Madde Detay

Hasan İskenderî 1947 yılında Karadağ bölgesinin Üzüm Kâllâ köyünde doğmuştur. İlk eğitimini burada almaya başlayan İskenderî, 11 yaşında ailesi ile Tebriz’e göç eder ve bu nedenle eğitimine ara vermek zorunda kalarak burada halı dokumacılığı yapmaya başlar (Azizî Haray 1997: 103; Özdamar 2016).

15 yaşında arkadaşları ile birlikte Tahran’a giden Hasan İskenderî, orada kaldığı süre zarfında Fars destanlarına duyduğu merak sayesinde 18 yaşında almaya başladığı müzik eğitimini iki yılda tamamlayarak Tahran’daki bir lokantada sanatını icra etmeye başlar. Ancak yaşadığı bir sorun sebebi ile tekrar Tebriz’e dönmek zorunda kalır ve burada yeniden halı dokumacılığına başlar. Tebriz’de kaldığı sürede gittiği âşık kahvehanelerinde âşıklarla geçirdiği zaman zarfında hem âşıkların hem de kahvehaneye gelenlerin isteği üzerine Fars şarkıları ve muğamları çalan Hasan İskenderî, kendini âşıklık geleneğinin içinde bulur (Azizî Haray 1997: 103-104; Özdamar 2016).

Tebriz’de âşık kahvehanesinde Fars şarkıları çaldığı dönemde 1970 yılında kaval çalmayı öğrenir ve İsa Deşen, Hacı Ali İbadiyan, Abbas Ali ve Elesger Dadaşpur ile birlikte toylara katılarak iki yıl kaval çalar ve ardından 1971’de saz eğitimi almaya başlar (Azizî Haray 1997: 104; Abbasi vd. 2013: 320; Özdamar 2016). Hacı Ali İbadiyan, Aziz Şehnazî, İsa Deşen, Hacı Mehemmed Bağır, Ali Bahşi, Resul Kurbanî, Abdulali Nurî ve Meşi Paşayî gibi Tebriz’in usta âşıklarından saz ve âşık edebiyatı dersleri alan İskenderî, onlarla toylara giderek eğitimini tamamlar ve âşıklığa başlar (Feyzullahî Vahid 1990: 63; Azizî Haray 1997: 104; Kafkasyalı 2009: 88-89; Kobotarian 2013: 293; Abbasi vd. 2013: 320).

Âşık, günümüzde toylara ve çeşitli meclislere Balabancı Muhtar Kurbanpur ile gitmektedir (Azizî Haray 1997: 104; Özdamar 2016). Tebriz başta olmak üzere İran’ın Hemedan, Kirmanşah, Muğan, Şiraz, Reşd ve Tahran gibi şehirlerinde ve ayrıca Fransa, Belçika, Hollanda, Almanya, Japonya, Avusturya, Çin, İsveç, Macaristan, Hollanda, İtalya, Danimarka, İngiltere, Azerbaycan, Nahcivan, ABD ve Türkiye gibi birçok ülkede sanatını icra eden İskenderî, bu şehirler ve ülkelerde toylara ve programlara katılarak Tebriz âşıklık geleneğini tanıtır (Özdamar 2016; Kobotarian 2013: 293).

