Madde Detay
İZZET, Benli-zâde (Beylikçi) Mehmed Bey
(d. ?/? - ö. 1224/1809)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Benli-zâde İzzet Mehmet 18. yüzyılın ikinci yarısında İstanbul’da doğdu. Babası Benli Arif Bey’dir (Kurnaz 1995: 183). Mahrûkî Şemseddîn Beyefendi (Şehid) ve Tüfengçibaşı Hazîneli Yahyâ İhyâ Bey (Arslan 2010: 180, 544) isminde iki kardeşi vardır. Nuruosmaniye Kütüphanesi hafızkütübü Nusret Efendi’den Arapça, Hoca Neş’et Efendi’den de Farsça dersleri aldı (Fatin 1283: 285). Sadaret-i Uzmâ kalemlerinden önce mektûbî sonra mühimme odalarında kâtip oldu (Şemseddin Sâmi 1311: 3147). Âmedçi (Reisülküttab’ın özel kalem müdürü) ve daha sonra beylikçi (1222/1807-8) oldu. Reisülküttab Gâlib Efendi’nin Rusya’ya elçi tayin edilmesi üzerine İzzet Bey de aynı heyette müsteşarlık göreviyle yola çıktı (25 Şevval 1223/14 Aralık 1808). İstanbul’a döndükten sonra âmedçi tayin edilerek ordu ile tekrar sefere çıkması söz konusu olunca İzzet Bey çok borcu olduğu bahanesiyle reddederek beylikçilik vekâleti ile İstanbul’da kaldı. Fakat padişahın durumdan haberdar olması üzerine katli emredildi. Kesik başı Bâb-ı Hümâyun’a yakın Başbakıkulu Ağa Odası önünde yaftasıyla birlikte sergilendi (Beyhan 2003: 340, 551). Mezarı Ayrılık Çeşmesi Mezarlığındadır (Nail Tuman: 10).
Eserleri şunlardır:
1. Dîvân: İzzet Bey'in öldürüldüğünde toplanmamış olan şiirleri, Seyyid Resâ'î tarafından 1224 (1809-1819), başına şairin biyografisi de eklenerek bir araya getirildi. Dîvân “Bismillah” redifli beş beyitlik bir manzume ile başlar. Onu yine beş beyitlik tevhid izler. Dîvân'da 5 na‘t, 3 tahmis, 4 mersiye, 1 müseddes, 1 murabba, 1 kaside, 3 muhammes, 2 terbi, biri sakiname olan 4 mesnevi, 6 şarkı, 194 gazel, 10 tarih manzumesi, beş kıta, 9 beyit, 4 matla, 2 ferd bulunmaktadır. Şiirlerinin bazıları Farsça, bir tanesi Çağataycadır (Sertkaya 1971: 179). Dîvân'ın 10 kadar nüshası mevcuttur. Tenkitli metni yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır (Şen 1995).
2. Münşe'at: 39 mektuptan oluşan Münşe'ât, Mehmed Said tarafından Safer 1263’te (Ocak-Şubat 1847) yayımlanmıştır.
3. Sened-i İttifak: Alemdar Mustafa Paşa’nın sadrazamlığı sırasında Anadolu ve Rumeli ayanları ile merkez bürokrasisi arasında imzalanan bir belgedir. 7 Ekim 1808 tarihinde, İzzet Bey’in kaleme aldığı metin Başbakanlık Osmanlı Arşivlerindedir (BA, HAT nr.35242) (Akyıldız 2009: 513).
İzzet Bey, çoğu Bâb-ı Âlî’de memur olan ve Hoca Neş’et Efendi’nin derslerine devam eden “Neş’etîler” adıyla bilinen şairlerdendir. Bu edebî muhite dâhil olan şairler arasında Surûrî, Râşid, Tahsîn, Pertev, Sâlim, Selâm, Mu'în, Hanîf, Hâmid, Âsım, Halîm Giray ve Âmir bulunmaktadır. Çeşitli meclislerde bir araya gelen bu şairler, karşılıklı olarak müşterek gazeller ve tarihler söylemişler, birbirlerinin şiirlerine nazireler yazmışlardır. Hoca Neş’et, bu şairler ile yakından ilgilenmiş her birine birer mahlas seçmiştir. Hocasının gözünde İzzet Bey’in özel bir yeri olduğu kendisine mahlas vermesi vesilesiyle yazdığı 192 beyitlik “mahlas-nâme”den anlaşılmaktadır (Oğraş 1991: 95). Şiirlerinde Hoca Neş’et ve yakın arkadaşlarından Pertev dışında Şeyh Gâlib, Fuzûlî ve Nedîm etkisi açıkça görülür. Pertev’in şiirlerini bir divan hâline getirmiş, rivayete göre bunun karşılığında bizzat üzerindeki hırka ile ödüllendirilmiştir (Gibb 1967:218). Günlük hayatta kullanılan deyim ve söyleyişlere şiirlerinde yer veren İzzet Bey, yer yer bu üslupta bayağılığa düşmüştür.
Kaynakça
Akyıldız, Ali (2009). “Sened-i İttifak”. İslam Ansiklopedisi. C. 36. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. 512-514.
Arslan, Mehmet (2010). Tayyâr-zâde Atâ Osmanlı Saray Tarihi. C. 5. İstanbul: Kitabevi Yay.
Beyhan, Mehmet Ali (2003). Câbî Ömer Efendi Câbî Târihi. C. 1. Ankara: TTK Yay.
Beylikçi İzzet Bey (1263). Münşe'ât. İstanbul.
Beylikçi İzzet Bey (1258). Dîvân. İstanbul.
Fatin (1283). Tezkire-i Hâtimetü’l-Eşâr. İstanbul: İstihkam Alayları Litografya Destgâhı.
Gibb, E. J. W. (1967). A History of Ottoman Poetry. C. 4. London.
Kurnaz, Cemal (hzl.) (1995). Muallim Naci Osmanlı Şairleri. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
Nail Tuman (yty.). Tuhfe-i Nâilî. İstanbul Üniversitesi Şarkiyat Enstitüsü Kütüphanesi. Cc 777.
Oğraş, Rıza (1991). Hoca Neş’et Divanı. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Sertkaya, Osman (1971). “Osmanlı Şâirlerinin Çağatayca Şiirleri II”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. (19): 71-184.
Şemseddin Sâmi (1311). Kâmusü’l-Âlâm. C. 4. İstanbul: Mihran Matbaası.
Şen, Fatma Meliha (hzl.)(1995). Beylikçi İzzet Bey Divanı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DR. FATMA MELİHA ŞENYayın Tarihi: 13.12.2013Güncelleme Tarihi: 10.12.2020Eserlerinden Örnekler
Dîvân
Gazel
Derd-i aşk âşık-ı kemterde de dilberde de var
Gör ki sûziş dil-i micmerde de anberde de var
Dilberin lâzım olan câzibe vü işvesidir
Kâmet-i râst sanevberde de ar‘arda da var
Hüsn olur gâh neşât-âver ü gâhî hûn-rîz
Âbı seyr eyle ki cevherde de hançerde de var
O mehin hâli de ruhsârı gibi rahşândır
Tâb u fer mihr-i münevverde de ahterde de var
Dest-şûy-ı ni‘am-ı her dü cihânuz yohsa
Bize neş’e mey-i ahmerde de kevserde de var
Tâc-ı şâhâne vü şâhân dahı tâca sezâ
Kâbiliyyet ne ‘aceb serde de efserde de var
Dil-i âşık dil-i zâhid gibi keçkûl olmaz
Gör ki âyîne Sikenderde de berberde de var
Nev-zemîn söylesin İzzet yine bu hâme-i ter
Yohsa nazm-ı kühen ezberde de defterde de var
(Şen, Fatma Meliha (1995). Beylikçi İzzet Bey Divanı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.125).
Gazel?
Biz neş’e-i Hudâyı bulan Neş’etîleriz
Belki cihâna neş’e olan Neş’etîleriz
Girdâb sâhil oldı bize nâ-hudâ rızâ
Fülk-i ümîdi ka‘ra salan Neş’etîleriz
Yokdur revişde cünbişimiz lîk her nefes
Çendîn hezâr menzil alan Neş’etîleriz
Biz ol gürûh-ı bûkalemûnuz ki levnimiz
Geh bir u gâh bin sayılan Neş’etîleriz
Esrâr-ı Hamzaviyyedir âyînemiz bizim
Sırru’s-sırr içre cây kılan Neş’etîleriz
Sûr-ı Sirâfîl ile hem-âvâz nefhamız
Yûf borusun cihâna çalan Neş’etîleriz
Âzâdî-i dü âlemi biz itmişiz esîr
Şâh-ı muhabbete satılan Neş’etîleriz
Ma‘nîde genc-i vahdetiz ammâ ki sûretâ
Nisyân küncine atılan Neş’etîleriz
Dem-beste kıldı zâga bizi gonca-veş sabâ
Gül gibi bülbüle açılan Neş’etîleriz
İzzet aceb mi olmasa mestîde rengimiz
Biz neş’e-i Hudâyı bulan Neş’etîleriz
(Şen, Fatma Meliha (1995). Beylikçi İzzet Bey Divanı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.163).
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 13.12.2013Güncelleme Tarihi: 10.12.2020Eserlerinden Örnekler
Dîvân
Gazel
Derd-i aşk âşık-ı kemterde de dilberde de var
Gör ki sûziş dil-i micmerde de anberde de var
Dilberin lâzım olan câzibe vü işvesidir
Kâmet-i râst sanevberde de ar‘arda da var
Hüsn olur gâh neşât-âver ü gâhî hûn-rîz
Âbı seyr eyle ki cevherde de hançerde de var
O mehin hâli de ruhsârı gibi rahşândır
Tâb u fer mihr-i münevverde de ahterde de var
Dest-şûy-ı ni‘am-ı her dü cihânuz yohsa
Bize neş’e mey-i ahmerde de kevserde de var
Tâc-ı şâhâne vü şâhân dahı tâca sezâ
Kâbiliyyet ne ‘aceb serde de efserde de var
Dil-i âşık dil-i zâhid gibi keçkûl olmaz
Gör ki âyîne Sikenderde de berberde de var
Nev-zemîn söylesin İzzet yine bu hâme-i ter
Yohsa nazm-ı kühen ezberde de defterde de var
(Şen, Fatma Meliha (1995). Beylikçi İzzet Bey Divanı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.125).
Gazel?
Biz neş’e-i Hudâyı bulan Neş’etîleriz
Belki cihâna neş’e olan Neş’etîleriz
Girdâb sâhil oldı bize nâ-hudâ rızâ
Fülk-i ümîdi ka‘ra salan Neş’etîleriz
Yokdur revişde cünbişimiz lîk her nefes
Çendîn hezâr menzil alan Neş’etîleriz
Biz ol gürûh-ı bûkalemûnuz ki levnimiz
Geh bir u gâh bin sayılan Neş’etîleriz
Esrâr-ı Hamzaviyyedir âyînemiz bizim
Sırru’s-sırr içre cây kılan Neş’etîleriz
Sûr-ı Sirâfîl ile hem-âvâz nefhamız
Yûf borusun cihâna çalan Neş’etîleriz
Âzâdî-i dü âlemi biz itmişiz esîr
Şâh-ı muhabbete satılan Neş’etîleriz
Ma‘nîde genc-i vahdetiz ammâ ki sûretâ
Nisyân küncine atılan Neş’etîleriz
Dem-beste kıldı zâga bizi gonca-veş sabâ
Gül gibi bülbüle açılan Neş’etîleriz
İzzet aceb mi olmasa mestîde rengimiz
Biz neş’e-i Hudâyı bulan Neş’etîleriz
(Şen, Fatma Meliha (1995). Beylikçi İzzet Bey Divanı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.163).
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 10.12.2020Eserlerinden Örnekler
Dîvân
Gazel
Derd-i aşk âşık-ı kemterde de dilberde de var
Gör ki sûziş dil-i micmerde de anberde de var
Dilberin lâzım olan câzibe vü işvesidir
Kâmet-i râst sanevberde de ar‘arda da var
Hüsn olur gâh neşât-âver ü gâhî hûn-rîz
Âbı seyr eyle ki cevherde de hançerde de var
O mehin hâli de ruhsârı gibi rahşândır
Tâb u fer mihr-i münevverde de ahterde de var
Dest-şûy-ı ni‘am-ı her dü cihânuz yohsa
Bize neş’e mey-i ahmerde de kevserde de var
Tâc-ı şâhâne vü şâhân dahı tâca sezâ
Kâbiliyyet ne ‘aceb serde de efserde de var
Dil-i âşık dil-i zâhid gibi keçkûl olmaz
Gör ki âyîne Sikenderde de berberde de var
Nev-zemîn söylesin İzzet yine bu hâme-i ter
Yohsa nazm-ı kühen ezberde de defterde de var
(Şen, Fatma Meliha (1995). Beylikçi İzzet Bey Divanı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.125).
Gazel?
Biz neş’e-i Hudâyı bulan Neş’etîleriz
Belki cihâna neş’e olan Neş’etîleriz
Girdâb sâhil oldı bize nâ-hudâ rızâ
Fülk-i ümîdi ka‘ra salan Neş’etîleriz
Yokdur revişde cünbişimiz lîk her nefes
Çendîn hezâr menzil alan Neş’etîleriz
Biz ol gürûh-ı bûkalemûnuz ki levnimiz
Geh bir u gâh bin sayılan Neş’etîleriz
Esrâr-ı Hamzaviyyedir âyînemiz bizim
Sırru’s-sırr içre cây kılan Neş’etîleriz
Sûr-ı Sirâfîl ile hem-âvâz nefhamız
Yûf borusun cihâna çalan Neş’etîleriz
Âzâdî-i dü âlemi biz itmişiz esîr
Şâh-ı muhabbete satılan Neş’etîleriz
Ma‘nîde genc-i vahdetiz ammâ ki sûretâ
Nisyân küncine atılan Neş’etîleriz
Dem-beste kıldı zâga bizi gonca-veş sabâ
Gül gibi bülbüle açılan Neş’etîleriz
İzzet aceb mi olmasa mestîde rengimiz
Biz neş’e-i Hudâyı bulan Neş’etîleriz
(Şen, Fatma Meliha (1995). Beylikçi İzzet Bey Divanı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.163).
