Mehmed Tevfîk b. Osman

TEVFÎK
(d. 1827 / ö. 1901)
Memur, şair
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Mehmed’dir. 1242/1827 yılı Ocak ayında Ankara’da doğdu. Dedesi Halvetiyye’nin Çerkeşiyye kolunun kurucusu Çerkeşî Mustafa Efendi (ö. 1229/1814) ve babası Ankara ulemâsından Osmân Vehbî Efendi (ö. 1277/1860)’dir. Babasından ders almaya başladıktan sonra 1262 (1834-1835)’de babasıyla birlikte İstanbul’a geldi. Vidinli Mehmed Efendi ve Hafız Seyyid Efendi’nin derslerini okuyarak icazet aldı. Beşiktaş, Halep, Kayseri, Çankırı, Bursa, Viranşehir ve Balıkesir, Mısır, Kastamonu ve Medine’de kadılık görevinde bulundu (İnal 2013: 2381). Daha sonra Ankara’ya gidip on iki sene orada müderrislik yaptı, icazet verdi. Verdiği hizmetlerden ötürü üçüncü dereceden Osmanlı nişanı aldı (Eliaçık 2011: 60). İâne-i Şehriyye ve Harbiyye, İlgâ-i Kavâim gibi komisyonlara başkanlık yaptıktan sonra 1288/1871-1872’de tekrar İstanbul’a döndü ve kadılık görevine getirildi. 1303/1885-1886’da Rumeli kazaskerlik muavinliğine tayin edildi ve aynı yıl Meclis-i Meşâyih reisi oldu (Yörür 2018: 232). 1303/1885-1886’da Meclis-i Tedkîkat-ı Şer’iyye üyeliği ile Rumeli kazaskerlik muavinliğine atanıp ardından Meclis-i Meşâyih Nezareti başkanlığında bulundu. 1306/1888-1889’da Rumeli kazaskerliği payelerini alarak Meclis-i Müellefât Encümeni başkanlığına atandı (Eliaçık 2011: 60).

1319/1901’de İstanbul’da vefat ederek Aksaray-Sofular civarında mensubu olduğu Süleyman Ekmelüddin Dergâhı bahçesine defnedildi (İnal 2013: 2381).

Genellikle kaside nazım şeklini kullandığı şiirleriyle Tevfik, klasik edebiyatın son büyük temsilcilerindendir. Sebk-i Hindî akımı etkisinde yazdığı şiirlerindeki ince, parlak ve derin hayaller, onun divan şiirinin mazmun ve imgelerine hâkim âlim bir şair olduğunu gösterir (Eliaçık 2004: 60). Yaşadığı dönemin sosyal olayları da eserlerinde göze çarpar. Mensur eserlerinde öğreticilik ön plana çıkmaktadır (Yeşil 2013: 17-18).

Kaynakça

Akyol, İbrahim (2006) “Çerkeşşeyhizâde Mehmet Tevfik Efendi ve Nef‘î’ye Naziresi”. Çankırı Araştırmaları Dergisi. 177-190.

Azamat, Nihat (1993). “Çerkeşî Mustafa Efendi”. TDV İslam Ansiklopedisi. C.8. 272-275.

Çerkeşşeyhi-zâde Mehmed Tevfik (1304). Kasâ'id-i Tevfîk. İstanbul: Mihran Matbaası.

Eliaçık, Muhittin (2011). “Çerkeşîzâde Muhammed Tevfik Efendi’nin Vatan Kasidesi”. Çankırı Karatekin Üniversitesi SBE Dergisi. 2(1), 51-73.

İnal, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal (2013). Son Asır Türk Şairleri. C.V. Ankara: AKM Yay.

Yeşil, Şeyma. (2013), “Çerkeşîzâde Mehmet Tevfîk Efendi ve Kasâid-i Tevfîk’i”. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, Ankara.

Yörür, Ali (2018). “Çerkeşîzâde Mehmed Tevfik Efendi’nin Mi’râciye’si”. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi. S. 8, 229-241.

Yücer, Hür Mahmut (2008). “Bir İbn Arâbî Müdafaası, Çerkeşîzâde Mehmed Tevfik Efendi ve 'Levâyihü’l-kudsiyye fî fezâil-i Şeyhu Ekber' Adlı Eseri". Tasavvuf Dergisi. (21) 331-351.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ASLI AYTAÇ
Yayın Tarihi: 30.12.2018
Güncelleme Tarihi: 07.11.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Kasâid - i TevfîkMihran Matbaası / İstanbul1304/1886Şiir
Meziyyet-i İslâmiyyeMahmud Bey Matbaası / İstanbul1306Diğer
Gâyetü’l-beyân fî İlmi’l-mîzânMekteb-i Sanayi / İstanbul1306Diğer
Behcetü’t-tarf fî İlmi’s-sarfMahmud Bey Matbaası / İstanbul1308Diğer
Hediyyetü’s-sıbyânMahmud Bey Matbaası / İstanbul1308Diğer
İcmâl-i Nahv-ı ArabîMahmud Bey Matbaası / İstanbul1308Diğer
Tuhfetü’s-SıbyânMahmud Bey Matbaası / İstanbul1308Diğer
Miftâhu’l-AkâidMahmud Bey Matbaası / İstanbul1308Diğer
Levâyihu’l-Kudsiyye fî-Fedâili’ş-Şeyhi’l-Ekber- / --Diğer
Mecmû'a-i Fezâ'il- / --Diğer
el-İtkân fî tahkîki‟l-îmân- / --Diğer
Tahkîk-i İdrâkât- / --Diğer
Risâle-i fî kabûli‟t-tevbe- / --Diğer
Risâle fî men teessera‟l-harâre ve‟r-rehâve ve‟l heyecân- / --Diğer
Risâle fî‟l-akl- / --Diğer
Risâle fî-hakkı‟ş- şehâdeti alâ nefyi illâ fî aşri mesâil- / --Diğer
Şerh-i Akâid-i Nesefî Tercümesi'ndeki Hatalara Dair Risâle- / --Diğer
Ta‟zîmu‟s-Sahâbe- / --Diğer

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Ülkü Ovatd. 1962 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2MEYYALd. ? - ö. 1669-1670Doğum YeriGörüntüle
3Talip Apaydınd. 1926 - ö. 27 Eylül 2014Doğum YeriGörüntüle
4AVNÎ, Diyarbakırlıd. 1827 - ö. 1872Doğum YılıGörüntüle
5HAVASÎ, Mahmudd. 1827 - ö. 1892Doğum YılıGörüntüle
6RİF'AT, Rif'at Hüseyin Efendid. 1827 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7ŞEYDÂ, Nûrî Şeydâ Beyd. ? - ö. 1901Ölüm YılıGörüntüle
8SÂFÎ, Mustafâd. 1862 - ö. 1901Ölüm YılıGörüntüle
9FÂ'İK, Mehmed Fâ'ik Bey, Ustrumcalıd. ? - ö. 1901Ölüm YılıGörüntüle
10Osman Güvenird. 14 Şubat 1943 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Mustafa Seyit Sutüvend. 1908 - ö. 14 Ekim 1969MeslekGörüntüle
12Avni Engüllüd. 1947 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Ahmet Haşimd. 1887 - ö. 4 Haziran 1933Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Yusuf Ziya Demircioğlud. 1887 - ö. 29 Mart 1973Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Tevfik Tanyolaçd. 1897 - ö. 1975Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16HAMDÎ, Mehmed Hamdî Efendi, Dağıstanlıd. 1819 - ö. 1889Madde AdıGörüntüle
17ŞEREF, Es'ad-zâde Mehmed Şeref Efendid. ? - ö. 1748Madde AdıGörüntüle
18VAHDETÎ, Mehmedd. 1834 - ö. 1894Madde AdıGörüntüle