MUSA/MEHMETOĞLU, Musa Ünlü

(d. 1921 / ö. 1994)
âşık, çiftçi
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Musa Ünlü, 1921'de Kars yakınlarındaki Akbaba'da dünyaya gelmiştir. Musa Ünlü adıyla bilinen âşık, Mehmetoğlu ve Âşık Musa mahlaslarını kullanır. Âşık, bir süre sonra ailesi bugün Ermenistan sınırları içinde kalan Ağbaba (Akbaba)-Tepeköy'den Ardahan'ın Çıldır ilçesine bağlı Pehreşen (Gülyüzü) köyüne göç etmiştir. Daha sonra ise Musa Ünlü'nün annesinin köyü olan Kars'ın Susuz ilçesine bağlı Porsuklu köyüne göç eder ve oraya kalıcı olarak yerleşirler. Ünlü, kimi kaynaklarda ortaokul mezunu olarak belirtilmiş olsa da yakın çevresi Porsuklu köyünde üç yıllık bir ilkokul eğitimi aldığını söylenir. Ünlü'nün annesi Dilber Hanım, babası ise Memet Bey'dir. "Dokuz çocuğu olan Ünlü, geçimini âşıklıkla birlikte çiftçilik yaparak sürdürmüştür" (Özhan 1992: 327). Saz çalmayı ilk olarak kendi kendine öğrenen âşığın ustası ise Âşık İbrahim'dir. Yöresinde ünlü âşık Sabri Şimşekoğlu ise Musa Ünlü'nün çırağı olmuştur. Makam bilen âşık, halk hikâyeleri de anlatmıştır (Yıldız 2007: 469). Ünlü, saz çalmaya başlamadan önce ise 14-15 yaşlarındayken köy düğünlerinde tulum çalar. 16-17 yaşlarında ise saz çalmaya başlayan Ünlü'yü bu tutkusu iyice kuşatır. Üstün müzik yeteneği, çok güzel sesi ve güçlü bir hafızası olan Ünlü, bu özellikleri sayesinde âşıklık geleneğinde özgün kimliğine bürünür. Askere gitmeden önce âşıklık sanatına başlayan Ünlü, askerden geldikten sonra da çevrenin gösterdiği ilgiyle bu sanatına devam etme kararı alır. Böylece köy düğünlerinde çalıp söyleyerek geleneğin içinde yerini alır. 1980'de saz çalmayı bırakan Ünlü, 1994'te vefat etmiştir.

Daha çok Kars köylerinde yapılan düğünlerde, sünnetlerde âşıklık geleneğini icra eden âşık, uzun kış gecelerinde gerçekleştirilen âşık toplantılarında da en çok ilgi duyulan âşıklar arasında yer almıştır. Bu toplantılarında kendi hikâyelerini ve eserlerini icra eden Ünlü, Âşık Şenlik ve Âşık Sümmanî'nin deyişlerini ve hikâyelerini de aktarmıştır. Bununla birlikte yöresinde bulunan yaşlı ozanlardan da istifade etmiştir.

1980'den sonra saz çalmayı tamamen bırakan Ünlü, o andan itibaren sohbet ve nasihatleriyle toplumda önemli bir yer edinmiştir. Tasavvufi ahlaki esas edinmiş ve tefekküre dayalı bir anlayışa sahip olmuştur. Bu yönüyle Türk-İslam kültürü anlatımına sahip bir kimliğe bürünmüştür. Bilinen birkaç şiirinin olmasına rağmen elde bulunan yazılı eserleri bulunmamaktadır. Kars radyosunda 1960-1970'li yıllarda yayınlanan ozanların katılım sağladığı programlarda periyodik olarak saz çalıp türkü söylemiştir. Burada kayıtlı bantları bulunmaktadır (Ünlü 2018).

Kaynakça

Özhan, Mevlüt vd. (1992). Yaşayan Halk Ozanları Antolojisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yay.

Yıldız, Naciye (2007). "Ünlü, Musa". Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C.VIII. Ankara: AYK Atatürk Kültür Merkezi Yay. 469.

Yılmaz Ünlü, 68, Kars, Üniversite, Jeoloji Mühendisi [27.11.2018 tarihinde Ergin Altunsabak tarafından Kars'ta yapılan görüşme].

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ERGİN ALTUNSABAK
Yayın Tarihi: 05.03.2019
Güncelleme Tarihi: 09.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Metin Cengizd. 03 Mayıs 1953 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2NESİPd. 1874 - ö. 1944Doğum YeriGörüntüle
3KAHRAMANd. 1863 - ö. 1944Doğum YeriGörüntüle
4Selim Sırrı Yalçınd. 1921 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5TURGUT ABDAL/TURGUT BABA/KAZIM OĞLU TURGUT, Turgut Kocad. 1921 - ö. 15.10.1997Doğum YılıGörüntüle
6HİCRANİ, Süleyman Alptekind. 1921 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Ali Rıza Saraçoğlud. 1938 - ö. 1994Ölüm YılıGörüntüle
8Cihat Burakd. 8 Ağustos 1915 - ö. 4 Mart 1994Ölüm YılıGörüntüle
9Tahavi Ahtanovd. 25 Ekim 1923 - ö. 1994Ölüm YılıGörüntüle
10ADİL FİGANİ, Adil Çiçekd. 1944 - ö. ?MeslekGörüntüle
11SABİRE, Sabire Gülerd. 1926 - ö. 18.04.2012MeslekGörüntüle
12AHMET KAYAd. 1896 - ö. ?MeslekGörüntüle
13ERDEMOĞLU, Mehmet Ertemd. 10.03.1953 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14AHMET, Ahmet Bozkurtd. 1926 - ö. 04.11.1991Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15ÜLFETİ, Ülfettin Yıldırımd. 1951 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16MEHMET IŞIKOĞLUd. 18.05.1939 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17ENVERÎd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18HASTA BAYRAMALİd. 1898 - ö. 1952Madde AdıGörüntüle