Madde Detay
CUMA/DEVRANî/DER DEVRANÎ/BU DEVRANî, Cuma Azbay
(d. 1954 / ö. -)
esnaf, âşık
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Asıl adı Cuma Azbay olan âşık, 1954 yılında Şanlıurfa’nın (o zamanki adıyla Urfa) Kısas köyünde (bugün merkez Haliliye ilçesine bağlı mahalle) dünyaya gelmiştir. Mehmet ile Elif’in evliliklerinden dünyaya gelen âşık, üçü kız beşi erkek olmak üzere sekiz kardeştir. Lakapları Hırsızlar olarak bilinmektedir. Bunun sebebi, dedesinin dedesi Karakeçili aşiretinden kız istemeye gider. Kızın babası kızı vermeyince dünürler evden ayrılırken sinirle oradan bir koç alıp dönerler. Kızın babası olayı öğrenince "hırsızlar" diye hayıflanır. Lakapları böylece hırsızlar şeklinde kalır. Cuma Azbay, ilkokulu Kısas köyünde okur. Maddi imkânsızlıklardan dolayı eğitimine devam edemez. 1974 yılında askere giden âşık, acemiliğine Manisa Er Eğitim Tugayı’nda başlar, ardından talimgah bölüğüne seçilerek aynı birlikte ustalığını 1976 yılında tamamlar. 1990 yılında trafik kazası geçiren âşığın ayağı sakat kalır. Bu yüzden iş yapmakta güçlük çeker (Atılgan 1992:58–60). Bu anlamda yoksulluk onun şiirlerinde önemli bir tema olarak görülür. Âşık Devrâni, bir şiirinde bu durumu şöyle anlatır: “Ateş var içimde durmadan yanar/ Yokluğu bilmeyen ne gördüm sanar/ Hep böyle çekerim içim kan ağlar/ Yoksullukla cezalandırma beni” (Atılgan 1992: 62) .
Âşık Devrâni, birçok Cem ve âşıklık icra ortamında bulunmuştur. Çocukluğundan bu yana tüm Kısaslı âşıklarla muhabbet ortamının içinde yer almış ve saz çalmış, söz söylemiştir. Bağlama çalmada da ustadır (Atılgan 1992: 58–60).
Âşık Devrâni bütün şiirlerini hece ölçüsü ile yazmıştır. Yarım kafiyeye ağırlık vermiş olsa da tam ve zengin kafiye de kullanmıştır. Şiirlerini koşma nazım biçiminde oluşturmuştur. Şiirlerinde yaygın bir biçimde 8’li ve 11’li hece ölçülerini kullanmıştır (Sezgin 1998: 295-340).
Hem usta malı hem de kendi şiirlerini okuyan Âşık Devrâni’nin kendi şiirleri içerik yönünden ele alındığında, güzellemelerin, taşlamaların ve deyişlerin ağırlıkta olduğu görülmektedir. “Gerçek sözler acı olur söylenmez / Yaş, kuru yanında her zaman yanmaz/ Kul aldanır Cenab-ı Hak aldanmaz/ Herkes günahınca yanar güzel dost” güzellemelerine (Kolektif 2007: 255); “Ümmet istiyorum candan yürekten/ Seveni kurtardın acı meraktan/ İmdadıma yettin geldin uzaktan/ Efendim, sultanım sen sefa geldin” deyişlerine örnektir (Kolektif 2007: 259). İlk şiirlerin tapşırmalarında sadece Âşık Cuma’yı kullanan âşık, mahlasının değişmesinin ardından Devrâni mahlasını “Der Devrâni” ve “Bu Devrâni” biçiminde sıkça kullanmıştır.
Hakkındaki bilgilere özellikle üç kitap ve bir yüksek lisans tezinde ulaşmak mümkündür (Atılgan 1992; Atılgan-Acet 2001; Kolektif 2007; Sezgin 1998).
Kaynakça
Atılgan, Halil (1992). Kısaslı Âşıklar. Şanlıurfa: Özdal Bas.Yay.
Atılgan, Halil, Mehmet Acet (2001). Harran’da Bir Türkmen Köyü: Kısas –Tarihçe, Kültür, Saz-Söz Ustaları, Âşıklar, Deyişleri, Türküleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
Kolektif (2007). Kısas Deyişleri-Manileri. İstanbul: Cem Vakfı Yay.
Sezgin, Fatma (1998). Günümüzde Şanlıurfa Kısas Köyü Âşıklık Geleneği ve Kısaslı Âşıklar. Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ M.EMİR İLHANYayın Tarihi: 11.04.2019Güncelleme Tarihi: 06.12.2020
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 11.04.2019Güncelleme Tarihi: 06.12.2020
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 06.12.2020
İlişkili Maddeler
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | İMAMVERDİ MUSTAFAYEV | d. 1952 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | ARZU BACI/BACI, Arzu Yiğit | d. 1964 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | İSRAYIL NAMAZ OĞLU HESENOV | d. 1940 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | Gülderen Bilgili | d. 1954 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | GÖK ŞENER, Şener Gök | d. 01.01.1954 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | ŞÖHRET CELALOĞLU KAHRAMANOV | d. 1954 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | SÖHRAB | d. 1909 - ö. 1994 | Meslek | Görüntüle |
8 | TALİB ELESGER OĞLU | d. 1877 - ö. 1979 | Meslek | Görüntüle |
9 | KARASU, Yaşar Turhan | d. 01.01.1967 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
10 | VEZİR UMMANÎ, Vezir Köroğlu | d. 1915 - ö. 1995 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
11 | ASİYE HADAROĞLU | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
12 | CEMİL SABRİ UZUNÖMEROĞLU | d. 1924 - ö. 17.05.2012 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
13 | BEYÂNÎ, Halil İbrahim Güleç | d. 1938 - ö. 2005 | Madde Adı | Görüntüle |
14 | DURMUŞ ŞIVGIN | d. 1917 - ö. 1978 | Madde Adı | Görüntüle |
15 | AVCI, Mehmet Avcı | d. 13.12.1938 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |