Madde Detay

Asıl adı Caferova Narınc Evezkızı’dır. 1930 yılında Azerbaycan’ın Neftçala ili Banke kasabasında dünyaya gelmiştir. Babası Evez Bey’dir. Ortaokul mezunu olan Narınc Hatun, şiir yazmaya da bu dönemde başlamış, şiirleri yerel gazetelerde yayımlanmıştır. Erken yaşta evlenmiş, dört çocuk dünyaya getirmiştir. Genç yaşta eşinin vefatıyla dul kalmış ve bir daha evlenmemiştir. Şiir yazmaya çok genç yaşta başlamış olsa da âşıklık istidadı eşinin ölümünden sonra belirginleşmeye başlamış, yaşadığı bu acı olay onun âşıklık mesleğine yönelmesine vesile olmuştur. İrticalen şiir söyleyebilen Narınc, şiirlerinde genellikle Hatun mahlasını kullanmış, bu mahlası kendisi seçmiştir (Bağırova 2016: 38-43).

Narınc Hatun’un âşıklık sanatına en büyük hizmeti yahut katkısı Âşık Peri Meclisi’ni kurmak olmuştur. Azerbaycan’ın ünlü kadın âşıklarından olan Peri (1811-1847) adını taşıyan bu meclis, Narınc Hatun’un önderliğinde ve Saadet Buta’nın da yardımlarıyla 1984 yılında kurulmuştur. Narınc Hatun 1981 yılından itibaren Azerbaycan’ı karış karış gezerek Dilara, Gülara, Meral, Minaye, Lütfiye, Pakize, Terlan Göyçeli gibi saz ve söze istidatlı kadın âşıkları tespit etmiş, daha sonra bunları meclisin çatısı altında toplamıştır. Meclisin kuruluş sürecinde büyük Âşık Mikayil Azaflı’nın da desteğini almıştır. Âşık Peri Meclisi’ni kuran her ne kadar Narınc Hatun olsa da Sovyet yönetiminin politikalarına bağlı olarak meclisin başkanlığı ilk olarak Prof. Dr. Azize Caferzade’ye verilmiş, bir müddet sonra Narınc Hatun meclisin yönetimine getirilmiştir. Âşık Peri Meclisi’nin üyeleri Narınc Hatun’un çabalarıyla Azerbaycan başta olmak üzere Türkiye, Almanya, ABD, İran, Gürcistan, Dağıstan ve Irak gibi ülkelerde folklor ve müzik festivallerine davet edilmişler ve bu ülkelerde de tanınmışlardır. Narınc Hatun, 2001 yılına kadar Âşık Peri Meclisi’nin başkanlığını yapmış, bu süre zarfında Azerbaycan Devlet Televizyonu’nda programlara çıkmış, çeşitli konserler düzenlemiş ve Âşık Peri Meclisi, Âşıklar ve El Şairleri kitabının yayımlanmasını sağlamıştır. Prof. Qəzənfər Paşayev bütün bu çalışmaların Narınc Hatun’un fedakârlıkları ve emekleri sayesinde gerçekleştiğini, Peri meclisinde ortaya konulmuş her türlü güzel işin onun adına bağlı olduğunu belirtmiştir (www.baki-xeber.com; Narınc Xatun 2006: 4-5).

Narınc Hatun Azerbaycan Âşıklar Birliği’nin idare heyeti üyeliğine seçilmiştir. Birliğin temsilcisi olarak IV. Âşıklar Kurultayı’na kayılmıştır. Âşıklarla ilgili düzenlenen pek çok organizasyonda görev üstlenmiştir. Ulduz Sönmez, Âşık Zülfiyye, Gülare Azaflı ve Saadet Buta gibi çok sayıda kadın âşıklarla birlikte sahneye çıkmıştır. Narınc Hatun’un çabaları ve emeği devlet tarafından da takdir edilmiş, 1993 yılında Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Emektar Medeniyet İşçisi gibi yüksek onursal bir unvana layık görülmüştür. Azerbaycan Kültür Bakanlığı’nın himayelerinde Narınc Hatun adına 2002 ve 2006 yıllarında 70. ve 75. yıl jübile programları düzenlenmiştir. Eşinden sonra bir büyük acı daha yaşamış 2011 yılında kızı Tamella’yı kaybetmiştir. Kızının genç yaşta ölümü âşığı derinden sarsmış ve o yıl Âşık Peri Meclisi’nin başkanlığını bırakmıştır. Narınc Hatun 2007 yılında Bakü’de vefat etmiştir (Bağırova 2016: 38-43; www.baki-xeber.com; Narınc Xatun 2006: 5; 2004: 3-12).

Narınc Hatun ilk şiirlerini ortaokul yıllarında yazmaya başlamış, bu şiirler yerel dergilerde yayınlanmıştır (Cəfərzadə 2005: 197). Daha sonraki dönemlerde Narınc Hatun’un yaratıcılığı ve âşıklık yeteneğiyle ortaya koyduğu şiirleri yazılı ve işitsel yayın organlarında kendine yer bulmaya devam etmiştir. Şiirleri; “Oktyabr Bayrağı”, “Azerbaycan Gəncləri”, “Ədəbiyyat ve İncəsənət”, “Sovet Kəndi”, “Azerbaycan”, “Azerbaycan Kadını” gibi dergi ve gazetelerde yer almış; radyoda “Gənclik”, “Halk Yaradıcılığı-Bulak” programlarında seslendirilmiştir. Narınc Hatun şiirlerini Burla Hatun Nəvəsiyəm (2004) ve Mən Halqımın Aşiqiyəm (2006) kitaplarında toplamıştır. Bu iki eserdeki şiirler büyük ölçüde aynıdır. Narınc’ın âşıklık geleneğine hizmeti sadece kendi sanatını icra etme boyutunda kalmamış, Azerbaycan kadın âşıklarının tanıtılmasında da büyük emek harcamıştır. Kurucusu ve yöneticisi olduğu meclisin yayın faaliyeti olarak kadın âşıkların şiirlerinin yer aldığı Âşık Peri Meclisi, Âşıklar ve El Şairleri (1991) adlı kitabın yayımlanmasını sağlamıştır. Kitapta Narınc Hatun’un yazdığı girişten sonra 39 kadın âşığa ait kısa biyografiler ve şiirler yer almaktadır. Yine bu çerçevede eski dönemlerde yaşamış kadın âşık ve şairler hakkında dergi ve gazetelerde tanıtım yazıları yazmıştır (Bağırova 2016: 38-43). Narınc’ın Hatun mahlasını seçmesi bir sebebe bağlanmasa da gerek kadın olması gerekse Azerbaycanlı kadın âşıkları öne çıkaran faaliyetlere imza atmasıyla ilişkilendirilebilir. Denebilir ki, Narınc seçtiği mahlastan aldığı güçle yılmadan çalışmış ve kadın âşıkların tanınmasını sağlamıştır.

Narınc Hatun ömrünü adadığı âşık şiirinin bütün şekil ve türlerinde şiirler yazmıştır. Ona göre şiir ulvî bir âlemdir, bir kez bu âleme ayak basan bir daha ayrılamaz. Koşma, geraylı, tecnis ve üstadnameleri âşıkların, özellikle de kadın âşıkların repertuarında hâlâ yer almaktadır. Yaratıcılık boyutları geniş olan âşığın mensur hikâyeleri, çocuk şiirleri, bayatıları, hatta gazelleri vardır. Serbest ölçülü şiirler de yazmıştır. Serbest ölçülü şiirleri her iki kitabının da “Sensizliğin Hasretinde” bölümünde verilmiştir (Narınc Xatun 2006: 6-7; 15-40; 2004: 8-36).

Narınc Hatun'un şiirlerinde işlediği konular oldukça çeşitlidir. O, genç yaşta kaybettiği kızı Tamella’ya yazdığı Ay Menim Şahane Kızım şiirinde “Kalmısan könlümdə bir ağrı kimi” diyen acılı bir anne; Hatun şiirinde “Nesimi tek soyulsa da,/ Düz yolundan dönmez Hatun” sözleriyle doğru yoldan ayrılmayan bir kişilik; Ay Erestun Mugani şiirinde “Hatun nene sene gurban/ Yüz yaşına dolasan” deyip torununa alkışta bulunan bir nine; Kan Ağlayır Azerbaycan şiirinde imanlı bir vatanperver vs. olarak karşımıza çıkar (Narınc Xatun 2006: 113).

Narınc Hatun, usta âşıklardan Mikail Azaflı (1924-1990) ile Azaflı ve Narınc Hatun Dastanı adlı hacimli bir destan (halk hikâyesi) tasnif etmiştir. Kurmaca olan bu destan gerçek bir aşk hikâyesi değildir. Aslında Narınc Hatun, evli ve çocukları olan Mikayil Azaflı’nın aile dostudur. Dönemin Rus hâkimiyetinin baskısı sebebiyle Azaflı destan yazmak istememiş, bu destan için onu eşi ikna etmiştir (Bağırova 2016: 40). Narınc Hatun ve Mikail Azaflı’nın kurmaca aşkının anlatıldığı üç bölümden oluşan destanda iki sevgili kavuşamadan ölür. Destanda Hatun ve Azaflı’nın dışında Molla Ahmed, Kemkeş, Âşık Ulduz, Salahlı, Âşık Kurban, Âşık Yusuf gibi âşıkların deyişmeleri ve şiirleri de yer almaktadır. Bu destan, 1982 yılında tanınmış sanatçılar E. Kadirov, A. Penahova ve M. Mirzen tarafından radyoda icra edilerek halka tanıtılmıştır (Narınc Xatun 2006: 166-311).