Güzide Taranoğlu

Gülpınar, Güzide Sultan, Toprak Ana, Sultan Şaire
(d. 29 Ocak 1922 / ö. 30 Aralık 2013)
Şair
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Tam adı Fatma Güzide Taranoğlu'dur. 29 Ocak 1922 tarihinde İstanbul Eyüp'te dünyaya geldi. Balkan Savaşı sonrasında İstanbul'a yerleşen ve yardımseverliği ile tanınan Üsküplü bir ailedendir. Babası Üsküp Kalkandelen nahiyesi eşrafından Hacı Kamberoğullarından Tahir Efendi’nin oğlu eczacı, kimyager Rıfat Bey, annesi ise Darülfünun Farisi hocası ünlü Hattat Abdurrahman Zihni Bey ile Çanakkale eşrafından Türkzadelere mensup Ayşe Hanım’ın kızı Zübeyde Nevres Hanım’dır (Okumuş, Bayram; 2015: 128-129). Soyadı Kanunu’ndan sonra ailesi, Gülpınar soyadını aldı. Babasını küçük yaşta kaybetti (1932).

İlköğrenimine yaşı büyütülerek babasının görev yeri olan Konya Ilgın’da başlayan Taranoğlu, ortaöğrenimini İstanbul’da tamamladı. İstanbul Kız Lisesi'nden mezun oldu. Bir süre Emlak ve Eytam Bankasının İstanbul şubesinde çalıştı (1940). Bankadaki çalışma arkadaşlarından biri dönemin tanınmış şairlerinden Ziya Osman Saba idi. Güzide Taranoğlu, Ziya Osman Saba’ya şiirlerini gösterdi, Saba'nın teşviki üzerine şiir yazmayı sürdürdü. Yine bu görevi sırasında (1940-1941), şair Ziya Osman'ı ziyarete gelen Yahya Kemal Beyatlı, Cahit Sıtkı Tarancı, Melih Cevdet Anday, Yaşar Nabi Nayır ve Faruk Nafiz Çamlıbel’le tanışma şansını yakaladı (Tan 2014: 94).

1940 yılında Dr. Bilal Taranoğlu ile evlendi. Eşinin görevi nedeniyle Van, Ağrı, Samsun, Ordu ve Giresun gibi şehirlerde bulundu, sosyal yardım kuruluşlarında çeşitli görevler aldı. 1961 yılında Ankara'ya yerleşti ve ölünceye dek başkentte yaşadı. Türkiye Yardımseverler Derneği, Türkiye Aile Planlaması Derneği, İLESAM, MESAM, Kadınlar Birliği, Çocuk Esirgeme Kurumu, Folklor Araştırmaları Kurumu gibi kurumlarda gönüllü olarak çalıştı, yöneticilik yaptı. 1967 yılından itibaren Yeni Tanin gazetesinin sanat sayfasını düzenledi, Yeni Zafer gazetesinde köşe yazıları yazdı. Eşi 1973 seçimlerinde Adalet Partisi’nden Ordu milletvekili seçilen Taranoğlu, 1976’da Ankara’da kızlık soyadından ilhamla Gülpınar adlı bir yayınevi kurdu ve Gülpınar adlı dergiyi çıkarmaya başladı. Taranoğlu kendi olanaklarıyla bu dergiyi Mayıs 1976-Mayıs 2005 arasında 349 sayı yayımladı (Okumuş, Bayram; 2012). Ancak eşinin 2005’te vefatı üzerine dergiyi kapatmak zorunda kaldı. Güzide Taranoğlu, Gülpınar'da pek çok genç şair ve yazarın yetişmesine fırsat verdiği gibi halk şairlerinin şiirlerini de unutulmaktan kurtardı (Tan 2014: 94).

