Vedat Örfi Bengü

(d. 21 Aralık 1899 / ö. 25 Mayıs 1953)
Oyuncu, Yönetmen, Oyun ve Senaryo Yazarı, Besteci, Çevirmen, Romancı
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbul’da doğdu. Sadrazam Halil Rifat Paşa’nın torunu, Hünkâr yaverlerinden Mehmet Ali Paşa’nın oğlu, eleştirmen Memet Fuat’ın babasıdır. Sonradan Nâzım Hikmet’le evlenen Piraye Hanım’ın ilk kocasıdır. 1921'de Piraye Hanım'la evlendi. Bu evlilikten Suzan ve Memet (Fuat) isimlerinde iki çocukları oldu.17 yaşındayken yazdığı ve göçmenler yararına oynanan Bir Af, Bir Yemin oyunu sanat yaşantısının ilk faaliyetidir. Bunu, Vefaen Ferağ ve Kanun Adamı oyunlarının yazılıp sahnelenmesi izler. Yazıp bestelediği ilk telif operet Balo Kaçakçıları, 1925'te Şehbal Tiyatrosu’nda sahnelendi. İstanbul’da tanıştığı Fransız sinema sanatçısı Blanche Montel'le Paris’te aynı filmde oynadı. 1926’da arkadaşlarıyla kurduğu film şirketiyle Mısır sinemanın temellerini attı. Mısır’da kaldığı iki yıl boyunca 12 film çekti. 1953 yılındaki vefatına kadar yazıp yönettiği onlarca filmde oynadı. Türk sinemasında “ağdalı melodram” türünün babası olarak kabul edildi (Özgüç 1995: 29).

Edebiyatla genç yaşta ilgilenmeye başlayan Vedat Örfi, çok sayıda roman, roman çevirisi, uyarlama ve telif polisiye yazdı. 1920’de yazdığı Karanlıklar Padişahı, Türkçe yazılmış ilk telif Sherlock Holmes öyküsüdür. Korku, fantastik ve polisiye türlerini harmanlayarak yazdığı 10’un üzerinde romanda sinema dili ve tekniğinden yararlandı. Romanlarında betimleme ve diyalog tekniklerine ağırlık vermesi, okurun sahneleri gözünde canlandırmasını kolaylaştırdı. Roman kişilerinin iç dünyasını, duygu ve düşüncelerini yansıtmak için zaman zaman iç monolog tekniğine de başvurdu (Bengü 2018: 14). 1945’te Bengü Yayınları’nı kuran sanatçı, ünlü Fransız polisiye yazarı Gaston Leroux’dan altı roman çevirisi yaptı. Henüz 26 yaşındayken yazdığı ve Son Saat gazetesinde tefrika edilen Kırk Bela isimli romanı “Türk Edebiyatı’nda Tefrika Roman Tarihi” adlı proje kapsamında 2018 yılında gün yüzüne çıkarıldı.

Kaynakça

Bengü, Vedat Örfi (2018). Kırk Bela. İstanbul: Koç Üniversitesi Yay.

Fuat, Memet (2013). Gölgede Kalan Yıllar. İstanbul: Yapı Kredi Yay.

Işık, İhsan (2006). Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi. C. 3. Ankara: Elvan Yay. 656-657.

Komisyon (2010). “Bengü, Vedat Örfi”. Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. C. 1. İstanbul: Yapı Kredi Yay. 211.

Özgüç, Agâh (1995). “Bengü, Vedat Örfi”. Türk Film Yönetmenleri Sözlüğü. İstanbul: Afa Yay.

Scognamillo, Giovanni (1998). Türk Sinema Tarihi. İstanbul: Kabalcı Yay.

