İslam Beytullah Erdi

İslam Beytullah, İslam Mehmet Beytullah
(d. 25 Nisan 1940 / ö. 6 Ocak 2014)
gazeteci, yazar
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Türkiye Dışı)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Bulgaristan’ın Razgrat iline bağlı Nasreddin/Nasradın (Bisertsi) köyünde doğdu. İlk ve ortaokulu köyünde tamamladı. Razgrat Pedagoji Okulu’ndan mezuniyeti sonrasında Razgrat ve Sliven’in çeşitli okullarında Türkçe öğretmeni ve idareci olarak çalıştı. 1968 yılından itibaren gazeteciliğe yönelen Erdi, Bulgaristan Gazeteciler Cemiyetinin üyeleri arasında yer aldı ve muhabir sıfatıyla birçok ülkeyi görme ve tanıma imkânı buldu. 1985 yılında Türk adlarının Bulgarlaştırılmasına muhalefeti nedeniyle Belene Ceza Kampına götürüldü; üç yıl süreyle Montana’ya bağlı bir köye sürgün edildi. 1989 yılında Bulgaristan’dan sınırdışı edilince Türkiye’ye yerleşti. Türkiye’de çeşitli görevlerde bulundu ve öğretmenlikten emekliye ayrıldı. Bulgarca, Rusça ve İngilizce bilen Erdi İlesam, Türksav, Kıbatek ve Avrasya Yazarlar Birliği gibi kuruluşlarda görev aldı. Araştırmacı ve üretken bir kaleme sahip olan İslam Beytullah Erdi 6 Ocak 2014 tarihinde Ankara’da vefat etti. Erdi’nin hayatı, sanatı ve eserleri, Nazlı Rana Gürel ve Zeki Gürel tarafından hazırlanan monografi çalışması ile ayrıntılı olarak incelenmiş ve tanıtılmıştır. Erdi ilk evliliğinden iki ve ikinci evliliğinden bir olmak üzere üç çocuk babasıdır.

İslam Beytullah Erdi edebiyata ilkokul yıllarında Eylülcü Çocuk gazetesinde yayınlanan bir yazısı ile adım attığını anılarında belirtmiştir. Sonraki yıllarda Bulgaristan’da yayınlanan Yeni Işık ve Halk Gençliği gibi çeşitli ulusal ve yerel süreli yayınlarda yazıları yer almıştır. Bulgaristan’la olan bağını Türkiye’de de sürdüren Erdi, Bulgaristan Türklerinin Deliorman, Kaynak ve Hoşgörü dergileri ile Filiz, Balon vb. süreli çocuk yayınlarında eserleri ile yer almıştır. Edebiyat faaliyetlerini Türkiye’de artırarak sürdüren Erdi’nin Balkanlarda Türk Kültürü, Türk Edebiyatı, Türk Dili, Kardeş Kalemler, Tuna vb. dergilerde yazıları yer almıştır. Genellikle düzyazı dairesinde hareket eden Erdi’nin edebî üslubunda şifahi gelenek, özellikle masallar ve atasözleri önemli yer etmiştir. Gençlik dönemlerinden itibaren Türk Edebiyatının önemli isimlerinin eserlerini ilgiyle okumuş, Bulgaristan Türk Edebiyatının önemli temsilcileri ile yakın dostlukları ve faaliyetleri olmuştur. Hikâye ve romanlarında gazetecilikten gelen bir hassasiyetle toplumsal konular sıklıkla yer bulmuş; Bulgaristan Türklerinin sosyal hayatlarında yaşadıkları sıkıntılar edebî eserlerine taşınmıştır. Hikâye ve romanlarındaki kahramanlar genellikle kendi hayatından izler taşımıştır. Deneme tarzı yazılarında ise eğitim ve ahlak unsurları ağırlık kazanmıştır. Konularını günlük hayattan, geçmiş anılardan ve geleceğe dönük düşüncelerinden alan yazarın eserlerinin duygu dünyasında millî ve manevi değerlere bağlılık ile insani değerlerin yüceltilmesi üstün tutulmuştur. Dil ve anlatımda sadeliği ve akıcılığı yakalayabilen yazarın özellikle hikâye ve romanlarında tabiat tasvirlerine sıklıkla başvurduğu görülmektedir. Erdi edebî eserleri yanında edebiyat araştırmacılığı alanında da birçok çalışma ortaya koymuş; çeviri, araştırma, gezi ve anı yazıları ve röportajlarını çeşitli kitaplarıyla yayınlamıştır. Erdi’nin çevirileri Türk ve Bulgar edebiyatlarının karşılıklı olarak tanınmasına katkı sunmuştur. Bulgaristan’da teşekkül eden Türk Edebiyatını Türkiye ve Türk Dünyasına tanıtan yazarın bir kısım şiirleri Azerbaycan Türkçesi ile Azerbaycan’da da yayınlanmıştır.

