Madde Detay

Asıl adı Ahmed'dir. Konya’nın Sille Mahallesinde doğdu. Doğum tarihi Fuat Köprülü tarafından 1858 olarak verilmektedir (Köprülü 1962: 542). Babasının adı Mustafa’dır. Babası Sille’de berberlik mesleğiyle geçimini sağladığı için çevresinde Berber Mustafa olarak tanındı. Nigârî de babasının lakabından dolayı yaşadığı dönemde halk arasında “Berberin Ahmed” olarak şöhret kazandı (Ergun-Uğur 2002: 154). Kimi kaynaklarda Âşık Devamî’nin oğlu olduğu belirtilmekle birlikte bu görüşü destekleyici ciddi belgelerin yer almadığı görülmektedir (Çelik 2006: 240). Nigârî, bir süre medrese öğrenimi gördü. Medresedeki hocası Serdar oğullarından İsmail Sabri Efendi’dir. Medrese öğrenimini yarıda bıraktı. Geçimini imamlık ve bahçıvanlık yaparak sağladı (Ergun-Uğur 2002: 154). Konya âşıklık geleneğinin usta temsilcilerinden olan Nigârî, usta-çırak eğitimiyle sanatındaki başarısını elde etti. Ustası Silleli âşıklardan Zehrî’dir. Şair mahlası ve ustasından şiirlerinde “Mahlasım Nigârî üstadım Zehrî” diyerek söz etmektedir (Yakıcı 1994: 198). Yaşadığı dönemde sazı ve sözüyle ün yaptı. Divan sazı, bağlama gibi sazlarla birlikte keman çalmakta da ustaydı. H.1335/M.1919 yılında Sille’de vefat etti (Ergun-Uğur 2002: 154). Köprülü Nigârî’nin ölüm tarihini 1917 olarak vermektedir (1962: 542). 

Nigârî, 19. yüzyılda Sille âşık geleneği içinde yer alan önemli temsilcilerdendir. Şiirlerinde hece veznini kullandı. Sururî, Zehrî gibi Silleli âşıkların etkisinde kaldı. Âşık tarzı Türk şiirinin özellikle koşma ve destan türlerinde eser verdi. Nigârî’nin gelenek içinde önemli bir yer edinmesinde ve şöhrete ulaşmasında döneminde ağızdan ağza söylenerek dolaşan “Âşar Destanı” etkili oldu.

Şair hakkında bilgi veren en eski yazılı kaynak Sadettin Nüzhet (Ergun) ve Mehmet Ferit (Uğur) imzasıyla 1926 yılında yayımlanan Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı adlı eserdir. Birçok halk şiiri/saz şiiri ansiklopedisi ve antolojisinde şiirlerine yer verildi. Bunların başında Fuat Köprülü’nün Türk Saz Şairleri adlı eseri gelmektedir. Şaire ait yayımlanmış müstakil eser bulunmamaktadır.

Çelik, Ali (2006). Türk Halk Şiiri Antolojisi. İstanbul: Timaş Yay.

Ergun, Sadettin Nüzhet-Mehmet Ferit Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. hzl. Hüseyin Ayan. Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay.

Köprülü, M. Fuad (1962). Türk Saz Şairleri C. I-V. Ankara: Millî Kültür Yay.

Yakıcı, Ali (1994). “Başlangıcından 20. Yüzyıla kadar Konya’da Âşıklık Geleneği”, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi/GEFAD. Bahar. 177-204.

Âşar Destanı

Bütün malım aldın ey kanlı zalim

Şikâyet ederim Huda’ya seni

Garip Mecnun gibi perişan halim

Şu fani dünyada ağlattın beni

Ezelden cinsinde meymenet yoktur

Ettiğin işlere ah eden çoktur

Cümlenin rızkını verici haktır

Görmedim sen gibi bir alçak deni

………………………………

Çevirdiler etrafımı yolumu

Bağladılar ayağımı kolumu

Ben kendime layık gördüm ölümü

İcra etsin yarın Hakkın mizanı

Cümlenin sahibi Hazret-i Süphan

Dilerim adûya hiç vermez aman

Varmasın semtine ol tatlı îman

Görsün cehennemde narı niyranı

Nigârî üstüne yağsın gam taşı

Akıtsın gözünden kan ile yaşı

Diksinler başına bir mezar taşı

Ol vakitte görsün seyf-i Yezdan’ı

Köprülü, M. Fuad, (1962). Türk Saz Şairleri C.I-V. Ankara: Millî Kültür Yay. 609-610.

Semâî

Kesildi nakd-i ömrüm dilde sevda ile âh kaldı

Der-âgûş eylemekçün yarımı yalnız nigâh kaldı

Dil-i viranemin hiç hâline insaf eden olmaz

Kime arz edeyim halim heman bir âh u vâh kaldı

Derunum derdini Lokman’a gösterdim dedi eyvâh

Bu derdin def’ine derman heman ancak ilâh kaldı

Gam-ı zulmette mi halk eyledi bilmem beni Mevlâ

Kararıp dembedem bahtım günüm hep simsiyah kaldı

Gece gündüz dedim: Yâ Rab garik-i bahr-i isyanım

Beni affetmezse şahım sezadır çok günah kaldı

Kesilmez âh u feryâdı Nigârî’nin bu âlemde

Makam-ı Kibriya’dan başka sanma bir penâh kaldı

Ergun, Sadettin Nüzhet-Mehmet Ferit Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. hzl. Hüseyin Ayan. Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay. 156.