Madde Detay
KADER, Hasan Ağa
(d. 1256/1841 - ö. 1323/1906)
âşık
(Âşık / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Asıl adı Hasan olan âşık, şiirlerinde Kader mahlasını kullanmıştır. H.1257/ M.1841 yılında Kayseri’nin Sarız ilçesine bağlı Tekneli köyünde doğmuştur (Özdemir 1998: 13; Çapraz 2008: 205). Afşarların Torun oymağına mensup olup, yaşadığı mıntıkanın tanınmış simalarından biridir. Torun oymağı ağalarından Terkeşlioğulları’ndan Mehmet Ağa’nın oğludur (Çapraz 2008: 205). Rivayete göre kendisi Sarız’ın Tekneli köyüne bir saat mesafedeki Karapınar köyüne iskân edilmiş, fakat akrabalarına darıldığı için sonradan Tekneli köyüne yerleşmiştir (Özdemir 1998: 13). Hasan Ağa, okuma yazma bilmediği hâlde Torun nahiyesi adı verilen on dört köyden ibaret olan mıntıkada on seneden fazla Fahri Müdürlük yapmış, hatta bu esnada rütbe-i rabiaya ulaşmıştır (Çapraz 2008: 205). Dördü resmî nikâhlı olmak üzere dokuz eşi bulunduğu rivayet edilen Hasan Ağa’nın çocuğu olmamıştır (Özdemir 1998: 13). Fahri Bilge defterlerinde “orta boylu, etine dolgun, buğday renkli, kısa sakallı, hoş sohbet, savruk bir zât” olarak tanıtılan Hasan Ağa, 11 Kânûn-ı Evvel 1322/24 Aralık 1906’da Sarız’ın Tekneli köyünde vefat etmiştir (Çapraz 2008: 206). Mezarı bu köydedir (Özdemir 1998: 13).
Şiirlerinde “Kader” mahlasını kullanan Hasan Ağa’nın şiirlerinin çoğu Fahri Bilge’ye ait defterlerde bulunmaktadır. Defterlerde Hasan Ağa’ya ait on bir adet türkülü-hikâye bulunmaktadır (Çapraz 2008: 205-212). Ahmet Zeki Özdemir’in eserinde ise, kaynak şahıslardan aktarıldığı kadarıyla iki adet türkülü-hikâye bulunmaktadır (Özdemir 1998: 14-16). Bu türkülü-hikâyeler, Fahri Bilge’ye ait defterlerdeki metinlerin çeşitlenmesidir.
Hasan Ağa’ya ait türkülü-hikâyelerde onun hayatına dair önemli kesitler yer almaktadır. Ona ait türkülü-hikâyeleri, İlhan Başgöz’ün bu tarz metinler için kullandığı tasnife göre “âşığın günlük hayatıyla ilgili çeşitli hâdiseler, meseleler ve güçlüklerle ilgili şiir-vak’alar” ile “kadın, güzel, sevgili ve bunlarla ilgili diğer konulara bağlı şiir-vak’alar” (Başgöz 1949: 97-108) içerisinde değerlendirilebilir. Ayrıca bu metinler göçerevli Türkmenlerin yaşamına dair tüm zenginlikleri de bünyesinde barındırmaktadır.
Eldeki mevcut bilgilere göre Hasan Ağa’nın ‘âşıklık geleneği’nin icaplarından hangilerine sahip olduğunu tam olarak söylemek güçtür. Şiirlerinde Afşarların ağız özelliklerini gösteren kelimelerle karşılaşılır. Ayrıca şiirlerinde geçen “arş-ı Rahmân, ser-encâm-ı hâl, kevn [ü] mekân, dest, dil-ber” gibi kelimeler şehir kültürüne de aşina olduğunu göstermektedir. Türkülü-hikâyelerin hikâye kısımlarında yer alan “Talas’tan avdetinde, Talas’tan köye dönüşünde ve Talas’a gideceği sırada” (Çapraz 2008: 209-211) gibi ifadeler de Hasan Ağa’nın şehirle bağlantılı olduğunu göstermektedir. Şiirlerini 8’li ve 11’li hece ölçüsüyle söylemiştir. Koşma ve semai ise kullandığı nazım şekilleridir. Aşk ve sevgi şiirlerinde ön plandadır.
