Madde Detay

İstanbul'un Saraçhanebaşı semtinde doğdu. Askerî Müze'nin kurucusu Külliyat-ı Fenn-i Esliha (2 cilt), Osmanlı Topçuları, Dumansız Barutlar ve Seri Ateşli Sahra Topları adlı eserlerin yazarı, topçu feriği Ahmet Muhtar Paşa'nın tek çocuğudur. Devrin aydın kadınlarından olan annesi Fatma Kevser Hanım ise askerlik mesleğindeki üstün başarısına ilaveten ansiklopedik malumatının genişliği ve tasavvuf ilmindeki derin ilgisiyle tanınmış bir kumandan olan Abid Paşa'nın kızıdır. Sermet Muhtar'ın düşünce ve duygularının oluşumunda aile çevresinin rolü büyüktür. Özellikle sürdürdüğü konak hayatı, onun ileriki zamanlarında meydana getireceği edebî çalışmalarının temel kaynağını oluşturmuştur. Çocukluğu, dedesi Abid Paşa'nın Saraçhanebaşı'ndaki ve Göztepe'deki konaklarında geçmiştir. Gözlük, sigara ve kurşun kalem hayatı boyunca ayrılmaz parçaları durumuna gelmiştir. Aile çevresinin tesiriyle, çok küçük yaşlardan itibaren kültürel faaliyetleri takip etmiş, en önemli eğlence kaynaklarından biri tiyatro olmuştur. Dedesinin Şehzadebaşı'ndaki konağı, onun tiyatro faaliyetlerine kolayca ulaşmasını sağlamıştır. Düzenli olarak tiyatroya gitmesi ve çeşitli vesilelerle aldığı hediyelerin muhteviyatı, çocukluk döneminden itibaren Batı kültürünün değişik kaynaklarıyla karşılaştığını göstermektedir. Sadece Batı'dan değil, geleneksel yapıdan da etkilenmiştir. Kendi satırlarından öğrendiğimize göre, semai kahvelerine giden, devrin geleneksel tiyatro oyunlarını ve oyuncularını (Kel Hasan, Kavuklu Hamdi, Abdi, Küçük İsmail, Katip Salih, Peruz Hanım, Minyon Virjini) takip eden, hatta Karagöz tasvirleri toplayan biridir. Çocukluk yıllarını oyun peşinde koşan hareketli bir çocuk olmaktan ziyade, biraz da aile çevresindeki entelektüel atmosferin tesiriyle, ağırbaşlı bir çocuk olarak geçirmiştir.

Eğitimine evde özel dersler alarak başlamıştır. Göztepe'ye yazlığa taşınmaları üzerine eğitimine kız-erkek karma eğitim veren Taş Mektep'te devam etmiştir. Özel hocalardan Fransızca, Almanca ve resim dersleri almıştır. Galatasaray Lisesi'nden 1906 yılında mezun olmuş, sonrasında Mekteb-i Hukuk'u (1906-1910) birincilikle bitirmiştir. Askerî Müze'nin açtığı sınavı kazanarak Umur-ı Fenniye ve Tarihiye Katibi olarak göreve başlamıştır. Babasının 1926 yılındaki ölümü üzerine bu işinden istifa etmiş, geçimini gazete ve dergilerde yazdığı yazılarla sağlamıştır.

Beyoğlu Parmakkapı'daki evinde 20 Mayıs 1952 tarihinde kalp krizinden vefat eden Sermet Muhtar, hayatı boyunca üç kez evlenip ayrılmıştır. İlk eşi Semiha Hanım'dan 1917 yılında tek çocuğu olan kızı Elhan dünyaya gelmiştir.

