleme kitabı yazan Morkaya, Ahmet Mithat ile Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın yolunu izlemiştir. Yeni Gazete, Ses, Milli Ajans, Servet-i Fünun, Karagöz, Köroğlu, Milliyet gibi gazete ve dergilerde yazılar yazmış; bu gazete ve dergilerin birkaçını da yönetmiştir. Burhan Cahit, gazeteciliğinin yanı sıra roman da kaleme almıştır. Kırk roman neşretmiştir. Sanat ve edebiyat görüşünü sadece verdiği mülakatlardan öğrenebildiğimiz Morkaya, kendisini popüler bir romancı olarak nitelendirir ve gazeteci yönünü daha çok vurgular. Burhan Cahit'e göre sanatın özellikle romancılığın asıl fonksiyonu, tefrika romancılıktan para kazanmaktır. Nitekim kalemiyle kazandıkları, varlıklı bir hayat sürmesini sağlamıştır. Eserlerini oldukça sade ve akıcı bir üslupla yazmıştır. Olayları ele alırken teferruatta girmekten kaçınmış, vermek istediği fikri fazla uzatmadan doğrudan anlatmıştır. Süslü ve uzun cümleler kulllanmayan Morkaya'da üslup endişesi yoktur, anlatmak istediklerini kısa cümlelerle dile getirmiştir. Morkaya'nın ilk edebi eseri Bizans Akşamları'dır. Eserlerinde genel olarak inkılâpçılık, milliyetçilik, halkçılık, vatan sevgisi, aile ve arkadaş ilişkileri, güçlü olma, çalışma, sağlıklı ve dürüst olma vb. konular işlemiştir. Romanlarının bir kısmında I. Dünya Savaşı'nın toplum hayatında sebep olduğu değişiklikleri ve Avrupalılaşan Türkiye'nin geçiş dönemindeki siyasi ve sosyal durumunu yansıtmıştır. Romanlarında "milliyetçilik" temine mutlaka yer vermiş. bu konuyu da genellikle ülkenin kültürlü, aydın gençlerinin ve subayların gözüyle anlatmaya çalışmıştır. Romanlarında aşka da büyük yer veren Morkaya özellikle yeni toplumun özelliklerini romanlarına taşımıştır. Duygu ve düşüncelerde, günlük hayatta, kılık kıyafette, kadın-erkek, karı-koca, anne-çocuk arasındaki ilişkilerde, arkadaşlıklarda, mesleklerde, yaşam tarzında kısacası hayatın her alanında, yeni hayatın yansımalarını taşıyan romanlarının yanı sıra doğrudan Milli Mücadele'yi konu edindiği romanları da vardır. İnkılâp Serisi 1,2,3,4,5 adıyla yayınlanan ve beş tarih kitabından oluşan eserinde, Milli Mücadele'nin her evresini görmek mümkündür. Yayımlanma sırasına göre, Gazi Mustafa Kemal, İzmiri'n Romanı, Gazinin 4 Süvarisi, Mudanya-Lozan-Ankara ve Atatürk'ün İki Cephesi isimlerini taşıyan bu beş eserde yazar, Kurtuluş Savaşı'nın içte ve dışta iki cephesinin olduğunu ayrıntılarıyla yazmış, Osmanlı Devleti'nde Türk ulusunun durumuna da dikkat çekmiştir. Bu serinin dışında Yüzbaşı Celal, İhtiyat Zabiti, Dünkülerin Romanı ve Nişanlılar adlı romanları da yine Milli Mücadele'yi, İnkılâpları ve I. Dünya Savaşı'nı konu alan romanlardır. Aşk Bahçesi, Hizmetçi Buhranı, Coşkun Gönül, Gönül Yuvası, Kızıl Serap, Ayten, Harp Dönüşü gibi romanlarında yeni hayat ve yeni insan çerçevesinde bireysel konuları işlemiştir. Morkaya'nın bütün romanları incelendiğinde kahramanlarının genellikle İstanbullu, tahsilli, yabancı dil bilen ve asker, yazar, doktor, mühendis, mimar ve gazeteci gibi mesleklere sahip alafranga tipler olduğu görülür. Onun romanlarındaki kadın kahramanlar da çoğunlukla tahsillidir. Genç kızların en önemli özelliği okuma meraklısı olmalarıdır. Bunun dışında ise genç kızların hemen hemen hepsi zayıf, güzel, zarif ve şık giyimlidirler.
Kaynakça
Çil, Adalet (1990). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Toplumsal Değişim ve Burhan Cahit Morkaya. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
Çimen, Hatice (2006). "Burhan Cahit Morkaya'nın Romanlarında Kadın Tipleri". Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Keyvanoğlu, Mehmet Sezai(1981). Burhan Cahit'in Beş Romanının İncelenmesi (Yüzbaşı Celal-İhtiyat Zabiti-Gazinin 4 Süvarisi-Nişanlılar-Dünkülerin Romanı. Mezuniyet Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Öcal, Oğuz. Burhan Cahit Morkaya'nın Harf İnkılâbına Kadar Yayınladığı Romanları Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kırıkkale Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.
Öztürk, Cemil (2009). "Burhan Cahit Morkaya ve Gönül Yuvası Romanı". Kitap Tanıtımı, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, S.2 s.296-299.
Öcal, Oğuz (2004). "Burhan Cahit Morkaya'nın 'İnkılâp Serisi' Genel Başlığıyla Yayımlanan Beş Eseri". Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. S. 26, Y. 2009/1. Kayseri. 279-297.