Kaynakça
Başgöz, İlhan (1949). Biyografik Türk Halk Hikâyeleri. Doktora Tezi. Ankara: Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi.
Çapraz, Erhan (2008). Fahri Bilge Defterleri Işığında Kayseri ve Yöresi Halk Şairleri. Kayseri: Laçin Yay.
Özdemir, A. Zeki (1998). Öyküleriyle Halk Şiirleri. Ankara: Ürün Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: ERHAN ÇAPRAZYayın Tarihi: 09.09.2013Güncelleme Tarihi: 08.12.2020Eserlerinden Örnekler
Koşma
Sivas ellerinden yuğsek dutunca
Kardeşli gediğin aşın durnalar
Ulaş köyün Mantar Özü’n geçince
Koca Tonus doğru gidin durnalar
Tonus’tan kalkınca Konak’ın özü
Geçek ırmağı da çoğ olur bazı
Savuş Boran’ı da Han’ın boğazı
Sultan Beli’ serin yayla durnalar
Sultan Beli’nden de Goğdeli dağı
Süzülün Sarız’a çok olur eyi
Gitmen Goğsun’a da Yalak’ın sağı
İğde Beli’n aşın gidin durnalar
İğde Beli’nden de Mağara eli
Aşınca Obruk’u Haçın’ın yolu
Kum Bükü Goğsun’ da Kiraz’ın beli
Etrafını seyir edin durnalar
Kiraz’dan kalkınca Tabak yakının
Gün Burnu’na da Kırk Su’ya dökünün
Gitmen Elek Sırt’a sağa yekinin
Sıra Elif’te sâkin olun durnalar
Sıra Elif’ten de Ağlı Boğaz’ı
Açın cigali de kurun avazı
Görünür Çukurova mekânın yazı
Saçılın göllere konsun durnalar
Der Kader’im bitti m’ola nergizi
Tez gelir oranın baharı yazı
Anavarza Kal’ası Cehan’ın gözü
O yeşili cığa katın durnalar
Çapraz, Erhan (2008). Fahri Bilge Defterleri Işığında Kayseri ve Yöresi Halk Şairleri. Kayseri: Laçin Yay. 207-208.
Koşma
Kerem et dilber de gidek deyince
Gözlerinden yaş yerine kan gitti
Boynun ağup melûl mahzûn bakınca
Sanasın ki cesedimden can gitti
Sir yeşilsin niçin çaldın karayı
Felek bilir yürekteki yarayı
Yaz mektûbu çok uzatma arayı
İkrâr birdir muhabbetin tan yetti
Sir yeşilsin niçin böyle gezersin
Gören âşıkların bağrın ezersin
Telli durnam gibi cigal düzersin
Senin eşin bizim elden bir gitti
Der Kader’im gönlümü ettin viran
Şu benim işime ne desin gören
Yenile kaçırdım bir ağca ceren
Akşam oldu üstümüzden nûr gitti
Çapraz, Erhan (2008). Fahri Bilge Defterleri Işığında Kayseri ve Yöresi Halk Şairleri. Kayseri: Laçin Yay. 209.
