ÖZSOY, Ali Özsoy

(d. 1907 / ö. 1992)
âşık, alevi dedesi
(Tekke / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Ali Özsoy, 1907'de Sivas'ın Şarkışla ilçesine bağlı Sivrialan köyünde dünyaya gelmiştir. Kaynaklarda ailesi hakkında oldukça sınırlı malumat bulunan Ali Özsoy'un babasının adı Veli’dir. Babası yaşadıkları yörede Güzel Ağa olarak tanınan bir Alevi dedesidir. Ali Özsoy’un ailesi Erzincan’ın Kemaliye ilçesine bağlı Ocak köyünden gelir. Ocak köyüne de Horasan’dan gelmişlerdir. Soyları, Gözcü Karacaahmet’in oğlu olduğu ifade edilen Hıdır Abdal’a dayanmaktadır. Ayrıca yörede Ali Özsoy Dede’nin sülalesine “Mollalar” denmektedir. Okula giderek önce eski yazıyı öğrenir, ardından da Latin harflerinin kabul edilmesiyle birlikte kendi çabasıyla yeni alfabeyi de öğrenir. Bir Alevi dedesi çocuğu olduğu için küçük yaşlardan itibaren kendi ocaklarına mensup talip topluluklarının yıllık görgü hizmetlerini görmek üzere babasıyla birlikte köy köy dolaşır ve cem ritüellerine iştirak eder. On altı yaşında evlenen Ali Özsoy, bu tarihten itibaren de dedelik yapmaya başlar. Kendi köyünde tıpkı babası gibi belli bir süre öğretmenlik yapar ve kendi köyündeki ve civar köylerdeki gençlere hem eski yazı hem de Latin alfabesiyle okuma yazmayı öğretir. Ayrıca küçük yaşlardan itibaren babasında Arapça ve Farsça öğrenen Ali Özsoy, 1992'de geçirdiği bir rahatsızlık sonucu vefat etmiştir. Ali Özsoy Dede’nin, Ankara’nın Kalecik ilçesine bağlı Elmapınar köyünde bulunan kabri mensup olduğu ocağın talipleri tarafından türbe yapılmıştır (Özmen 1998: 123; Yürükoğlu 1991: 39 – 41; www.huseyingazi.org.tr).

Alevi-Bektaşi inancına mensup bir ocak ailesinin çocuğu olarak yetişen Ali Özsoy, küçük yaşlardan itibaren cem ritüellerine de iştirak etmesinin de etkisiyle Alevi–Bektaşi şiir geleneğini bizzat yaşayarak öğrenir. Gençlik yıllarından itibaren Arapça ve Farsça öğrenmesi, Faziletnâme, Velâyetnâme, Hadikatü's-Süada, Gülizâr-ı Hasaneyn vb. gibi bilhassa Aleviliğin eski yazma kaynaklarını okumasını sağlar. Bu sayede Alevi–Bektaşi inancına özgü tasavvufi felsefeyi özümseyen Ali Özsoy, aynı zamanda Âşık Veysel’in yakın arkadaşıdır. Tüm bu hususlar onun şiir yazmasını sağlayan ve şiir tarzına doğrudan etki eden etkenlerdir. Şiirlerini hece ölçüsüyle kaleme alan Ali Özsoy Dede, oldukça sade bir dil kullanmıştır. Şiirlerinde Alevi-Bektaşi inancı ve tasavvufuna dair konuların yanında güncel, sosyal ve siyasi meseleleri de kendi inancı ve felsefesiyle yoğurarak hümanist bir bakış açısıyla ele almıştır. Zaman zaman da devrin dinî, sosyal, siyasi ve ekonomik meselelerini eleştirel bir yaklaşımla şiirlerine konu edinmiştir. Ali Özsoy’dan geriye kalan cönklerdeki şiirlerin büyük bir bölümü eski yazıyla yazılmıştır. Avukat Ali Yıldırım tarafından Ali Özsoy Dede ile gerçekleştirilen bir söyleşi Rıza Yürükoğlu tarafından hazırlanarak yayımlanmıştır. Sayısı bine yakın şiiri bulunduğu bilinen Ali Özsoy’un bu şiirleri eski yazıdan günümüz alfabesine aktarılıp yayımlanmayı beklemektedir (Yürükoğlu 1991: 55–106; Özmen 1998: 123–127; www.huseyingazi.org.tr; www.asikveysel.com).

Kaynakça

http://www.huseyingazi.org.tr/makale-17-ali-ozsoy-dede.html [erişim tarihi: 27.05.2019].

http://www.asikveysel.com/asik-veysel-kimdir/asik-veysel-kimdir-10.htm [erişim tarihi: 27.05.2019].

Özmen, İsmail (1998). Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi. C. 5. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Yürükoğlu, Rıza (Hzl) (1991). Ali Özsoy Dede Görüşleri ve Şiirleri. İstanbul: Alev Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. BÜLENT AKIN
Yayın Tarihi: 16.07.2019
Güncelleme Tarihi: 09.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1PERİŞÂNÎ, Molla Mehmetd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2HÂFIZ OSMAN, Kazancı-zâded. ? - ö. 19. yy.Doğum YeriGörüntüle
3GÜLŞADÎ, Yılmaz Altayd. 1950 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4ERBİL/ERBİLÎ, Mustafa Erbild. 1907 - ö. 1972Doğum YılıGörüntüle
5VEYSEL/ VEYSEL CEHDİ/ VEYSEL KUT KEMTER, Veysel Cehdi Kutd. 1907 - ö. 1997Doğum YılıGörüntüle
6AHMET/AHMET BAYHAN, Ahmet Bayhand. 1907 - ö. 1988Doğum YılıGörüntüle
7BEKİR, Bekir Erend. 1932 - ö. 1992Ölüm YılıGörüntüle
8SIDDIKA, Sıddıka Tepetaşd. 01.05.1926 - ö. 22.10.1992Ölüm YılıGörüntüle
9MÜEZZİN/ZİYA/MÜEZZİN ZİYA/MÜEZZİNOĞLU, Ziya Çağırıcıd. 1916 - ö. 1992Ölüm YılıGörüntüle
10YETKİNER, Turgut Yılmazd. 25.04.1954 - ö. ?MeslekGörüntüle
11SAĞLAM, İzzet Sağlamd. 10.07.1942 - ö. ?MeslekGörüntüle
12ZEYNEL/ZEYNELÎ/GARİP ZEYNEL/DERTLİ ZEYNELÎ/DELİ ZEYNEL, Zeynel Sarıd. 01.01.1961 - ö. 24.06.2005MeslekGörüntüle
13EYÜP, Eyüp Deded. 1860\'lar - ö. 1934Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14SIRRÎ, Muharrem Hilmi Kösetürkmend. 1878 - ö. 1964Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15ALİ ABDAL/DEDEMOĞLU, Ali Bayard. 1946 - ö. 2008Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16SÂMÎ/İZZET, Enderunlu Sâmî İzzet Efendid. ? - ö. 1844Madde AdıGörüntüle
17ŞEVKÎd. ? - ö. 19 yy.Madde AdıGörüntüle
18HIZRÎd. ? - ö. 1547/48Madde AdıGörüntüle