Madde Detay

Asıl adı Kâzım Gülle olan âşık, 1954 yılında Van’ın Özalp ilçesinde doğmuştur. Çocukluk yıllarını Van’ın Mercimek Mahallesi’nde geçiren Kâzım Gülle, baba tarafından soylarının Konya’dan Van’a yerleştirilen Karamanoğlu beylerine dayandığını söyler. İran Kürtlerinden olan annesinin ailesi ise uzun süre önce İran’dan gelip Özalp’a yerleşir. Babası Cevdet Bey, Erciş’te PTT memuru iken, çalıştığı yere ve kayınpederine yakınlığından dolayı ailesini Özalp’a bırakır. Bir müddet sonra Erciş’e bağlı Saray nahiyesine PTT müdürü olarak atanan Cevdet Bey ailesini yanına alır. Âşık, ilkokulu o dönem nahiye olan Van’ın Saray ilçesinde bitirir. Okumaya pek merakı olmayan âşığı, öğretmeni sesinin güzel olmasından dolayı tahtaya kaldırıp türkü okutarak mezun eder. Maddi durumları iyi olan Cevdet Bey, çocuklarına dükkân açar ve nakliye işleri için onlara bir de kamyon alır. Cevdet Bey, emekliliği ve kalp rahatsızlığı nedeniyle tekrar Van merkeze taşınır ve bir müddet sonra da burada vefat eder (Arvas 2005: 74).

Dertli Kâzım, o yıllarda ağabeyi Ruhi Gülle’den nota sistemi yerine perde usulüyle bağlama dersleri alır. Askere gitmeden evvel bir kıza âşık olan Kâzım Gülle ona duygularını ifade eden bir güzelleme yazar. Bu olaydan kısa bir zaman sonra vatani görevini yerine getiren âşığın askerlik anıları arasında üsteğmenine yazdığı bir şiiri de vardır. Âşık, sekizli hece ölçüsüyle yazılan ve kafiye açısından zayıf olan bu şiiri askerliğe veda gecesi saz eşliğinde okur. Üsteğmeni bu deyişten pek hoşlanmasa da âşığa kırıcı bir söz söylemez. Âşığın anlattığına göre Garnizonun gazinosunda bir eğlence olunca “Vanlıyı getirin” derler (Arvas 2012: 77). Vatani vazifesinden sonra da bağlama çalmaya ve âşık tarzı şiirler yazmaya devam eder. Nitekim Van’da meşhur olan âşık bir program, düğün, şenlik, toplantı, vb. olduğu zaman çağrılır.

Buna rağmen kendisi zevk için oturup saz çalmadığını, daha ziyade kederli ve dertli olduğu zamanlarda saz çaldığını söyler. Nitekim âşığın, yaşamında çektiği en büyük sıkıntılardan biri hanımının vefat etmesidir. Bu üzüntülü olay neticesinde eşi için “Sen gideli kara gözlüm” şiirini yazar. Buna rağmen âşık, eşinin vefatından sonra çocuklarının küçük olması nedeniyle tekrar evlenir. Böylece Kâzım Gülle vefat eden eşinden ve sonraki evliliğinden yedi çocuk sahibi olur. Askerlikten sonra Van’ın merkezinde televizyon atölyesi açar. Âşık hâlen aynı yerde elektronik aletlerin tamiriyle geçimini sağlamaya devam etmektedir (Arvas 2012: 78).

Dertli Kâzım’ın âşıklığa yönelmesinde bir zamanlar çalgı aleti olarak keman kullanan babasının tesirinin yanında, âşıklık mesleğini icra eden ağabeyi Ruhi Gülle’nin de etkisi vardır. Bu etkenlerle birlikte Kâzım’ın çok sıkıntı çekmesi ve duygulu bir ruh yapısına sahip olması, onu âşıklığa yönelten diğer faktörler arasında yer alır. Kendisi, Dertli Kâzım mahlasını da bu yüzden seçer. Kâzım, ağabeyinin evde olmadığı vakitlerde eline sazı alır, yavaş yavaş çalmaya uğraşır. Saz çalmayı ilk olarak ağabeyinden öğrenir. Aynı zamanda Türk halk müziğine karşı büyük ilgisi olan âşık; Reyhanî, Çobanoğlu, Sularî, Âşık Veysel gibi âşıkların kasetlerini dinler ve âşıklık merakını giderir (Arvas 2005: 76).

Celâlî’yi (Celal Yenitürk) tanıdıktan sonra âşıklığa iyice heveslenen Dertli Kâzım, bundan sonra oluşturduğu şiirlerin geleneğe daha uygun olmasına dikkat eder. Daha sonra Çağlarî (Mehmet Akçay) ile tanışır ve böylece Van’da âşık tarzı şiir ile geleneksel halk hikâyelerinin icra edildiği “Âşıklar Çay Evi” adlı kahvehanenin daimî âşıklarından biri olur. Etkilendiği âşıkların başında Neşet Ertaş gelmekle birlikte Çobanoğlu, Sularî, Reyhanî gibi âşıklardan da feyiz alır. Âşık, ilk ustası olarak ağabeyini kabul etmekte; Çobanoğlu, Celâlî ve Çağlarî’yi de diğer ustaları olarak görmektedir (Arvas 2012: 78).

Elliye yakın şiiri bulunmasına rağmen bu şiirler müsvedde hâlinde ve dağınık olduğu için onları kitap hâline getirip yayımlatamaz. Birkaç defa kaset çıkarmaya teşebbüs eden âşık, bu isteğini de maddi sıkıntılardan dolayı gerçekleştiremez. Âşığın kasetten dinleyerek öğrendiği Malatya yöresine ait bir türkülü hikâye de vardır ancak uzun zamandan beri bu hikâyeyi icra etmediğinden ötürü zamanla unutur. Onun şiirlerine genellikle aşk, sevda, vefasızlık gibi temalar yansır. Genellikle hece vezninin 7, 8 ve 11’li ölçülerini kullanan âşık birkaç şiirini 13’lü heceyle oluşturur (Arvas 2012: 79). Örneğin eşinin vefatı üzerine söylediği “Sen gideli kara gözlüm” şiiri 8’li hece ölçüsüyle oluşturulur. Dertli Kâzım, bu şiirde eşine karşı beslediği sevgiyi, hissettiği güzel duyguları ve bu elim olaydan duyduğu hüznü dile getirir. Acemilik dönemi şiirlerinde ayak, kafiye, redif, hece ölçüsü vb. gibi gelenek açısından önemli olan unsurlar zayıf olsa da ilerleyen dönemde bunlara daha dikkat eder. Nitekim sanatının sonraki yıllarında pek çok âşığı dinleyip onların etkisinde kalan Dertli Kâzım, bu dönemde geleneğin kurallarına daha uygun şiirler oluşturmaya başlar. Buna karşın âşığın, kendisine ait incelenen şiirlerinde geleneğin gerektirdiği hedefe tam olarak ulaştığı söylenemez (Arvas 2005: 75-76).