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 09.09.2013Güncelleme Tarihi: 08.12.2020Eserlerinden Örnekler
Koşma
Sivas ellerinden yuğsek dutunca
Kardeşli gediğin aşın durnalar
Ulaş köyün Mantar Özü’n geçince
Koca Tonus doğru gidin durnalar
Tonus’tan kalkınca Konak’ın özü
Geçek ırmağı da çoğ olur bazı
Savuş Boran’ı da Han’ın boğazı
Sultan Beli’ serin yayla durnalar
Sultan Beli’nden de Goğdeli dağı
Süzülün Sarız’a çok olur eyi
Gitmen Goğsun’a da Yalak’ın sağı
İğde Beli’n aşın gidin durnalar
İğde Beli’nden de Mağara eli
Aşınca Obruk’u Haçın’ın yolu
Kum Bükü Goğsun’ da Kiraz’ın beli
Etrafını seyir edin durnalar
Kiraz’dan kalkınca Tabak yakının
Gün Burnu’na da Kırk Su’ya dökünün
Gitmen Elek Sırt’a sağa yekinin
Sıra Elif’te sâkin olun durnalar
Sıra Elif’ten de Ağlı Boğaz’ı
Açın cigali de kurun avazı
Görünür Çukurova mekânın yazı
Saçılın göllere konsun durnalar
Der Kader’im bitti m’ola nergizi
Tez gelir oranın baharı yazı
Anavarza Kal’ası Cehan’ın gözü
O yeşili cığa katın durnalar
Çapraz, Erhan (2008). Fahri Bilge Defterleri Işığında Kayseri ve Yöresi Halk Şairleri. Kayseri: Laçin Yay. 207-208.
Koşma
Kerem et dilber de gidek deyince
Gözlerinden yaş yerine kan gitti
Boynun ağup melûl mahzûn bakınca
Sanasın ki cesedimden can gitti
Sir yeşilsin niçin çaldın karayı
Felek bilir yürekteki yarayı
Yaz mektûbu çok uzatma arayı
İkrâr birdir muhabbetin tan yetti
Sir yeşilsin niçin böyle gezersin
Gören âşıkların bağrın ezersin
Telli durnam gibi cigal düzersin
Senin eşin bizim elden bir gitti
Der Kader’im gönlümü ettin viran
Şu benim işime ne desin gören
Yenile kaçırdım bir ağca ceren
Akşam oldu üstümüzden nûr gitti
Çapraz, Erhan (2008). Fahri Bilge Defterleri Işığında Kayseri ve Yöresi Halk Şairleri. Kayseri: Laçin Yay. 209.
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 08.12.2020Eserlerinden Örnekler
Koşma
Sivas ellerinden yuğsek dutunca
Kardeşli gediğin aşın durnalar
Ulaş köyün Mantar Özü’n geçince
Koca Tonus doğru gidin durnalar
Tonus’tan kalkınca Konak’ın özü
Geçek ırmağı da çoğ olur bazı
Savuş Boran’ı da Han’ın boğazı
Sultan Beli’ serin yayla durnalar
Sultan Beli’nden de Goğdeli dağı
Süzülün Sarız’a çok olur eyi
Gitmen Goğsun’a da Yalak’ın sağı
İğde Beli’n aşın gidin durnalar
İğde Beli’nden de Mağara eli
Aşınca Obruk’u Haçın’ın yolu
Kum Bükü Goğsun’ da Kiraz’ın beli
Etrafını seyir edin durnalar
Kiraz’dan kalkınca Tabak yakının
Gün Burnu’na da Kırk Su’ya dökünün
Gitmen Elek Sırt’a sağa yekinin
Sıra Elif’te sâkin olun durnalar
Sıra Elif’ten de Ağlı Boğaz’ı
Açın cigali de kurun avazı
Görünür Çukurova mekânın yazı
Saçılın göllere konsun durnalar
Der Kader’im bitti m’ola nergizi
Tez gelir oranın baharı yazı
Anavarza Kal’ası Cehan’ın gözü
O yeşili cığa katın durnalar
Çapraz, Erhan (2008). Fahri Bilge Defterleri Işığında Kayseri ve Yöresi Halk Şairleri. Kayseri: Laçin Yay. 207-208.
Koşma
Kerem et dilber de gidek deyince
Gözlerinden yaş yerine kan gitti
Boynun ağup melûl mahzûn bakınca
Sanasın ki cesedimden can gitti
Sir yeşilsin niçin çaldın karayı
Felek bilir yürekteki yarayı
Yaz mektûbu çok uzatma arayı
İkrâr birdir muhabbetin tan yetti
Sir yeşilsin niçin böyle gezersin
Gören âşıkların bağrın ezersin
Telli durnam gibi cigal düzersin
Senin eşin bizim elden bir gitti
Der Kader’im gönlümü ettin viran
Şu benim işime ne desin gören
Yenile kaçırdım bir ağca ceren
Akşam oldu üstümüzden nûr gitti
Çapraz, Erhan (2008). Fahri Bilge Defterleri Işığında Kayseri ve Yöresi Halk Şairleri. Kayseri: Laçin Yay. 209.