Güzide Taranoğlu, yıllarca evinde şiir toplantıları düzenledi ve bu toplantılarla Ankara’daki şairlere ev sahipliği yaptı. Bu sayede Taranoğlu'nun evi, başkentin önemli edebiyatçı mekânlarından biri oldu (Tonga 2016). Şair, 1974 yılında bir şiir sergisi açtı. 2003 yılında özel kitaplığını Ordu Gülyalı’da bir halk kütüphanesi kurulması için Kültür ve Turizm Bakanlığına bağışladı. İlçede Gülyalı Güzide Taranoğlu Halk Kütüphanesi açıldı. Adı ayrıca bu ilçede bir bulvara ve durağa verildi. Gülpınar’da halk kültürü araştırmalarına ve halk şairlerinin şiirlerine yer verdiği için 1996’da Folklor Araştırmaları Kurumunca Türk Folkloruna Hizmet Ödülü'ne layık görüldü. Evindeki bütün mektup, belge, kitap ve dergilerle yayınlarının telif haklarını Emlak Bankalılar Sağlık ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı (TEVAK)’na bağışladı (Tan 2014: 94).

"Güzide Sultan", “Toprak Ana” ve “Sultan Şaire” gibi unvanlarla anılan şair, 30 Aralık 2013 tarihinde Ankara’da vefat etti. Dr. Bilal Taranoğlu ile evliliğinden oğlu Osman Şanser ve kızları Ayşe Serpil, Ender Sevil olmak üzere üç çocuğu bulunmaktadır.

Yazıları 1969 yılından itibaren Yeni Tanin ve Zafer gazetelerinde yayımlanan Güzide Taranoğlu, şiir yazmaya lise yıllarında başladı. İlk şiirleri Çaba, Hayat ve Yeni Hayat dergilerinde çıktı. Daha sonra şiirlerini başta kendisinin çıkardığı Gülpınar olmak üzere Hisar, Bahçe, Sesimiz, Eflatun, Yeni Adam, Ajans Türk, Güvercin, Çocuk ve Yuva ve Türkiye gibi dergilerde yayımladı.

İlk şiir kitabı Merhaba Dostum'u 1967 yılında yayımlayan şair, daha sonra pek çok şiir kitabı neşretti. Bazı şiirlerinde Gülpınar soyadını kullanan şair, hem hece ölçüsüyle hem de serbest tarzda şiirler kaleme aldı. Şiirleriyle, kadın şairler içinde haklı bir üne kavuştu. Hece ölçüsüyle yazdığı şiirlerinden önemli bir kısmı Alâaddin Yavaşça, Bilge Özgen, Erol Sayan, Sabri Süha Ansen, Yusuf Nalkesen, Muzaffer İlkar, İrfan Özbakır, Gültekin Çeki, Necdet Tokatlıoğlu, Akın Özkan, Ali Şenozan, Yücel Aşan, Osman Babuşcu, Erol Evgin, Ünsal Silleli ve Turgut Aksoy gibi sanatkârlar tarafından bestelendi ve TRT repertuarına alındı. “Tadı yok sensiz geçen ne baharın ne yazın”, "Kanımda kıvılcım, canımda ateş", “Bir şarkı yazdım sana”, “Ağlasan söz olur, gülsen söz olur”, “Yıllar yılı sana aşk” bestelenmiş şiirlerinden bazılarıdır.

Kaynakça

Ceylan, Mustafa (2000). Sultan Şaire Toprak Ana Güzide Gülpınar Taranoğlu'nun Hayatı, Eserleri ve Şiirlerinin Tahllili. Ankara: Gülpınar Yay.

Işık, İhsan (2018). "Güzide Taranoğlu Maddesi". (http://www.biyografya.com/biyografi/13786) [erişim tarihi: 23.01.2018]

Okumuş, Salih, S. Bayram (2012). "Şekil, Muhteva ve Yazar Kadrosu Açısından Gülpınar Dergisi". Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 209-223.

Okumuş, Salih, S. Bayram (2015). "Güzide Taranoğlu'nun Hayatı, Sanatı ve Eserleri". Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. S. 1. 126-148.

Tan, Nail (2014). "Yitirdiklerimiz: Güzide Taranoğlu". Türk Dili. S. 746. 93-95.

Tonga, Necati (2016). Cumhuriyet Döneminde Bir Edebî Muhit Olarak Ankara (1923-1980). Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Tuncalp, Enver (1979). "Güzide Gülpınar Taranoğlu’nun Hayatı, Sanatı ve Eserleri". Gülpınar. S. 33. 1-45.