Kaynakça

Akgün, Atıf (2016). Balkan Türklerinin Muhacir Edebiyatı İncelemeleri. Ankara: Grafiker Yay.

Gürel, Nazlı Rana ve Zeki Gürel (2012). İslam Beytullah Erdi (Hayatı-Sanatı-Eserleri). Ankara: Bengü Yay.

Gürel, Zeki (2018). “Türk Dünyası Edebiyatında Bulgaristan Türk Edebiyatının Türkiye’deki Temsilcisi İslâm Beytullah Erdi (Bulgaristan 1940-Türkiye 2014) Hayatı, Sanatı, Eserleri”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi 46: 123-157.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. ATIF AKGÜN
Yayın Tarihi: 26.12.2019
Güncelleme Tarihi: 06.11.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
İnsanı Düşündüren İnsanMinpa Matbaası / Ankara1997Deneme
GelinuçtuOcak Yayınları / Ankara1998Hikâye
Aşkı ArayanlarKafdağı Kitapları-Hikmet Neşriyat / İstanbul2003Roman
Tutuklunun SevgilisiKafdağı Kitapları-Hikmet Neşriyat / İstanbul2003Hikâye
Beleg ot Rozaİzdatelstvo Aydın-2 / Sofya2004Hikâye
Uzun Bir GeceBerikan Yayınevi / Ankara2009Roman

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Emel Emind. 1938 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2FADLÎ, Atpazarlıd. 1631 - ö. 1691Doğum YeriGörüntüle
3Şinasi Şentürk (Şinasi Ahmedov Akaliyev)d. 15 Şubat 1962 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4ÇETİN, Vahit Çetind. 1940 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5REŞAT, Reşat Gençd. 1940 - ö. 1994Doğum YılıGörüntüle
6KUBAT, Hacı Osman Kubatd. 1940 - ö. 05.11.2018Doğum YılıGörüntüle
7Yılmaz Aybard. 10 Ocak 1931 - ö. 13 Haziran 2014Ölüm YılıGörüntüle
8Hasan Vasfi Uçkand. 15 Ağustos 1929 - ö. 14 Mart 2014Ölüm YılıGörüntüle
9Adnan Azard. 1956 - ö. 10 Ocak 2014Ölüm YılıGörüntüle
10Bestami Yazgand. 10 Aralık 1957 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Bekir Fahri İdizd. 1876 - ö. 1938MeslekGörüntüle
12Turgay Algand. 25 Aralık 1961 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Ethem Baymakd. 1952 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Faik İsmailovd. 1936 - ö. 1995Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Zahir Bigiyevd. 1870 - ö. 1902Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16MEHMET ALİ/MEHMET ALİM/SARIALTIN, Mehmet Ali Sarıaltınd. 1958 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17Mehmet Çekmegild. 1921 - ö. 25 Temmuz 2004Madde AdıGörüntüle
18Avanzâde Mehmet Süleymand. 1871 - ö. 1922Madde AdıGörüntüle