Üyepazarcı, Erol (2016). “Tiyatro ve Roman Yazarı, Film Rejisörü, Oyuncu, Ama Her Şeyden Önce Büyük Maceraperest: Vedat Örfi Bengü”. 221B. S. 1. 51-54.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA KARADENİZ
Yayın Tarihi: 11.04.2019
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Bir Af Bir Yemin- / -1917Tiyatro
Meşhur Hikayeler Külliyatı / Nat Pinkerton- / Dersaadet [İstanbul]: Türk Dünyası Matbaası1919Çeviri
Karanlıklar padişahı / Bilmeceli Meşhur Hikayeler Külliyatı-14Ferahzade Kırtasiye, Pul, Karpostal ve Kitab Ticarethanesi / Dersaadet [İstanbul]: Evkâf Matbaası1920Çeviri
Hatırat-ı Sultan Abdülhâmid Han-Sânî / haz. Vedat ÖrfîCihan Kitabhanesi / İstanbul: Cihan Biraderler Matbaası1922Hatıra
Binbirgece Masalları (1. Gülnihal Sultan 2. Dehşetler diyarında 3. Canlı mezarlar)Cihan Kitabhanesi / İstanbul: Minber Matbaası1923Çeviri
Fahişenin Azâbı / Gençlik Demetleri-2Cemiyet Kütübhanesi / İstanbul: Necm-i İstikbal Matbaası1923Hikâye
Kız mı dul mu? / Gençlik Demetleri-1Cemiyet Kütübhanesi / İstanbul: Sühulet Matbaası1924?Hikâye
Kara çete: Kara HüseyinCemiyet Kütübhanesi / İstanbul: Necm-i İstikbal Matbaası1924Hikâye
Vefaen Ferağ- / --Tiyatro
Balo Kaçakları- / -1925Tiyatro
Kanun Adamı- / -1938Tiyatro
Bir Doktorun Ödevi- / -1939Tiyatro
Beyaz Baykuş- / -1940Tiyatro
Bir Yuva Böyle YıkıldıAnadolu Türk Kitap Deposu / İstanbul: Ahmet Sait Matbaası1943Roman
Seni BeklerkenArif Bolat Kitabevi / İstanbul: Işık Matbaası1944Roman
Genç Bir Kızın ÇilesiApa Yayınları / İstanbul: Raşit Bütün Matbaası1944Roman
Solan GönüllerArif Bolat Kitabevi / İstanbul: Yeni Sabah Matbaası1944?Roman
Çıldıran AdamArif Bolat Kitabevi / İstanbul: Yeni Sabah Matbaası1944Roman
Kuduran CanavarlarApa Yayınları / İstanbul: Raşit Bütün Matbaası1944Roman
Akdeniz İncisiArif Bolat Kitabevi / İstanbul: Yeni Sabah Matbaası1944Roman
Londra'daki Kan İzleriApa Neşriyat / İstanbul: Raşit Bütün Matbaası1944Roman
Sarı odanın esrarı / Gaston LerouxGüven Yayınevi / İstanbul: Güven Basımevi1944Çeviri
Siyahlı kadın / Gaston LerouxGüven Yayınevi / İstanbul: Güven Basımevi1944Çeviri
Za-La-Mor: Kızıl GemiArif Bolat Kitabevi / İstanbul: Stad Matbaası1944Çeviri
Rus İhtilâlcileri Arasında / Gaston LerouxGüven Yayınevi / İstanbul: Güven Basımevi1944Çeviri
Ceymis Peen’in ZaferiBengü Yayınları / İstanbul: Bayar Matbaası1945Roman
ÖkseUğur Kitabevi / İstanbul1945?Roman
İskelet Yüzdeki DamgaBengü Yayınları / İstanbul: Hüseyin Kazazgil Matbaası1945?Roman
Varşova YanarkenBengü Yayınları / İstanbul: Raşit Bütün Matbaası1945Roman
Krup fabrikalarında bir Fransız casusu / Gaston LerouxGüven Yayınevi / İstanbul1945Çeviri
Perili koltuk / Gaston LerouxGüven Yayınevi / İstanbul1945Çeviri
İki çocuğun devriâlemi / Jean de la HireGüven Yayınevi / İstanbul1946Çeviri
Kahire Batakhanelerindeİstanbul Yayınları / İstanbul: Tuna Matbaası1946Roman
"Karşılıklı Saygı"- / Memleket Sesi (Sayı: 4)1947Makale
Yara- / -1947Diğer
Bağda Gül- / -1947Diğer
Kılıbıklar- / -1947Diğer
Canavar- / -1948Diğer
Keloğlan- / -1948Diğer
Günahım- / -1948Diğer
Sızlayan Kalp- / -1948Diğer
Ayşe'nin Duası- / -1948Diğer
Vurun Kahpeye- / -1948Diğer
Allah Kerim- / -1948Diğer
Ateşten Gömlek- / -1950Diğer
Bir Fırtına Gecesi- / -1950Diğer
Çıldıran Baba- / -1950Diğer
Estergon Kalesi- / -1950Diğer
Harman Sonu Dönüşü- / -1950Diğer
Kapanan Gözler- / -1950Diğer
Soysuz- / -1950Diğer
Zavallı Necdet- / -1951Tiyatro
Cem Sultan- / -1951Diğer
İstanbul'un Fethi- / -1951Diğer
Kore’de Türk Süngüsü- / -1951Diğer
Vatan İçin- / -1951Diğer
Allah'tan Bul- / -1952Diğer
Dokunulmaz Bu Aslana- / -1952Diğer
Ebedi istirahat- / -1952Diğer
Beyoğlu Güzeli- / -1953Diğer
Bu Kadın Benimdir- / -1953Diğer
Kırk BelaKoç Üniversitesi Yayınları / İstanbul2018Roman
Bir Millet Uyanıyor- / --Tiyatro
Hasta- / --Tiyatro
Vicdan Hakkı- / --Tiyatro

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ÂLÎ, Hâfız Konevîoğlu Âlî Efendid. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2RÂCÎ, İmam Yusuf Efendi-zâde Süleyman Râcî Efendid. ? - ö. 1755Doğum YeriGörüntüle
3Orhan Midhat Barbarosd. 1894 - ö. 27 Temmuz 1964Doğum YeriGörüntüle
4Müstecib Ülküsald. 1899 - ö. 10 Ocak 1996Doğum YılıGörüntüle
5Sadettin Nüzhet Ergund. 1899/1901 - ö. 25 Nisan 1946Doğum YılıGörüntüle
6ŞEMS ALİd. 1899 - ö. 1994Doğum YılıGörüntüle
7ELHAMDÜ ZİKRİYE/ZİKRİYE, Cemiled. 1890 - ö. 1953Ölüm YılıGörüntüle
8HAKKI, Niğdelid. 1874 - ö. 1953Ölüm YılıGörüntüle
9Ata Govşudovd. 1903 - ö. 1953Ölüm YılıGörüntüle
10Nurdan Gürbilekd. 20 Mayıs 1956 - ö. ?MeslekGörüntüle
11İlhan Berkd. 1918 - ö. 28 Ağustos 2008MeslekGörüntüle
12Hülya Koçd. 1967 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Yakup Kadri Karaosmanoğlud. 27 Mart 1889 - ö. 13 Aralık 1974Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Emin Nihatd. 19 Aralık1838 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Fazıl Ahmet Aykaçd. 1884 - ö. 5 Aralık 1967Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Altan Deliormand. 25 Haziran 1935 - ö. 22 Ağustos 2012Madde AdıGörüntüle
17ÖRFÎ, Mahmûd Ağad. 1705 - ö. 1778Madde AdıGörüntüle
18Vedat Fidanboyd. 01 Mayıs 1944 - ö. ?Madde AdıGörüntüle