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Dîvân
Gazel
Derd-i aşk âşık-ı kemterde de dilberde de var
Gör ki sûziş dil-i micmerde de anberde de var
Dilberin lâzım olan câzibe vü işvesidir
Kâmet-i râst sanevberde de ar‘arda da var
Hüsn olur gâh neşât-âver ü gâhî hûn-rîz
Âbı seyr eyle ki cevherde de hançerde de var
O mehin hâli de ruhsârı gibi rahşândır
Tâb u fer mihr-i münevverde de ahterde de var
Dest-şûy-ı ni‘am-ı her dü cihânuz yohsa
Bize neş’e mey-i ahmerde de kevserde de var
Tâc-ı şâhâne vü şâhân dahı tâca sezâ
Kâbiliyyet ne ‘aceb serde de efserde de var
Dil-i âşık dil-i zâhid gibi keçkûl olmaz
Gör ki âyîne Sikenderde de berberde de var
Nev-zemîn söylesin İzzet yine bu hâme-i ter
Yohsa nazm-ı kühen ezberde de defterde de var
(Şen, Fatma Meliha (1995). Beylikçi İzzet Bey Divanı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.125).
Gazel?
Biz neş’e-i Hudâyı bulan Neş’etîleriz
Belki cihâna neş’e olan Neş’etîleriz
Girdâb sâhil oldı bize nâ-hudâ rızâ
Fülk-i ümîdi ka‘ra salan Neş’etîleriz
Yokdur revişde cünbişimiz lîk her nefes
Çendîn hezâr menzil alan Neş’etîleriz
Biz ol gürûh-ı bûkalemûnuz ki levnimiz
Geh bir u gâh bin sayılan Neş’etîleriz
Esrâr-ı Hamzaviyyedir âyînemiz bizim
Sırru’s-sırr içre cây kılan Neş’etîleriz
Sûr-ı Sirâfîl ile hem-âvâz nefhamız
Yûf borusun cihâna çalan Neş’etîleriz
Âzâdî-i dü âlemi biz itmişiz esîr
Şâh-ı muhabbete satılan Neş’etîleriz
Ma‘nîde genc-i vahdetiz ammâ ki sûretâ
Nisyân küncine atılan Neş’etîleriz
Dem-beste kıldı zâga bizi gonca-veş sabâ
Gül gibi bülbüle açılan Neş’etîleriz
İzzet aceb mi olmasa mestîde rengimiz
Biz neş’e-i Hudâyı bulan Neş’etîleriz
(Şen, Fatma Meliha (1995). Beylikçi İzzet Bey Divanı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.163).
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | İzzet Yasar | d. 24 Mayıs 1951 - ö. 13 Temmuz 2018 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | CÂMÎ, CÂMÎ BEY | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | ŞEYHÎ, Nakib-zâde | d. ? - ö. 1633 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | İzzet Yasar | d. 24 Mayıs 1951 - ö. 13 Temmuz 2018 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | CÂMÎ, CÂMÎ BEY | d. ? - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | ŞEYHÎ, Nakib-zâde | d. ? - ö. 1633 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | İzzet Yasar | d. 24 Mayıs 1951 - ö. 13 Temmuz 2018 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | CÂMÎ, CÂMÎ BEY | d. ? - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | ŞEYHÎ, Nakib-zâde | d. ? - ö. 1633 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | İzzet Yasar | d. 24 Mayıs 1951 - ö. 13 Temmuz 2018 | Meslek | Görüntüle |
11 | CÂMÎ, CÂMÎ BEY | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | ŞEYHÎ, Nakib-zâde | d. ? - ö. 1633 | Meslek | Görüntüle |
13 | İzzet Yasar | d. 24 Mayıs 1951 - ö. 13 Temmuz 2018 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | CÂMÎ, CÂMÎ BEY | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | ŞEYHÎ, Nakib-zâde | d. ? - ö. 1633 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | İzzet Yasar | d. 24 Mayıs 1951 - ö. 13 Temmuz 2018 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | CÂMÎ, CÂMÎ BEY | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | ŞEYHÎ, Nakib-zâde | d. ? - ö. 1633 | Madde Adı | Görüntüle |