Tebriz’de “Âşıklık Ocağı” adıyla bir dernek kuran âşık, bu derneğin çatısı altında açtığı kurslarda saz, balaban, kaval (tef), ney, tar (İran tarı), tar (Azerbaycan tarı), gitar ve şan kursları verir (Kafkasyalı 2009: 89; Özdamar 2016). Madde yazarının 3 Eylül 2016'da derleme yapmak için gittiği bu kurs, günümüzde “İskenderî Müzik Akademisi (İskenderî Amuzeşgah Mûsiki)” adıyla faaliyet göstermektedir (Özdamar 2016). Haftada 1 gün, 2’şer saatlik verilen bu eğitimde; âşık adayına saz, söz, âşık edebiyatı eğitimi ile destan, âşık şiiri ve havaları öğretilmektedir. İskenderî’ye göre iki ila beş yıl süren âşıklık eğitimini tamamlayanların sayısı oldukça azdır. Âşık bu durumu; “Adaylar, günümüzde hemen de âşık olmak istiyorlar. Ben bir destan kaydı verip ‘Bunu öğren, 10 gün sonra gel.’ dediğimde aday, yarım yamalak öğrenip öyle geliyor. Ben de bu sebeple artık eğitim almak isteyenleri ses ve ezber konusunda çeşitli imtihanlardan geçirdikten sonra okula başlatıyorum.” şeklinde açıklamakta ve 1997’de açtığı bu okulda günümüze kadar âşıklık eğitimini 10, balaban eğitimini 1, kaval eğitimini ise 2 kişinin tamamladığını ve bu kişilerin çoğunun Karadağ bölgesinden geldiğini belirtmektedir (Özdamar 2016).

Hasan İskenderî, Türk âşıklık geleneğinin önemli merkezlerinden biri olan Tebriz’de, usta âşıkların yanında aldığı eğitim ile sanatını olgunlaştırıp zenginleştirir (Kafkasyalı 2009: 88). Geçmişte yaklaşık 30 destan anlatabildiğini iddia eden âşık, 2007’de geçirdiği kaza neticesinde beyninde ortaya çıkan bir sorun yüzünden hafıza problemi yaşar ve bu sebeple yukarıda iddia ettiği destanlardan Köroğlu, Valeh ile Zernigar, Kerem ile Aslı, Kurbani ile Peri, (Tufarganlı) Abbas ile Gülgez, Hasta Kasım, Göyçek Rıza, Şah İsmail, Şehzade Behram, vd. oluşan on destanı anlatabileceğini söyler (Feyzullahî Vahid 1990: 63; Özdamar 2016).

“Mecnun Derdi” adındaki âşık havasının yaratıcısı olan (İmamverdiyev 2001: 128) İskenderî; “Âşık Gaşem ile Görüşme”, “Âşık Aylar ile Eldar”, “İskender Han” adlı üç destan tasnif ettiğini iddia etmekte ve bunların Tahran’da kitap olarak yayımlanacağını söylemektedir (Özdamar 2016). Hayatı ve sanatı hakkındaki ropörtajı ile bazı şiirlerini Hatıralar ve Şiirler adlı kitabında 2007'de yayımlayan âşık, günümüzde Tebriz’de yaşamakta ve şiirlerinde “Hasan ve Âşık Hasan” mahlaslarını kullanmaktadır (Özdamar 2016). Sözü edilen destanlar dışında çeşitli konularda şiirler yazan âşığın şiirlerinde aşk, önemli konulardan biridir. Yaratıp bestelediği "gara gız" redifli şiiri, Tebrizli diğer âşıklar tarafından da toy ve çeşitli programlarda okunmaktadır (Feyzullahî Vahid 1990: 66-67).

Âşığın şiirlerindeki bir tema da kurtuluş mücadelesidir. Sol görüşleri ile bilinen ve komünist ideolojinin ülkesi ve milleti için kurtuluş olacağına inanan İskenderî, “Nevruz” adını verdiği şiirinde bu düşüncesini sembolik bir biçimde dile getirir (Feyzullahî Vahid 1990: 67-68; Özdamar 2016). Ülkesinin komünist ideolojiyle kurtulacağı düşüncesi, vatan kavramı ile birleştirilerek yine sembolik bir tarzda İskenderî’nin bir diğer şiirlerinde de vücut bulur; “Köroğlu’nu siz bilirsiz/ Zülmükârı siz görmüşüz/ Ne’dib vetene deyirsiz/ Menim ana vetenimdi” (Feyzullahî Vahid 1990: 64-65; Özdamar 2016).