Orhan Koçak

(d. 1948 / ö. -)
Yazar, eleştirmen, çevirmen, yayıncı.
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbul'da doğdu. Ankara Kolejini bitirdi. 1971 yılında Ortadoğu Teknik Üniversitesi İdari İlimler Fakültesi İktisat bölümünden mezun oldu. Aynı zamanda Sosyoloji bölümü de okudu. 1977 ve 1984 yılları arasında Marmara Üniversitesi İdari İlimler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümünda öğretim görevliliği yaptı. Daha sonra reklamcılık sektöründe metin yazarlığı ve çevirmenlik görevlerini sürdürdü. Metis Yayınları'nda editörlük yaptı; burada edebiyat kuramları ve eleştirisi dizisi başlatarak, bu dizinin yayın yönetmenliğinde bulundu. 1987 ve 2002 yılları arasında Defter dergisinde yayın kurulu üyeliği yaptı. 1997'de Virgül dergisi genel yayın yönetmenliğinde bulundu. Koçak, hâlen İstanbul'da yaşamaktadır.

Tomris Uyar’ın İpek ve Bakır adlı eseri üzerine yazdığı ilk eleştiri yazısı 1971 yılında Sosyalist Gençlik dergisinde yayımlandı. Daha sonraki dönemlerde yazdığı modern Türk edebiyatı üzerine yazılarıyle Defter, Virgül, Sombahar, kitap-lık, Gösteri ve Ludingirra gibi dergilerde görüldü. Koçak eleştiri yazılarına devam ettiği sıralarda çeviriler yapmaya başladı ve 1975 yılında Ahmet El Kutsî'den Arap Dünyasında Milliyetçilik ve Sınıf Mücadeleleri, Ernest Mandel'den Barış İçinde Birlikte Yaşama ve Dünya Devrimi, 1977'de Orhan Dilber ile birlikte Lev Troçki'den Faşizme Karşı Mücadele, 1986'da Max Horkheimer'den Akıl Tutulması, 1990'da Lev Troçki'den Rusya'da Sürekli Devrim, Sonuçlar ve Olasılıklar, Isaac Deutscher'den Bitmemiş Devrim adlı eserleri çevirdi.

1995 yılında yayımlanan ilk eseri İmgenin Halleri'nde Koçak daha çok soyut çalışmalarıyla bilinen Mithat Şen'in resimlerini inceledi. Üç denemeden oluşan bu kitapta denemelerin başlıkları şu şekildedir: "Mithat Şen'in Çıplakları" "O Uzun, Geriye Bakan Eğim..." ve "Cevabın Sorusu". 1998 yılında Theodor W. Adorno'dan Minima Moralia, Bülent Somay ile birlikte Adam Philips'ten Dehşetler ve Uzmanlar, Melanie Klein'dan Haset ve Şükran, 2001'de Samuel Beckett'ten Proust ve Sabir Yücesoy ile birlikte Theodor W. Adorno'dan Edebiyat Yazıları adlı eserleri çevirdi.

2009 yılında yazarın Modern ve Ötesi adlı kitabı yayımlandı. Koçak 2007 ve 2009 yılları arasında İstanbul'da gerçekleşen "Modern ve Ötesi" sergisi kapsamında bu eseri hazırladı. Kitabında son 50 yılın sanatını kronolojik olarak ele alıp modernliği ve ötesini değerlendirdi. 2001'de yazarın Turgut Uyar'ın şiirlerinde kendini yazma deneyimini incelediği kitabı Bahisleri Yükseltmek yayımlandı. Turgut Uyar'ın Korkulu Ustalık kitabında yazdığı bir denemesinde kendinden önceki şairler için söylediği "kendilerini yeniden icat edemediklerinden sustuklarına inanıyorum" (Uyar, 2009: 263) sözü üzerine harekete geçen Koçak, bu eserinde İkinci Yeni şiirinin kendisini yaratma macerasını Uyar'ın şiirlerinden hareketle inceledi. Turgut Uyar'ın şiirini her zaman geliştirmeye ve değiştirmeye çalıştığını ve bu nedenle de şiirinde sıçramaların ve kopuşların bulunduğunu ifade eden Koçak, Harold Bloom'un Etkilenme Endişesi adlı kitabında ortaya koyduğu şiirsel serüvenin aşamalarını kullanarak Turgut Uyar'ı ve İkinci Yeni hareketinin şiir anlayışını değerlendirdi.

2012 yılında Koçak'ın modern şiir üzerine yazdığı 19 denemeden oluşan kitabı Kopuk Zincir yayımlandı. Sırasıyla Nâzım Hikmet, Melih Cevdet Anday, Oktay Rifat, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Behçet Necatigil, İlhan Berk, Ece Ayhan, Süreyya Berfe, Mehmet Taner, İzzet Yasar, Abdülkadir Budak, Enis Batur, Haydar Ergülen, Mahmut Temizyürek, Komet, Necmi Zekâ ve Bedirhan Toprak'ın kitapları ve şiirleri üzerine 1993-2011 yılları arasında yazdığı ve çeşitli dergilerde yayımlanan yazılarını bu eserinde topladı.

Koçak edebiyata, eleştiriye ve yayıncılığa yaptığı katkılar nedeniyle 2016 yılında Erdal Öz Edebiyat Ödülü'nü kazandı. Aynı yıl Yücel Göktürk ve Orhan Koçak'ın Turgut Uyar üzerine yaptığı söyleşinin kitaplaştırılmış hali olan Turgut Uyar ve Başka Şeyler yayımlandı. Eserde Turgut Uyar'ın şairliği ve şiirlerinin yanında; Oğuz Atay'dan, Lacan'dan, Can Yücel'den, gezi olaylarından, varoluşçuluktan, sosyal ve siyasi konularda yapılan konuşmalar da yer aldı.

2017 yılında yazarın topluma yabancılaşmış ve huzursuz hisseden modern zaman aylağını konu edindiği Tehlikeli Dönüşler isimli kitabı yayımlandı. Koçak bu eserinde, Yusuf Atılgan'ın Aylak Adam'ı ve Ayhan Geçgin'in Kenarda, Gençlik Düşü ve Son Adım romanları arasında bir ilişki kurup, onları birlikte değerlendirdi. Koçak'ın yayımlanan son kitabı olan Polemikler 2019 yılında basıldı. Yazar, 2017 ve 2018 yıllarında çeşitli gazetelerde ve internet sitelerinde yayımlanan siyasal ve kültürel polemikleri değerlendirdiği yazılarını bu kitapta topladı.

Koçak edebi niteliği yüksek olan eserlerde dört temel özellik olduğunu düşündü. Bunlar; biçim ilkesi, çokseslilik, ruhsal belirlenmişlik, bastırmanın şiddetini ve karşı-direnci dillendirmedir. O, "yazdığı özgün denemeler ile yaptığı nesnel ve çözümleyici eleştirilerle tanındı" (Işık, 2007: 2230). Orhan Koçak, Halit Ziya Uşaklıgil'in Mai ve Siyah romanı üzerine yaptığı psikanalitik inceleme, Orhan Pamuk'un Kara Kitap'ı üzerine yazdığı eleştiri yazısı ve İkinci Yeni şiiri ve şairleri hakkındaki görüşleriyle edebiyat dünyasındaki yerini ispatladı.

Kaynakça

Altuğ, Fatih (2004). "Arayüz Olarak Orhan Koçak Eleştirisi". Eleştirel Bakış Açıları. hzl. Memet Rifat. İstanbul: Dünya Kitapları. 285-303.

Uyar, Turgut (2009). Korkulu Ustalık. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Işık, İhsan (2007). "Koçak, Orhan". Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi. C. VI. Ankara: Elvan Yayınları. 2230.

(2010). "Koçak, Orhan". Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. C. II. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 639-640.

https://www.metiskitap.com/catalog/author/790 [erişim tarihi: 07.02.2020]

https://www.metiskitap.com/catalog/text/232889 [erişim tarihi: 07.02.2020]

http://okudugumkitaplar.blogspot.com/2011/06/bahisleri-yukseltmek.html [erişim tarihi: 07.02.2020]

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: SERENAY COŞKUN
Yayın Tarihi: 10.01.2020
Güncelleme Tarihi: 20.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Arap Dünyasında Milliyetçilik ve Sınıf MücadeleleriKöz Yayınları / İstanbul1975Çeviri
Barış İçinde Birlikte Yaşama ve Dünya DevrimiKöz Yayınları / İstanbul1975Çeviri
Faşizme Karşı MücadeleKöz Yayınları / İstanbul1977Çeviri
Akıl TutulmasıMetis Yayınları / İstanbul1986Çeviri
Rusya'da Sürekli Devrim, Sonuçlar ve OlasılıklarKardelen Yayınları / İstanbul1990Çeviri
Bitmemiş DevrimBelge Yayınları / İstanbul1990Çeviri
İmgenin HalleriMetis Yayınları / İstanbul1995Deneme
Minima MoraliaMetis Yayınları / İstanbul1998Çeviri
Dehşetler ve UzmanlarMetis Yayınları / İstanbul1998Çeviri
Haset ve ŞükranMetis Yayınları / İstanbul1999Çeviri
ProustMetis Yayınları / İstanbul2001Çeviri
Edebiyat YazılarıMetis Yayınları / İstanbul2004Çeviri
Modern ve Ötesiİstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları / İstanbul2009İnceleme
Bahisleri YükseltmekMetis Yayınları / İstanbul2011İnceleme
Kopuk ZincirMetis Yayınları / İstanbul2012Deneme
Turgut Uyar ve Başka ŞeylerMetis Yayınları / İstanbul2016Sohbet
Tehlikeli DönüşlerMetis Yayınları / İstanbul2017İnceleme
Gerçekçiliğin ÇelişkileriMetis Yayınları / İstanbul2018Çeviri
Ataç, Meriç, Caliban, Bandung Evrensellik ve Kısmilik Üzerine Bir TaslakZoomkitap / İstanbul2018Deneme
PolemiklerMetis Yayınları / İstanbul2019Deneme

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ŞEREF, Es'ad-zâde Mehmed Şeref Efendid. ? - ö. 1748Doğum YeriGörüntüle
2İLMÎ, Yahya İlmî Çelebid. ? - ö. 975/1568\'den önceDoğum YeriGörüntüle
3Hadiye Ebüzziyad. 10 Şubat 1884 - ö. 16 Mart 1913Doğum YeriGörüntüle
4ÖMER ŞENd. 1948 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5KAHRAMAN, Ali Kahramand. 1948 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6İZLEMÎ, Sadık Akpınard. 1948 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Hüseyin Mahmutoğlud. 1939 - ö. ?MeslekGörüntüle
8Fevzi Gönençd. 1940 - ö. ?MeslekGörüntüle
9Esmahan Aykold. 12 Mart 1970 - ö. ?MeslekGörüntüle
10Mümtaz Zeki Taşkınd. 15 Temmuz 1915 - ö. 2001Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11Birhan Keskind. 22 Aralık 1963 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12Orçun Türkayd. 1976 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13SÜLEYMAN/KOÇAK SÜLEYMAN/İCO, Süleyman Koçakd. 1931 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
14AZİZİM, Aziz Koçakd. 11.04.1941 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
15Attilâ İlhand. 15 Haziran 1925 - ö. 10 Ekim 2005Madde AdıGörüntüle