MUSA/MEHMETOĞLU, Musa Ünlü

(d. 1921 / ö. 1994)
âşık, çiftçi
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Musa Ünlü, 1921'de Kars yakınlarındaki Akbaba'da dünyaya gelmiştir. Musa Ünlü adıyla bilinen âşık, Mehmetoğlu ve Âşık Musa mahlaslarını kullanır. Âşık, bir süre sonra ailesi bugün Ermenistan sınırları içinde kalan Ağbaba (Akbaba)-Tepeköy'den Ardahan'ın Çıldır ilçesine bağlı Pehreşen (Gülyüzü) köyüne göç etmiştir. Daha sonra ise Musa Ünlü'nün annesinin köyü olan Kars'ın Susuz ilçesine bağlı Porsuklu köyüne göç eder ve oraya kalıcı olarak yerleşirler. Ünlü, kimi kaynaklarda ortaokul mezunu olarak belirtilmiş olsa da yakın çevresi Porsuklu köyünde üç yıllık bir ilkokul eğitimi aldığını söylenir. Ünlü'nün annesi Dilber Hanım, babası ise Memet Bey'dir. "Dokuz çocuğu olan Ünlü, geçimini âşıklıkla birlikte çiftçilik yaparak sürdürmüştür" (Özhan 1992: 327). Saz çalmayı ilk olarak kendi kendine öğrenen âşığın ustası ise Âşık İbrahim'dir. Yöresinde ünlü âşık Sabri Şimşekoğlu ise Musa Ünlü'nün çırağı olmuştur. Makam bilen âşık, halk hikâyeleri de anlatmıştır (Yıldız 2007: 469). Ünlü, saz çalmaya başlamadan önce ise 14-15 yaşlarındayken köy düğünlerinde tulum çalar. 16-17 yaşlarında ise saz çalmaya başlayan Ünlü'yü bu tutkusu iyice kuşatır. Üstün müzik yeteneği, çok güzel sesi ve güçlü bir hafızası olan Ünlü, bu özellikleri sayesinde âşıklık geleneğinde özgün kimliğine bürünür. Askere gitmeden önce âşıklık sanatına başlayan Ünlü, askerden geldikten sonra da çevrenin gösterdiği ilgiyle bu sanatına devam etme kararı alır. Böylece köy düğünlerinde çalıp söyleyerek geleneğin içinde yerini alır. 1980'de saz çalmayı bırakan Ünlü, 1994'te vefat etmiştir.

Daha çok Kars köylerinde yapılan düğünlerde, sünnetlerde âşıklık geleneğini icra eden âşık, uzun kış gecelerinde gerçekleştirilen âşık toplantılarında da en çok ilgi duyulan âşıklar arasında yer almıştır. Bu toplantılarında kendi hikâyelerini ve eserlerini icra eden Ünlü, Âşık Şenlik ve Âşık Sümmanî'nin deyişlerini ve hikâyelerini de aktarmıştır. Bununla birlikte yöresinde bulunan yaşlı ozanlardan da istifade etmiştir.

1980'den sonra saz çalmayı tamamen bırakan Ünlü, o andan itibaren sohbet ve nasihatleriyle toplumda önemli bir yer edinmiştir. Tasavvufi ahlaki esas edinmiş ve tefekküre dayalı bir anlayışa sahip olmuştur. Bu yönüyle Türk-İslam kültürü anlatımına sahip bir kimliğe bürünmüştür. Bilinen birkaç şiirinin olmasına rağmen elde bulunan yazılı eserleri bulunmamaktadır. Kars radyosunda 1960-1970'li yıllarda yayınlanan ozanların katılım sağladığı programlarda periyodik olarak saz çalıp türkü söylemiştir. Burada kayıtlı bantları bulunmaktadır (Ünlü 2018).

Kaynakça

Özhan, Mevlüt vd. (1992). Yaşayan Halk Ozanları Antolojisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yay.

Yıldız, Naciye (2007). "Ünlü, Musa". Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C.VIII. Ankara: AYK Atatürk Kültür Merkezi Yay. 469.

Yılmaz Ünlü, 68, Kars, Üniversite, Jeoloji Mühendisi [27.11.2018 tarihinde Ergin Altunsabak tarafından Kars'ta yapılan görüşme].

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ERGİN ALTUNSABAK
Yayın Tarihi: 05.03.2019
Güncelleme Tarihi: 09.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Coşkun Karabulutd. 05 Kasım 1956 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2MÜRSEL/TAZEGÜL, Mürsel Tazegüld. 1948 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3ERDEMLİ, Sabahattin Dülgerd. 1950 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4MEVLÜDE, Mevlüde Günbulutd. 1921 - ö. 19.03.2002Doğum YılıGörüntüle
5Sadullah Kutluerd. 8 Haziran 1921 - ö. 19 Haziran 2006Doğum YılıGörüntüle
6HİCRANİ, Süleyman Alptekind. 1921 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Sadi Yaver Atamand. 23 Nisan 1906 - ö. 10 Aralık 1994Ölüm YılıGörüntüle
8KUDRET CARÇILId. 1919 - ö. 1994Ölüm YılıGörüntüle
9KUL RABİA, Rabia Ceyhand. 1946 - ö. 1994Ölüm YılıGörüntüle
10KUL BİÇAREd. 1840 - ö. ?MeslekGörüntüle
11BAHATTİN ÇAMURALİd. 1931 - ö. 27.04.1991MeslekGörüntüle
12MUHAMMEDÎ ÇERAĞÎd. 1973 - ö. ?MeslekGörüntüle
13LÜTFÜ GÜLTEKİNd. 1949 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14ÖMER ŞENd. 1948 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15BAYRAMd. 15.06.1940 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16ŞİRİNÎd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17MEÇHULÎ/GIYABÎ, Hasan Aşıkd. 1915 - ö. 2000Madde AdıGörüntüle
18BAHRİ, Karslıd. 1829/1830 - ö. ?Madde AdıGörüntüle