Yalçın, Murat (Ed., 2010). Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi C II. (3. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yay. 989-990.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. NECATİ TONGA
Yayın Tarihi: 15.03.2018
Güncelleme Tarihi: 01.11.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Merhaba DostumŞark Matbaası / Ankara1967Şiir
Mutlu AcıÇaba Yay. / Ankara1968Şiir
TozpembeÇaba Yay. / Ankara1969Şiir
İnsanlar Mutlu YaşasınBaşbakanlık Basımevi / Ankara1972Şiir
Ve Mutluluk Çiçek AçarBaşbakanlık Basımevi / Ankara1975Şiir
Diyorum ki: Sözde Özler Özde SözlerGülpınar Yay. / Ankara1977Diğer
Huzur ÇağıGülpınar Yay. / Ankara1981Şiir
Umutlar Canda ÇiçekEmek Matbaası / Ankara1984Şiir
Aşk Yıllara YenilmezÜçbilek Matbaası / Ankara1989Şiir
Can Parçamız ÇocuklarÜçbilek Matbaası / Ankara1993Şiir
SelâmlarımÜçbilek Matbaası / Ankara1996Deneme
Şiiristanda Hecelerin Dili- / Ankara1997Şiir
Şiirlerimin Demeti Bir Dalda Bin Çiçek (Toplu Şiirler)- / Ankara1997Şiir
Aşk Şiir= Hayat- / Ankara2002Şiir
Sevgi Yağmur Aşk Güneş- / Ankara2003Şiir
Bu Kitap Onun İçinAydın Matbaası / Ankara2006Şiir
Onu Andıkça Yaşıyorum- / Ankara2007Şiir
Duygu HarmanımAydın Matbaası / Ankara2009Şiir
Akşamlar YaklaştıkçaAydın Matbaası / Ankara2011Şiir
Duygular Karmaşası- / Ankara2012Şiir
Aşkım Benimle Biter- / Ankara2013Şiir

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1REFÎ', Mehmed Emîn Refî'd. ? - ö. 1859Doğum YeriGörüntüle
2İSMET, Mehmed İsmet Efendid. ? - ö. 5 Kasım 1747Doğum YeriGörüntüle
3Mustafa Irgatd. 22 Ocak 1950 - ö. 3 Mart 1995Doğum YeriGörüntüle
4SEHEND/RAZÎ, Bulud Karaçorlud. 1922? - ö. 11.04.1977Doğum YılıGörüntüle
5Afif Yesarid. 16 Nisan 1922 - ö. 23 Ağustos 1989Doğum YılıGörüntüle
6ÜLFETÎ, Muharrem Aktaşd. 01.07.1922 - ö. 25.02.1969Doğum YılıGörüntüle
7(ALICIKLI) HİCABÎ/HİCABÎ DERVİŞ, Satılmış Yıldızd. 1938 - ö. 07.10.2013Ölüm YılıGörüntüle
8Sedat Umrand. 1925 - ö. 7 Ağustos 2013Ölüm YılıGörüntüle
9Haşmet Zeybekd. 1948 - ö. 10 Ekim 2013Ölüm YılıGörüntüle
10Ümran Ersind. 1957 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Salih Ecerd. 20 Temmuz 1954 - ö. 23 Şubat 2013MeslekGörüntüle
12Muzaffer İlhan Erdostd. 18 Eylül 1932 - ö. 25 Şubat 2020MeslekGörüntüle
13Mehmet Öğütçüd. 03 Kasım 1972 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Özge Sarıoğlud. 04 Eylül 1979 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Aliye Akand. 1982 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16AHMED İBN VEYS, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmedd. ? - ö. 30 Ağustos 1410Madde AdıGörüntüle
17SEYYİD ALİ SULTAN, Kızıl Delid. ? - ö. 1412\\\'den sonraMadde AdıGörüntüle
18ZÖHRE ANA/ZÖHREM/ZÖHRE, Süheyla Höked. 15.06.1957 - ö. ?Madde AdıGörüntüle