Doğu ve Batı edebiyatının çeşitli örneklerini çok küçük yaşlardan itibaren tanımaya başlamış olan Sermet Muhtar, okul hayatı boyunca gerek hocaları gerekse arkadaşları vasıtasıyla hep edebiyat çevrelerinin içinde yer almıştır. İlk yazılarını 1907 yılında Çocuklara Mahsus Gazete'de, 'Necat' takma adıyla yazar. Galatasaray Lisesi'nde İzzet Melih, Ercüment Ekrem, Ahmet Haşim, Tahsin Nahid, Müfit Ratib, Refik Halid gibi Türk edebiyatının birçok önemli ismiyle aynı yıllarda okur, arkadaş olur. Sermet Muhtar'ın edebiyat çevreleri ile olan münasebeti, hukuk eğitimi aldığı yıllarda artarak devam eder. Okulda, Türk edebiyatının önemli isimleriyle birliktedir. Servet-i Fünun temsilcisi Ahmet Şuayib, onun Mekteb-i Hukuk'ta idare hukuku muallim muavinidir. İbrahim Alaeddin Gövsa, Behçet Yazar, Burhan Felek, Fuat Köprülü okul arkadaşlarıdır. Hanımlara Mahsus Gazete'nin başyazarı olan ve Mekteb-i Hukuk'ta okuyan M. Ziyaeddin Şakir, arkadaşlarının yazılarını gazetesinde yayımlar. Sermet Muhtar'ın buradaki takma ismi 'Samiha Necat'tır. II. Meşrutiyet'in ilanı üzerine arkadaşlarıyla birlikte Elüfürük adlı gazeteyi yayımlar (10 Eylül 1324). Elüfürük ile aynı dönemde çıkan bir diğer mizahî gazete Davul'dur. Sermet Muhtar, 1909 yılında, Davul için bazı karikatürler ve imzasız yazılar hazırlar. O günlerden geriye Sermet Muhtar'ın Elüfürük ve Davul için çizmiş olduğu karikatürler kalmıştır. Karikatürün yanı sıra resimle de ilgilenmiş, 'S' imzası taşıyan tabloları Askerî Müze ve bazı özel koleksiyonlarda yer almıştır. Sermet Muhtar'ın düzenli olarak yazmaya başlaması Yusuf Ziya Ortaç vasıtasıyla olmuştur. 1931 yılından itibaren, devrin birçok gazete ve dergisinde Sermet Muhtar'ın yazılarına rastlamak mümkündür. Adeta yazı makinası gibi sürekli artan bir tempoyla yazan, hatta öldüğünde geriye yayımlanmayı bekleyen yazılar bırakan yazarın, en uzun süreli çalıştığı gazete Akşam gazetesidir. 1943 yılında kısa bir süre için Amcabey dergisinin imtiyaz sahipliğini üstlenir. Akbaba, Ayda Bir, Aydede, Cumhuriyet, Resimli Tarih Mecmuası, Şair, Tan, Tarih Hazinesi, Vakit, Vatan, Yedigün, Yeni Mecmua, Yeni Sabah'ta yazıları yayımlanır. Reşat Ekrem Koçu'nun İstanbul Ansiklopedisi'ne birçok madde yazar. Osmanlı Devleti'nin çöküşünü hızlandıran Balkan Harbi ve I. Dünya Harbi'nin toplum üzerindeki bütün yıkıcı etkilerini bizzat müşahede eden Sermet Muhtar; gördüklerini, duyduklarını ve yaşadıklarını sonraki yıllarda anlatmıştır. Özellikle romanlarında ve piyeslerinde savaşın getirdiği şartları kendi lehine kullanan sonradan görme "harp zenginleri"ni ince bir mizahla hicvetmiştir. Buna mukabil, İstanbul yaşayışının bütün zenginliğini ve geleneksel yapısını karamsar bir üslupla vermeyi de ihmal etmemiştir.

Ahmet Mithat Efendi ile başlayan yerli renk gerçekçiliğinin Ahmet Rasim'den sonraki temsilcisi olan Sermet Muhtar'ın roman, öykü, sohbet, anı ve piyeslerinin çok azı kitaplaşmıştır. Yazılarının çoğu gazete ve dergi sayfaları arasında kalmıştır.