Selma Rıza

(d. 5 Şubat 1872 / ö. 5 Ekim 1931)
Yazar, gazeteci
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbul’da doğmuştur. Babası ilk Osmanlı Parlamentosunda görev almış olan Ali Rıza Bey; annesi Avusturya kökenli Naile Hanım'dır. Jön Türklerin liderlerinden olan Ahmet Rıza’nın kardeşidir. Selma Rıza’nın eğitiminde ağabeyi Ahmet Rıza’nın katkısı çoktur. İyi derecede Fransızca bilen yazar, ailesinden habersiz Paris’e kaçar. Yaklaşık on yıl Paris’te yaşayan Selma Rıza, Sorbonne'da eğitim gören ilk Türk kadınlarındandır. Aynı zamanda İttihat ve Terakki Cemiyetindeki tek kadın üyedir. Ahmet Rıza’nın Fransa’da çıkardığı istibdat karşıtı Meşveret ve Şura-yı Ümmet gazetelerinde siyasi ve toplumsal yazılar yazarak gazetecilik deneyimi kazanır. Paris'te bulunduğu sürece Claude Farrere’nin tesiriyle kadın haklarıyla ilgilenir. Farrere, onun yetenekli bir sosyolog olduğunu belirtir. Meşrutiyet’in ilanıyla İstanbul’a dönen Selma Rıza, Hilal-i Ahmer Cemiyetinin (Kızılay) kurucuları arasında yer alır. Hürriyete büyük önem veren yazar, Cemiyet-i Akvam’a ve Amerikan mandacılığını savunanlara muhalif mektuplar yollamıştır. 1931 yılında vefat etmiştir.

Türk edebiyatının ilk kadın yazarlarından olan Selma Rıza'nın yayımlanmamış şiir ve romanları vardır. 1892-1897 yılları arasında yazdığı Uhuvvet romanı, yazarın ölümünden sonra 1999'da Nebil Fazıl Alsan tarafından sadeleştirilerek yayımlanmıştır. Toplumu ve kadınları bilinçlendirmek amacıyla yazılan romanda, cariyeliğin aile hayatına verdiği zararlar ve gençlerin istemedikleri kişilerle evlendirilmelerinin trajik sonuçları işlenmiştir. Roman karakterlerinden Sabiha, istemediği kişiyle evlendirilmiş, sonrasında da iftiraya uğrayarak çocuğuyla sokağa atılmış bir kadındır. Sabiha’nın kızı olan Meliha ise yazarın ideal kadın tipini yansıtan karakterdir. Meliha Fransa’da felsefe eğitimi alır. Yazara göre kadının toplumda hak ettiği yerini alabilmesi eğitim sayesinde gerçekleşir. Sabiha ve Meliha karakterleri üzerinden toplumdaki kadının konumunu ele alan roman, kadın haklarına getirdiği yenilikçi fikirlerle edebiyat tarihimizde yer edinmiştir.

Kaynakça

Aytaç, Bedrettin (2002). “The Question of Women in the Works of Selma Riza and May Ziadeh”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi . 42 (1-2): 67‐77.

Aytaç, Gürsel (2000). “19. yüzyıl Sonunda Kadın Hakları”. Cumhuriyet Kitap. 523: 14-15.

Doğan, Rumeysa Betül, M. Y. Metintaş (2017). “Selma Rıza Feraceli (1872-1931) ve Türk Kadınının İlk Gazetecilik Deneyimleri”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Yakın Tarih Dergisi. 1 (2): 100-108.

Günaydın, Ayşegül Utku (2012). Cumhuriyet Öncesi Kadın Yazarların Romanlarında Toplumsal Cinsiyet ve Kimlik Sorunsalı 1877-1923. Doktora Tezi. Ankara: İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi.

Hazer, Gülsemin (2011). “Selma Rıza’nun Uhuvvet Romanında Kurmaca Yapı”. Turkish Studies 6 (3): 875-893.

Oktay, Gülçin (2016). "Selma Rıza’nın Uhuvvet Romanında “Toplumsal Cinsiyet” ve “Sınıf” Yapıları". Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı. 14 (20): 141-156.

Sümer, Sema Zafer (2017). “Kadınların Özgürlüğüne Adanmış Bir Ömür: Selma Rıza ve Unutulan Romanı Uhuvvet”. ed. Ahmet Aytaç. İzmir: IX Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri: 111-120.

Toros, Taha (1994). “İlk Türk Kadın Gazeteci Selma Rıza”. Skylife Şubat: 60-66.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. FATIMA ERTÜRK
Yayın Tarihi: 10.05.2018
Güncelleme Tarihi: 12.11.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
UhuvvetT.C. Kültür Bakanlığı Sanat-Edebiyat / Ankara1999Roman

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Ayşe Şasad. 1 Ocak 1941 - ö. 16 Haziran 2014Doğum YeriGörüntüle
2Zeynep Hicretd. 01 Ocak 1981 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3FÂİK, Ömer Fâik Efendid. ? - ö. 1829Doğum YeriGörüntüle
4AHMET CEVDET, Bergamalıd. 1872 - ö. 1925Doğum YılıGörüntüle
5ALİ KEMTERÎ, Ali Kemterd. 1872 - ö. 1939Doğum YılıGörüntüle
6MEMMEDOV, Gember Hesenoğlud. 1872 - ö. 1952Doğum YılıGörüntüle
7ESAD, Esad Erbillid. 1847 - ö. 04.03.1931Ölüm YılıGörüntüle
8MİKAYİL MENSUROVd. 1908 - ö. 1931Ölüm YılıGörüntüle
9Mehmet Niyazid. 30 Kasım 1878 - ö. 28 Kasım 1931Ölüm YılıGörüntüle
10Fadime Uslud. 10 Mart 1978 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Faik Esat (Andelib)d. 1873 - ö. 1902MeslekGörüntüle
12Ümit Kıvançd. 1956 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Sami Sabit Karamand. 1877 - ö. 4 Eylül 1957Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Kadircan Kaflıd. 1889 - ö. 1969Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Abdülhamit Niyazi Çıkıntaşd. 1856 - ö. 11 Ocak 1934Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16RIZAÎ, Rıza Özcand. 01.01.1955 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17Zekeriya Rıza (Gökaytaç)d. 1898? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18BESÎM, Mehmed Besim Bey b. Ali Rızâ Efendid. 1862 - ö. ?Madde AdıGörüntüle