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Koşma
Sivas ellerinden yuğsek dutunca
Kardeşli gediğin aşın durnalar
Ulaş köyün Mantar Özü’n geçince
Koca Tonus doğru gidin durnalar
Tonus’tan kalkınca Konak’ın özü
Geçek ırmağı da çoğ olur bazı
Savuş Boran’ı da Han’ın boğazı
Sultan Beli’ serin yayla durnalar
Sultan Beli’nden de Goğdeli dağı
Süzülün Sarız’a çok olur eyi
Gitmen Goğsun’a da Yalak’ın sağı
İğde Beli’n aşın gidin durnalar
İğde Beli’nden de Mağara eli
Aşınca Obruk’u Haçın’ın yolu
Kum Bükü Goğsun’ da Kiraz’ın beli
Etrafını seyir edin durnalar
Kiraz’dan kalkınca Tabak yakının
Gün Burnu’na da Kırk Su’ya dökünün
Gitmen Elek Sırt’a sağa yekinin
Sıra Elif’te sâkin olun durnalar
Sıra Elif’ten de Ağlı Boğaz’ı
Açın cigali de kurun avazı
Görünür Çukurova mekânın yazı
Saçılın göllere konsun durnalar
Der Kader’im bitti m’ola nergizi
Tez gelir oranın baharı yazı
Anavarza Kal’ası Cehan’ın gözü
O yeşili cığa katın durnalar
Çapraz, Erhan (2008). Fahri Bilge Defterleri Işığında Kayseri ve Yöresi Halk Şairleri. Kayseri: Laçin Yay. 207-208.
Koşma
Kerem et dilber de gidek deyince
Gözlerinden yaş yerine kan gitti
Boynun ağup melûl mahzûn bakınca
Sanasın ki cesedimden can gitti
Sir yeşilsin niçin çaldın karayı
Felek bilir yürekteki yarayı
Yaz mektûbu çok uzatma arayı
İkrâr birdir muhabbetin tan yetti
Sir yeşilsin niçin böyle gezersin
Gören âşıkların bağrın ezersin
Telli durnam gibi cigal düzersin
Senin eşin bizim elden bir gitti
Der Kader’im gönlümü ettin viran
Şu benim işime ne desin gören
Yenile kaçırdım bir ağca ceren
Akşam oldu üstümüzden nûr gitti
Çapraz, Erhan (2008). Fahri Bilge Defterleri Işığında Kayseri ve Yöresi Halk Şairleri. Kayseri: Laçin Yay. 209.
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | İhsan Kudret | d. 10 Temmuz 1918 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Zehra Tırıl | d. 25 Haziran 1963 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | FAZIL AHMET BAHADIR | d. 1958 - ö. - | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | Ibıray Altınsarin | d. 20 Ekim 1841 - ö. 17 Temmuz 1889 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | SIDKÎ, Abdurrahman | d. 1841/1842 - ö. 1903 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | ŞEREF, Şerefüddîn Şuayb Efendi | d. 1841 - ö. 1911 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | ŞİVĞA, Luka Beridze | d. 1838 - ö. 1906 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | YAHYÂ SIRRÎ | d. 1871 - ö. 1905-1906 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | HÂLİD, Hasan Hâlid Efendi | d. 1845 - ö. 1906 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | YARELİ | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
11 | HAYDARÎ, Hıdır Hulusi | d. 1863-1867? - ö. 1910/1917? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
12 | HELÂKÎ | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
13 | MURTAZA YALÇIN | d. 03.01.1954 - ö. 12.03.1999 | Madde Adı | Görüntüle |
14 | SEYYAHİ/ÂŞIK ÇELEBİ | d. 1930? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
15 | HÜDÂMÎ | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |