SADIK

(d. 1864 / ö. 1951)
âşık, çiftçi
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Âşık Sadık, 1864'te Niğde’nin Kiçiağaç köyünde doğmuştur. Babası çiftçilikle uğraşan birisi olup adı İbrahim'dir. Hangi okullara devam ettiği veya okuyup okumadığı hakkında bilgi yoktur. Muhtemeldir ki Âşık Sadık, çocukluğu ve gençlik yıllarını babasının yanında çiftçilik yaparak geçirmiştir. Ömrünün büyük bir bölümünü Adana ve Tarsus’ta geçirmiştir. Son dönemlerinde sağır ve kör olarak hayatını sürdürür (Yalman [Yalgın] 2000: 7-8; Özmen 2009: 100). Yalman, Âşık Sadık için hafızası ve şuuru sağlam, içinden geldiği şekilde istenildiği kadar şiir okuyabilecek kabiliyette olduğunu söyler (Yalman (Yalgın) 2000: 8). Evli olduğu ve son dönemlerinde kızının bakımına muhtaç olduğunu âşığın ağzından Ali Rıza Yalman şöyle anlatmaktadır: "Efendi, ben Adana'nın kuşatılması sırasında Tarsus'ta Makam çarşısında bir dükkânda çalışıyordum. Göçte hastalandım, şimdi hem kör hem de sağır oldum. Bugün kızıma muhtaç kaldım. Allah kimseyi benim gibi göze ve kulağa muhtaç etmesin." (Yalman [Yalgın] 2000: 8). 1951'de vefat ettiği tahmin edilmektedir (Özmen 2009: 100). Âşık Sadık'ın mezarının nerede olduğu konusunda İsmail Özmen şunları söylemektedir: "Yaptığımız bir çalışmada Âşık Sadık'ı tanıyan var mı diye soruşturduk. Bir konuşmada Gümüşler Kasabası, Eski Gümüş Mahallesine giderken yolun solunda bulunan mezarlıkta bulunduğu söylendi. Yerini tespit etmek mümkün olmadı." (Özmen 2009: 100).

Âşık Sadık'ın şiire ne zaman ve nerede başladığı bilinmemektedir. Yapılan araştırmalarda dört şiirine rastlanılmıştır. Bu araştırmalardan biri Ahmet Caferoğlu'nun Anadolu Ağızlarından Derlemeler (1994: 182-184) adlı eseri, diğeri ise Ali Rıza Yalgın'ın Cenupta Türkmen Oymakları (2000: 7-11) adlı eseridir. Tespit edilen dört şiiri incelendiğinde halk şiiri geleneğine uygun yazdığı görülmektedir. Üç şiir koşma tarzında on bir hece ile söylenmiştir. "Huda" redifli şiiri dört dörtlükten oluşmuş ve konusu dini tasavvufidir. "Taştan" redifli şiiri, üç dörtlükten oluşmuş ve sevgiliye olan hasret dile getirilmiştir. "Düşman" redifli şiiri ise yedi dörtlükten oluşan bir destandır. Âşık Sadık'ın dördüncü şiiri ise yine koşma tarzında söylemiş, on beş heceli ve dört dörtlükten oluşan bir koşmadır.

Dört şiirden hareketle Âşık Sadık'ın edebî kişiliğini ortaya koymak mümkün olmayacaktır. Ancak dört şiirden yola çıkarak Âşık Sadık'ın duygu ve düşünce dünyasına ait bir şeyler söylemek mümkündür. Âşık Sadık, dini tasavvufi ve millî konularla birlikte aşk ve sevgi üzerine şiirler yazmıştır. "Düşman" redifli şiirinde Kurtuluş Savaşının nasıl kazanıldığı, Yunanın nasıl denize döküldüğü ve (Mustafa) Kemal Paşa'nın askeri dehasının nasıl olduğu anlatılmaktadır. Bu yönüyle Âşık Sadık'ın millî duygularının çok yüksek olduğu söylenebilir.

"Gider" redifli şiirinde ise Âşık Sadık, Güllüce köyü imamı bir takım ithamlarda bulunduğunu duyunca çok üzülmüş ve imama bir şiir yazmıştır. Bu şiirinde de ise Ey hoca diyerek seslendiği imama çeşitli nasihatlerde bulunur. Sadık, imama "Her ne amel işler isen cümlesin yazar kalem/ Bir yudum acı su için sen edersin bunca zem" (Özmen 2009: 101) diyerek dedikodunun ne kadar kötü olduğunu hatırlatır ve "Kimsenin zemmini etme, Allah'ın emrini bil/ Bir alıcı kuş misali cümlesi birden gider" (Özmen 2009: 101) diyerek imamdan tevbe etmesini ister. Bu şiirinden hareketle de Âşık Sadık'ın manevi yönünün ne kadar yüksek olduğu ifade edilebilir.

Kaynakça

Bakırcı, Nedim (2017). 19. Yüzyıl Âşıklarından Niğdeli Âşık Tâhirî. Konya: Kömen Yay.

Caferoğlu, Ahmet (1994). Anadolu Ağızlarından Toplamalar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.

Özmen, İsmail (2009). Niğdeli Şair ve Yazarlar. Niğde: Niğde Valiliği Yay.

Yalman [Yalgın], Ali Rıza (2000). Cenupta Türkmen Oynakları. C. II. hzl. Sabahat Emir. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. NEDİM BAKIRCI
Yayın Tarihi: 05.03.2019
Güncelleme Tarihi: 11.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1MUHYÎ, Muhyî Mehmed Çelebid. ? - ö. 1596Doğum YeriGörüntüle
2Üzeyir Lokman Çaycıd. 22 Ağustos 1949 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3MUHTÂCÎ, Hasand. ? - ö. 1870?Doğum YeriGörüntüle
4FİKRİ/EDNA FİKRİ, Ahmetd. 1864 - ö. 1954Doğum YılıGörüntüle
5MEHMET FEVZÎd. 1864 - ö. 1929Doğum YılıGörüntüle
6Hüseyin Rahmi Gürpınard. 17 Ağustos 1864 - ö. 8 Mart 1944Doğum YılıGörüntüle
7ABDÜLBÂKİ EFENDİd. 1880 - ö. 1951Ölüm YılıGörüntüle
8Tahir Olgund. 14 Eylül 1877 - ö. 20 Haziran 1951Ölüm YılıGörüntüle
9ESED, Esed Rızayevd. 1874 - ö. 1951Ölüm YılıGörüntüle
10ORHAN KURTOĞLUd. 1968 - ö. ?MeslekGörüntüle
11REVÂNÎ, Veli Bozkurtd. 1898 - ö. 20.10.1968MeslekGörüntüle
12ADEM DEMİRd. 10.05.1963 - ö. ?MeslekGörüntüle
13OZAN DİRENÇ/DİRENÇ, Selahattin Akbıyıkd. 1958 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14TALİBÎ, Talip Kılıçd. 1934 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15SULTAN BEKCİd. 1969 - ö. -Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16DERVİŞ KEMAL, Kemal Özcand. 1930 - ö. 25.04.2015Madde AdıGörüntüle
17NURİ, Nuri Gözetd. 1954 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18DEHİL-İ MERÂGÂYÎd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle