Madde Detay

İsmi Emrullâh Mehmed’dir. 5 Zilkade 945/25 Mart 1539’da doğdu. Sultan II. Selîm’in hocası Zeyrek Muhyiddin Efendi’nin oğludur. İlk eğitimini babasından aldı. Öğrenmeye olan isteği ve kuvvetli zekâsıyla akranlarından üstündü. Devrinin önde gelen hocalarından dersler alarak medrese tahsilini tamamladı. Abdülkerîm-zâde Efendi’den mülâzım oldu. Önce küçük dereceli medreselerde görev aldı. 971 Şaban’ında/Mart-Nisan 1564 Hayrabolu’daki Rüstem Paşa Medresesi’ne tayin edildi. 973 Şaban’ında/Şubat-Mart 1566 kırk akçe yevmiye ile Rodoscuk’ta bulunan Rüstem Paşa Medresesi’ne görevlendirildi. 983 Muharrem’inde/Nisan-Mayıs 1575 İznik’teki Orhaniye Medresesi müderrisliğine getirildi. Yaklaşık dört yıl burada görev yaptıktan sonra 987 Rebîülâhir’inde/Mayıs-Haziran 1579 Üç Şerefeli, 993 Safer’inde/Şubat-Mart 1585 Sahn-ı Semâniye medreselerinde müderrislik yaptı. 995 Zilkade’sinde/Ekim-Kasım 1587 Bağdat, 998 Rebîülevvel’inde/Ocak-Şubat 1590 Manisa ve 1000 Safer’inde/Kasım-Aralık 1591 Trablusşam kadılıklarına tayin edildi. Kadılıktan sonra tekrar eski mesleği müderrisliğe geri döndü. 1000 Zilkade’sinde/Ağustos-Eylül 1592 Dârü’l-hadis, 1003 Zilkade’sinde/Temmuz-Ağustos 1595 Sahn-ı Semâniye medreselerinde müderrislik yaptı. 1004 Cemazilûlâ’sında/Ocak 1596 Selanik kadılığıyla görevlendirildi. 1008 Şaban’ında/Şubat-Mart 1600 İstanbul’da vefat etti.

Nevʻî-zâde’nin bildirdiğine göre Zeyrek-zâde Emrullah Efendi’ye ait olan iki eser vardır. Bunlardan ilki, Taşköprî-zâde Ahmed Efendi’nin Arapça kaleme aldığı ve Osman Gâzî’den Kanuni Sultan Süleyman devrine kadar yaşamış ulemâ ve meşâyihin hayat hikâyelerini anlattığı eş-Şakâ’iku’n-Nu‘mâniyye fî Ulemâi’d-Devleti’l-Osmâniyye adlı biyografik metne yazdığı zeyildir. Eserin kenarında ilhâkatı vardır. Fazla beğenilmediğinden rağbet görmemiştir. Ayrıca kütüphane kayıtlarında ve kataloglarda yapılan taramalarda eserin nüshasına tesadüf edilememiştir. İkinci eseri ise Süyûtî’nin (ö. 911/1505) nahvin çeşitli konularını benzerlik ve farklılık bakımından inceleyen el-Eşbâh ve’n-Nezâ’ir adlı kitabına yazdığı talikâtıdır.

Babinger, Franz (1992). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. (çev. Coşkun Üçok). Ankara: KB Yay. 96.

Gönül, Behcet (1945). “İstanbul Kütüphanelerinde Al- Şakā’ik Al-Nu‘mâniya Tercüme ve Zeyilleri”. Türkiyat Mecmuası. (VIII): 159-60.

Kâtip Çelebi (2012). Keşfü’z-Zunûn. Çev. Rüştü Balcı. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 846.

Özcan, Abdülkadir (hzl.) (1989). Nev‘izâde Atâyî, Hadâiku’l-Hakᾱ’ik fi Tekmileti’s-Şakâ’ik. İstanbul: Çağrı Yay. 432-33.