Madde Detay

Tam adı Arzu Gül İrepoğlu’dur. İstanbul’da doğdu. 1967’de Sultanahmet İlkokulu’nda ilkokul eğitimini; 1974’te ortaokul ve lise eğitimini İstanbul Erkek Lisesi’nde tamamladı. 1979’da İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Mimarlık Yüksek Okulu’nda yüksek öğretimini bitirdi. Aynı yıl İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Genel Sanat Tarihi Anabilim Dalı’nda çalışmaya başladı. 1984’te Feyhaman Duran üzerine hazırladığı doktora teziyle doktor unvanı alan İrepoğlu, sanat tarihi alanında 1991’de doçent, 1997’de profesör oldu. Akademik ve yazınsal çalışmalarına ağırlık vermek amacıyla 2005’te emekli oldu. Mimar Yaman İrepoğlu ile evli olan İrepoğlu’nun Yasemin ve Müge isimli iki kızı vardır. Sanat tarihçisi Prof.Dr. Nurhan Atasoy'un yeğenidir.

2007-2009 arasında TAÇ Vakfı (Türkiye Anıt Çevre Turizm Değerlerini Koruma Vakfı) Yönetim Kurulu ve Mütevelli Heyet Başkanlığını yürüten İrepoğlu, 2006-2012 arasında da UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Yönetim Kurulu Üyesi ve Somut Kültürel Miras İhtisas Komitesi Başkanı olarak çalışmıştır. Başta TRT ve NTV olmak üzere pek çok kanalda sanat ve kültür odaklı yayınlara konuk ve yorumcu olarak katılmıştır. Daimi olarak bulunduğu yayınlar, “Şehir ve Mekân” (2005-2006), “Sanat ve Mekân” (2006-2007), “Zamanda Yolculuk” (2013) ve “Acaba” (2014) isimli kültür-sanat programlarıdır.

Turkuaz Gökyüzünü ve Yeryüzünün Mirası adlı kitabıyla 2018’de Altın Pusula Kültür Sanat Kategorisi Türkiye Halkla İlişkiler Ödülü ile PRİDA İletişim Ödülü’nü kazanmıştır.

İstanbul'da yaşamını sürdüren yazar, yazın faaliyetlerine devam etmektedir.

"Yazmakta karar kılınca düşündüm, neden? Galiba yazmak aşık olmak gibi, her an heyecandan kavuran. Yazmak gözyaşı dökmek gibi, benlikten taşarak hem sevinci, hem hüznü dışa vuran. Yazmak düşsel bir yolculuğa çıkmak gibi, sonu belli olmayan. Yazmak sihirli sarayı inşa etmek gibi, dilin güzelliğiyle yükselip sözcüğün anlamıyla bezenen.Yazmak bir de hesabını vermek gibi yaşananların.." [28 Kasım 2016] cümleleriyle yazma eylemini bireysel bir etkinlik olarak açıklayan yazarın başlıca ilham kaynağı tarihtir. Mesleki bilgi ve birikimiyle tarihin derinliklerinde keşfettiği malzemeyi, bilimsel bir dilden uzaklaştırarak lirik bir tonda metne dönüştüren yazar, romanlarında Osmanlı tarihini fon olarak kullanarak birey odaklı hikâyeler kurgulamıştır.

Yazarın ilk eseri Gölgemi Bıraktım Lale Bahçelerinde, III. Ahmed dönemini işlemektedir. Amacını sadece hayallerini okurla paylaşmak olarak ifade eden yazarın, romanda üzerinde durduğu asıl kişi, daha önce hakkında kitap da hazırladığı Levnî’dir (Doğan 2000: 93). Yazarın, “hayalle şenlenen farklı bir tarih bu elimizdeki ya da tarih üstü hayal” olarak takdim ettiği roman, anı/günlük formunda kurgulanmıştır. Eserde popüler tarihî roman örneklerinden farklı olarak olaylar arka planda bırakılmış; tarih sanata dönüştürülerek Lâle devri devlet adamları, sanatçıları, yaşantısı ve eğlenceleriyle estetik bir zeminde işlenmiştir.

İrepoğlu'nun ikinci romanı Cariye de Osmanlı tarihinden alınan ilhamla kaleme alınmıştır. "Haremde Yaşanan İmkansız Bir Aşkın Hikâyesi" alt başlığıyla yayımlanan eser, I. Abdülhamid döneminde sarayda yaşanan bir aşk hikayesini konu edinmektedir. Üç farklı günlüğün iç içe aktarımıyla kurgulanan eserde cariye Aşkıdil, harem ağası Cafer ve Sultan I. Abdülhamid'in notları arka arkaya sıralanmıştır. Bu notlarda hükümdarlık ve aşk kavramları birey odaklı işlenmiş; tarihi karakterlerin duygu dünyaları kurgusal zeminde inşa edilmiştir. Eserde, bir yandan cariyenin aşkı lirik bir tonda işlenirken diğer yandan harem düzeni detaylı olarak betimlenmekte ayrıca dönemin tarihi olaylarına da arka fonda işlenmektedir.

Yazarın Fiyonklu İstanbul Dürbünü adlı eseri ise yakın geçmişten günümüze uzanan bir zeminde giysiler odağında toplumsal ve kültürel ögelerin sıralandığı bir anı romandır. Eser, resmi giysilerden günlük giysilere, ayakkabıdan takıya kadar giyim-kuşama dair bütün nesnelerin bir dökümünü vermekle birlikte ilerleyen zamanla farklılaşan giyim kuşam üzerinden toplumdaki algısal farklılıkların nasıl doğduğunu da göstermektedir. Yazar bu kitabının doğuşunu şu cümlelerle aktarmıştır:

"Hasta yatağındaki annemi keyiflendirmek için anlatacak hikâye ararken bir şey hatırladım. Bu, uzun yıllar önce, henüz ben çocukken, annemin giydiği turkuvaz rengi bir elbiseydi. Arkası fiyonklu bir kokteyl elbisesi. Kendisine o elbiseyi hatırlattığımda ve onun beni ne kadar etkilediğini söylediğimde annem de (elbisenin) öyküsünü anlatmaya başladı. Anlatırken o sahne gözümün önünde canlandı. Yalnızca annem ve ben yoktuk orada, babam, evimiz, başkaları, daha sonra gittikleri yer... Ani bir arzuyla masama koşup yazmaya başladım, beni çok etkilemiş olan giysileri. Bunlar yalnızca annemin ya da benim görüp dokunduğum giysiler değildi; bazen bir roman kahramanının giysileri, bazen bir film kahramanının giysileri, dergi yapraklarında gördüğüm giysiler... Bunların hepsi birbirine bağlandı. Giysiler sadece hatırlamam için bir araç oldu. Giysilerle ne kadar farklı, ne kadar derin hatırlanabildiğini anladım. Tıpkı sizi alıp bambaşka yerlere götüren bir tat gibi ya da bir koku. Aslında o sırada bambaşka bir roman üzerinde çalışıyordum. Fakat giysilerle hatırlama işi öyle çekici geldi ki bana ve o kadar çok malzeme yığıldı ki bu kitaba ağırlık verdim. Zaten içimden ne gelirse onu yazıyorum, herhangi bir düzene bağlı kalmıyorum. Aynı anda üzerinde çalıştığım başka konular da oluyor. Ama bu konu hepsinin içinden sıyrılıp öne çıktı ve bu kitap oluştu" (Çakır 2009: 16).

İstanbul Yıldızı, yazarın özel ilgi alanı olan mücevherlerden ilham alınarak kurgulanmıştır. Eserde, "İstanbul Yıldızı" adı verilen değerli elmasın Kanuni Sultan Süleyman'ın miğfer tacından, cellat pazarındaki bir saate nasıl düştüğü, Kösem Sultan'ın küpelerinden II. Abdülhamid'in hazinesine nasıl geldiği ve sonunda Paris'teki bir müzayedede nasıl satıldığı anlatılmaktadır. Elması, tarihsel bağlamda aşkın, iktidar hırsının ve tutkunun bir simgesi olarak işleyen yazar, eserine taşın efsanevi tanıtımıyla başlamış; elmasın son durağı müzayedeyi betimlemiş ve ardından 1532-1545 arasında bir taçta, 1603-1606 arasında bir saatte, 1609-1651 arasında bir küpede ve 1876-1911 arasında bir broşta görünen elmasın üzerinden bu değerli taşın tarihi şahsiyetler üzerinde bıraktığı tutkuyu aktarmıştır. Geniş bir zaman dilimini kapsayan eserde, sarayda yaşanan iktidar savaşlarında bir güç sembolüne dönüşen elmas odağında Osmanlı tarihi de bir fon olarak işlenmiştir.

Yazarın son romanı Aşk-ı Derya: Ayvazovski’nin Gizli İstanbul Güncesi de yazarın tarihi gerçekliklerden doğan ilhamını hayalleriyle harmanlamasından doğmuştur. On dokuzuncu asırda Rus ressam Ayvazovski'nin İstanbul'a gelmesinin ardından tuttuğu ve uzun yıllar sonra ortaya çıkan günlüğü biçiminde kurgulanan eserde İstanbul'unun renkli atmosferi ve göz alıcı manzaraları betimlenmektedir. Romanında ressamın gizli güncesini onun ağzından kaleme alan yazar eserin ortaya çıkışını şu cümlelerle aktarmıştır: “Böylece 19’uncu yüzyılın ortalarına doğru İstanbul’un o harikulede görünümünü ilk defa gözlerine değdiren genç ressam ne hisseder diye düşündüm. Gemisi Boğaz’a Karadeniz’den giriş yaptı ve ben onun gözlerinin yerine geçtim. İstanbul’a baktım.” (Döndaş 2016). Ayvazovski'nin eskizleriyle paralel ilerleyen anlatıda aşka da yer verilmiş; kahramanın Derya adlı genç kıza duyduğu aşk, İstanbul hayranlığının yanı başında aktarılmıştır.

Yazarın tarihsel malzemeyi kurguladığı romanlarının dışında araştırmalarından oluşan akademik bir bakışla kültür tarihi odaklı kaleme alınmış eserleri de vardır. Lâle: Doğada, Tarihte, Sanatta ile Gül - Aşkın Çiçeği, Sanatın Çiçeği, Sonsuzluğun Çiçeği adlı eserlerinde bu iki çiçeğin tarihi ve kültürel zemindeki görünümleri sıralanırken "Turkuaz - Gökyüzünün ve Yeryüzünün Mirası" adlı çalışmasında aynı zeminde bu rengin görünümünü aktarmıştır.