TBMM Tutanak Dergisi (18 Aralık 1946). "Burhan Cahit Morkaya'nın Askerlik Durumu".
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DR. ŞAZİYE DURUKANYayın Tarihi: 29.12.2017Güncelleme Tarihi: 20.12.2020
Yayın Tarihi: 29.12.2017Güncelleme Tarihi: 20.12.2020
Güncelleme Tarihi: 20.12.2020
Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
---|---|---|---|
Bizans Akşamları | İkdam Matbaası / İstanbul | 1921 | Hikâye |
Coşkun Gönül | Burhan Cahit Matbaası / İstanbul | 1925 | Roman |
Aşk Bahçesi | Burhan Cahit Matbaası / İstanbul | 1925 | Roman |
Hüsam Efendi'nin Kızı | Suhûlet Matbaası / İstanbul | 1925 | Hikâye |
Gönül Yuvası | Burhan Cahit Matbaası / İstanbul | 1926 | Roman |
Kızıl Serâb | Vatan Matbaası / İstanbul | 1926 | Roman |
Karagöz'ün Fıkraları | Hacivat Matbaası / İstanbul | 1926 | Fıkra |
Ayten | Burhan Cahit Matbaası / İstanbul | 1927 | Roman |
Harb Dönüşü | Burhan Cahit Matbaası / İstanbul | 1928 | Roman |
Hizmetçi Buhranı | Hâmid Matbaası / İstanbul | 1928 | Roman |
Adam Sarrafı | Kanaat Matbaası / İstanbul | 1929 | Tiyatro |
Komşumun Romanı | Köroğlu Matbaası / İstanbul | 1929 | Roman |
Gazi Mustafa Kemal | Kanaat Matbaası / İstanbul | 1930 | Biyografi |
Aşk Politikası | Burhan Cahit Matbaası / İstanbul | 1930 | Roman |
İzmir'in Romanı | ? / İstanbul | 1931 | Roman |
Şeyh Zeynullah | Köroğlu Matbaası / İstanbul | 1931 | Roman |
Köy Hekimi | İkbâl Matbaası / İstanbul | 1932 | Roman |
Bir Çatı Altında | ? / İstanbul | 1932 | Roman |
Gazi'nin Dört Süvarisi | ? / İstanbul | 1932 | Roman |
İhtiyat Zabiti | Kanaat Kütüphanesi / İstanbul | 1933 | Roman |
Yalı Çapkını | Akşam Matbaası / İstanbul | 1933 | Roman |
Yüzbaşı Celâl | Köroğlu Matbaası / İstanbul | 1933 | Roman |
Düğün Gecesi | Akşam Matbaası / İstanbul | 1933 | Roman |
Mudanya-Lozan-Ankara | ? / İstanbul | 1933 | Roman |
Gâvur İmam | Devlet Basımevi / İstanbul | 1933 | Tiyatro |
Cephe Gerisi | Cemâl Azmî Matbaası / İstanbul | 1934 | Roman |
Dünküler'in Romanı | Ahmet Sâid Matbaası / İstanbul | 1934 | Roman |
Gurbet Yolcusu | Ahmet Saîd Matbaası / İstanbul | 1934 | Roman |
Kır Çiçeği | Ahmet Saîd Matbaası / İstanbul | 1934 | Roman |
Patron | Kanaat Matbaası / İstanbul | 1935 | Roman |
Sevenler Yolu | Kenan Basımevi ve Klişe Fabrikası / İstanbul | 1937 | Roman |
Nişanlılar | İnkılâp Kitabevi / İstanbul | 1937 | Roman |
Atatürk'ün İki Cephesi | Kanaat Kitabevi / İstanbul | 1939 | Biyografi |
Yaprak Aşısı | Kenan Basımevi ve Klişe Fabrikası / İstanbul | 1939 | Roman |
Köydeki Dost | Köroğlu Matbaası / İstanbul | 1940 | Roman |
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | SA‘ÎD, Ebû Saîd Mehmed Efendi | d. 1594 - ö. Ekim-Kasım 1662 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Mehmet Ünver | d. 1 Eylül 1956 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | FERÎD, Mehmed Bahâeddîn Ferîd | d. ? - ö. 1837 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | İskender Fahrettin Sertelli | d. 1892 - ö. 29 Mayıs 1943 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | ŞİFAÎ/TABİBÎ, Ramazan Akça | d. 1892-1893 - ö. 1955 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | Kazım Vehbi Oral | d. 1892 - ö. 16 Nisan 1985 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | BAŞHANIM ŞEFİ GIZI | d. 1878 - ö. 1949 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | ÇOBAN SÜLEYMAN/FAHRİ, Süleyman Kaya | d. 1891 - ö. 1949 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | Faik Şemsettin Benlioğlu | d. 1889 - ö. 1949 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Nahit Sırrı Örik | d. 22 Mayıs 1895 - ö. 18 Ocak1960 | Meslek | Görüntüle |
11 | COPCU, Mehmet Tokman | d. 1921 - ö. 23.12.1993 | Meslek | Görüntüle |
12 | Hakan Kağan | d. 1974 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | Nahit Sırrı Örik | d. 22 Mayıs 1895 - ö. 18 Ocak1960 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | Bekir Sıtkı Ocak | d. 1885 - ö. 11 Ocak 1936 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | HOVSEP VARTANYAN (VARTAN PAŞA) | d. 28 Mart 1813 - ö. 28 Mart 1879 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | Cahit Koytak | d. 29 Ocak 1949 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
17 | BURHÂN, Seyyid Hâce Burhân | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | Ömer Cahit Yıldız | d. 1932 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |