NEBÎL, Mehmed Nebîl Bey

(d. ?/? - ö. 1235/1819-20)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbulludur. Doğum tarihi bilinmemektedir. Asıl adı Mehmed Nebîl’dir. Mehmed Nebîl Bey olarak tanındı. Babası Vak'anüvis Halil Nurî Bey’dir. Dedesi Feyzullah Şâkir Bey’dir. Şair ve Sadrazam Abdullah Nuri Paşa büyük dedesidir. Şeyhülislam Aşir Efendi’nin kızından torunudur. Medrese öğrenimi gördü. 1210/1795-96 yılında müderris oldu. 1225/1810-11 yılında Eyüp, daha sonra Kahire kadısı oldu. Medine’ye tayin edildi. Yol hazırlığı yaparken 1235/1819-20 yılında Kahire’de vefat etti. Mezarı buradadır. Tuhfe-i Nâilî (Kurnaz, M. Tatçı 2001: 1029)’ye göre vefat tarihinin Sicill-i Osmanî (Akbayar 1996: 1242)’de 1236/1820-21 ve İsmail Paşa (Rifat Bilge 1945-47’den aktaran Cunbur 2006: 563)’da 1225/1810-11 olarak verilmesi doğru değildir.

Mehmed Nebil’in kızı ise XIX. yüzyılda yaşamış meşhur kadın şâirlerimizden Şeref Hanım’dır. Şeref Hanım’dan başka, Şerife Samiye Hanım adında bir kızı ve Mehmed Nâilî adında küçük yaşlarda ölen bir oğlu vardır (Aktaş 2010: 5).

Şairin bilinen tek eseri Dîvân’ıdır. Bilinen nüshası İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi T. 1626’dadır. Divân’ında on altı kaside, 151 gazel, 103 kıta, 10 murabba, 3 muhammes, 2 tahmis, 1 müseddes, 3 terkib-i bend ve 1 adet de mesnevi vardır (Aktaş 2010: 33). Dîvân üzerine bir yüksek lisans çalışması (Aktaş 2010) yapılmıştır.

Nebîl, tek bir tarzla yetinmeyen, yeniliklere açık, çok yönlü bir şairdir. Şiirlerinde yer yer hikemi üslup görülürse de bu tarz şiirler çok fazla yer tutmaz. Ağırlıklı olarak Nedîm’deki neşeli; Fuzulî ve Şeyh Galib’deki tasavvufi hava görülür. Özellikle de fahriyede çok başarılıdır. Aruzu ustalıkla kullanmıştır, şiirlerinde çok az sayıda aruz kusuru görülmektedir. Birçok beytinde söz sanatları ve anlam inceliğini büyük bir ustalıkla birleştirmiştir. Bütün bu bilgiler ışığında, Nebil’in divan şiirinde iyi sayılabilecek, orta düzeyde bir şair olduğunu söyleyebiliriz (Aktaş 2010: 18-22).

Kaynakça

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî. C. 4. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 1242.

Aktaş, Yasemin (2010). Mehmed Nebil ve Divanı. Yüksek Lisans Divanı. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Cunbur, Müjgân (2006). “Nebîl”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 6. Ankara: AKM Yay. 563.

Çınarcı, M. Nuri (2007). Şeyhülislam Ârif Hikmet Beyin Tezkiretü’ş- Şu‘arâsı ve Transkripsiyonlu Metni. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi. 103.

Çifçi, Ömer (hzl.) (yty). Fatîn Davud Hâtimetü’l- Eş‘âr (Fatîn Tezkiresi). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10736,metinpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 02.06.2014]. 396-397.

Kilisli Rifat Bilge, Şerefeddin Yaltkaya (nşr.) (1945-47). Îzâhu'l-Meknûn fi'z-zeyl 'alâ Keşfi'z-Zunûn an Esâmi'l-Kütüb ve'l-Fünûn. Bağdatlı İsmail Paşa C. I-II, İstanbul.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.II. Ankara: Bizim Büro Yay.1029.

Şemsettin Sami (1996). Kâmûsu’l-‘Alâm. Tıpkıbasım. C. 6. Ankara: Kaşgar Neşriyat Yay. 4559.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1986). “Nebil Muhammed Bey”. C. 6. İstanbul: Dergâh Yay. 547. 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. BEYHAN KESİK
Yayın Tarihi: 04.06.2014
Güncelleme Tarihi: 14.11.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel

Ol miyân kim rişte-i efkârdır mû koymuş ad

Sâye-i baht-ı siyâha aks-i gîsû koymuş ad

Âftâbı zîr-i gîsûya çeküp rû koymuş ad

Ortasından bedri şakk itmiş dü-ebrû koymuş ad

Reng-i gülle mâye itmiş dâye-i kudret müli

Harc idüp şekkerle şîre la‘l-i dil-cû koymuş ad

Tâb-ı ruhsârı yakup itmiş bu sûretle siyâh

Kâfir-i âteş-pereste hâl-i hindû koymuş ad

Şâh-ı billûr işlemiş dilber nihâl-i kaddine

Kol salup bu feyzi hak virdikde bâzû koymuş ad

Zülfi tohm-efşân olınca ol ruh-ı hoy-kerdeye

Jâle-i gülden yeşermiş hatt-ı şeb-bû koymuş ad

Geh mu‘ammâ geh lugaz geh beyt geh matla‘ Nebîl

 Lâyıkıyle zâde-i tab‘a sühan-gû koymuş ad

(Aktaş, Yasemin (2010). Mehmed Nebil ve Divanı. Yüksek Lisans Divanı. Ankara: Gazi Üniversitesi. 251).


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Nevzat Üstünd. 23 Ağustos 1926 - ö. 8 Kasım 1979Doğum YeriGörüntüle
2Hikmet Münir Ebcioğlud. 1907 - ö. 31 Aralık 1985Doğum YeriGörüntüle
3FÂİK, Ömer Fâik Efendid. ? - ö. 1829Doğum YeriGörüntüle
4Nevzat Üstünd. 23 Ağustos 1926 - ö. 8 Kasım 1979Doğum YılıGörüntüle
5Hikmet Münir Ebcioğlud. 1907 - ö. 31 Aralık 1985Doğum YılıGörüntüle
6FÂİK, Ömer Fâik Efendid. ? - ö. 1829Doğum YılıGörüntüle
7Nevzat Üstünd. 23 Ağustos 1926 - ö. 8 Kasım 1979Ölüm YılıGörüntüle
8Hikmet Münir Ebcioğlud. 1907 - ö. 31 Aralık 1985Ölüm YılıGörüntüle
9FÂİK, Ömer Fâik Efendid. ? - ö. 1829Ölüm YılıGörüntüle
10Nevzat Üstünd. 23 Ağustos 1926 - ö. 8 Kasım 1979MeslekGörüntüle
11Hikmet Münir Ebcioğlud. 1907 - ö. 31 Aralık 1985MeslekGörüntüle
12FÂİK, Ömer Fâik Efendid. ? - ö. 1829MeslekGörüntüle
13Nevzat Üstünd. 23 Ağustos 1926 - ö. 8 Kasım 1979Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Hikmet Münir Ebcioğlud. 1907 - ö. 31 Aralık 1985Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15FÂİK, Ömer Fâik Efendid. ? - ö. 1829Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Nevzat Üstünd. 23 Ağustos 1926 - ö. 8 Kasım 1979Madde AdıGörüntüle
17Hikmet Münir Ebcioğlud. 1907 - ö. 31 Aralık 1985Madde AdıGörüntüle
18FÂİK, Ömer Fâik Efendid. ? - ö. 1829Madde AdıGörüntüle