Madde Detay

Tebriz âşıklık geleneğinin usta âşıklarından biri olan Gafar İbrahimî, İran’ın kuzeyinde bulunan Karadağ’ın Keleyber bölgesinin Napışta köyünde 5 Ekim 1954’te doğar (Özdamar 2010-2012-2016; Sadık 2016: 9). Ailesiyle beraber 1960’ta Tebriz’e göç eden Gafar’ın babası Cafer, âşıklık geleneğine duyduğu ilgi sebebiyle oğlunun özellikle âşıklık eğitimi almasını ister ve oğlunu bu doğrultuda yönlendirir (Azizî Haray 1997: 232).

Dördü kız olmak üzere dokuz çocuğu olan Gafar’ın kendisi dışında eşi Pakize İbrahimî ve tüm çocukları âşıklık geleneğiyle yakından ilgilidir (Kafkasyalı 2009: 91). Başta kendisi gibi âşık olan çocukları olmak üzere Tebriz’de birçok âşık yetiştiren âşık, günümüzde toylar ve çeşitli meclisler başta olmak üzere birçok toplantıda sanatını icra etmekte ve bu meclislerde yetmişten fazla saz havası çalıp elliye yakın destan anlatabildiğini iddia etmektedir (Kafkasyalı 2009: 91). Babasının yönlendirmesiyle âşıklık eğitimi almaya karar veren Gafar, saz eğitimini Polat Heyderkânlı Maruf, Hayrullah, Resul Kurbanî ve Kerim’den; âşık edebiyatı eğitimini ise Hasan Gaffarî’den alır (Azizî Haray 1997: 232; Özdamar 2010-2012-2016). 6 Ocak 2019'da Tebriz’de vefat eden âşık, Tebriz Mezarlığı'na defnedilmiştir.

İran’ın hemen hemen tüm şehirleri ile Azerbaycan, Türkiye ve İsveç başta olmak üzere birçok ülkede programlara katılan âşığın Adsız Âşık’la 6 kez, Caferî ile 4 kez, Perviz Besavet (Kivan)’le 2 kez, eşi Âşık Pakize Gulamî İbrahimî ile 2 kez, Âşık Seraslan ile 2 kez; ayrıca Şair Hoşnam ile, İman Daniş ile, Nesrin Hanım ile de birer kez atışmaları vardır (İbrahimî 2003: 27-28; 29-31; 33-35; 37-39; 40-46; 82-84; 132-133; 161-175; 209-212; 267-268; İbrahimî 2008: 196-203; Özdamar 2010-2012-2016). 1984’de şiir yazmaya başlayan âşık, kısa sürede Tebriz şairleri arasında kendisine saygın yer bulur (Azizî Haray 1997: 232). Âşık şiirinin hemen her türünde şiir yaratan Gafar’ın sesinin güzelliği, saygın kişiliği ve âşıklık geleneğini çok iyi bilmesi, onu haklı olarak meşhur yapar (Kafkasyalı 2009: 91; Abbasi vd. 2013: 319).

Yarattığı şiir ve tasnif ettiği destanlarının bir kısmını; Yeni Deyişmeler, El Koşmaları, Sevgi Mukaddestir ve Men Dağların Oldum Dağlar Da Menim adlı kitaplarında toplayan Gafar’ı Tebriz’in diğer âşıklarından ayıran en önemli özelliği, onun siyasi düşüncesini açıkça dile getirmesidir. İran’ın Türkçü âşıklarından biri olduğu bilinen ve İran’daki Türkçülük olaylarına dâhil edilen Babek Kalesi Törenleri’ne ve İran’daki Türkçü faaliyetlerin tamamına katıldığını iddia eden ve bu sebeple birçok kez ceza alan, İran’daki Türkçülük faaliyetlerinde önemli bir sembol olarak geçen Babek için şiir yazan ve onun hayatını âşıklık geleneğine uygun olarak yeniden yaratıp destanlaştıran Gafar, bu düşüncesini şiirlerinde de dile getirir (Özdamar 2010-2012-2016). Şair Gülendam ile birlikte yazdıkları “Babek Hamasesi” adlı şiir, onun bu düşüncesinin dışavurumudur (Özdamar 2012: 39-50)

Âşığın bir başka özelliği de aynı siyasi düşüncenin ürünü olarak şiirlerinde sık sık “Büyük Azerbaycan” düşüncesini vurgulamasıdır. Hoy, Salmas, Gence, Bakü gibi Azerbaycan’ın tüm şehirleri onun şiirlerinde kendine yer bulabilir (Özdamar 2014: 133). Sadece İran ve Azerbaycan Türkleri ile ilgili değil diğer Türk coğrafyasındaki bir konu da âşığın şiirlerinde kendini gösterir. Bu bağlamda belki de onun en önemli şiiri, “Âşıgların atasıdır/ Dede Hacı Bektaş Veli" ya da “Erenler yadgârı, erenler oğlu/ Bu senetde Hacı Bektaş Veli’dir" mısralarındaki gibi Hacı Bektaş Veli ile ilgili olanıdır (Özdamar 2014: 138-139). Bu konular dışında âşığın şiirlerindeki aile ve sosyal konular da işlenmiştir. Onun eşi başta olmak üzere tüm Türk kadınları için yazdığını söylediği şiir, Türk kültüründe kadına verilen değerin göstergelerindendir (Özdamar 2010-2012-2016; Özdamar 2014: 136).

Azerbaycan âşık şiirinin hemen hemen her türünde şiir yaratan Gafar’ın yaşnamesi, Tebriz/Karadağ âşık muhitinde sevilen yaşnamelerden biri olmuştur. Şiirde insanın doğumundan yüz yaşına kadar geçen süredeki yaşadıkları ve tecrübeleri anlatılır (Özdamar 2014: 141). Şiirlerinde toplumsal konular dışında bireysel konuları da işleyen âşık, aşkı da ihmal etmez. Kendisi gibi âşık olan Pakize Gulamî İbrahimî’ye hitaben onlarca şiir yaratmıştır (İbrahimî 2008: 145).

Yarattığı şiirler dışında onun âşıklık geleneğinde öğrendiği “usta malı” şiirler de vardır. Küçük yaşlardan beri ustalarından öğrendiği bu şiirleri, toylarda ve çeşitli programlarda çalıp okuyan Gafar’ın ayrıca geniş bir destan repertuvarı da vardır. Kerem ile Aslı, Valeh ile Zernigar, Dilefruz, Köroğlu’nun bazı kolları, Ali ile Rafi, Behram ile Gülendam, Tahir ile Zühre, Mehri ile Şehri, Kurbani ile Peri, Nevruz ile Kendap, Garip ile Şahsenem gibi destanları ustalarından öğrenen âşık, ayrıca birkaç destan da tasnif eder (Abbasi vd. 2013: 319). Onun tasnif ettiği destanlar “Köroğlu’nun Tebriz Seferi”, “Kahraman Babek Destanı”, “Âşık ile Sıçan”, “Fehle ile Reyhan”, “Âşık İman ile Deyişme”, “Kürdistan Seferi”, “Kahraman Sefer Han”, “Setter Han”, “Dayı ile Bacıoğlu” ve “Ölüm Allah Elindedir”'dir (Özdamar 2010-2012-2016). Günümüzde Tebriz’in usta âşıklarından biri kabul edilen Gafar, birçok toy ve programda sanatını icra etmeyi sürdürmektedir.