Madde Detay

Bazı yazı ve eserlerinde "İ. Galip", "İ. G. A.", "İ. G." müstearlarını da kullandı (Yıldırım, 2006: 76). Tam adı İsmail Galip ARCAN'dır. Divan-ı Muhasebat mümeyyizi Ahmet İzzet Bey ile Nafia Hanım'ın oğlu olarak 1893 yılında İstanbul'da doğdu. Ravza-i Terakki Okulunda ilköğrenimini gördü. 15 yaşında Ahmet Fehim Efendi'nin tiyatrosunda Ahmet Vefik Paşa'nın Moliere'den adapte ettiği Tabib-i Aşk oyununda sahneye çıktı (1909), Namık Kemal'in Âkif Bey adlı oyunundaki başarısı ile dikkatleri üzerine çekti. Beşiktaş Soğukçeşme Askeri Rüştiyesini bitirdi (1910). Kuleli Askeri Lisesindeki öğrenimini yarıda bırakarak tiyatroya yöneldi. 1910 yılında Burhanettin Tepsi'nin kurduğu Burhanettin Tiyatrosu'na katılarak Selânik'e turneye gitti ve olumlu eleştiriler aldı. 1914 yılında yeni kurulan Darülbedayi'ye girdi, yeteneği sayesinde ilerleyerek bu kurumun yönetiminde yer aldı. 1921'de Fransa'ya gidene kadar Darülbedayi'de Uçurum, Kundak Takımları, Kısmet Değilmiş, Kendini Bil adlı oyunlarda rol aldı; Bora adlı piyesin adaptesini yaptı.1921 yılında Paris'e giderek A. Antoine'ın gözetiminde tiyatro ve sinema alanlarında üç yıl araştırma yaptı, Comédie Française ve Théatre L'odéon'da çalıştı. Daha sonra iki ay da Berlin'de kaldıktan sonra Türkiye'ye döndü. İstanbul'a dönüşünün ardından, Raşit Rıza Tiyatrosu'na girerek burada oyuncu olarak görev aldı. 1923 yılında ikinci kez Fransa'ya gitti. Türkiye'ye dönüşünde Muhsin Ertuğrul'un Ferah Tiyatrosu'na girdi ve oyuncu olarak çalıştı. Daha sonra Muhsin Ertuğrul ve Behzat Butak ile bir topluluk kurarak Avrupa tiyatro tekniklerini Türk tiyatrosunda uygulamaya çalıştı. Bu topluluğun dağılmasından sonra Almanya'ya giderek Berlin'de Alman tiyatrosu üzerine araştırmalar yaptı. Yurda dönüşünün ardından 1926 yılında Şehir Tiyatrolarında çalışmaya başladı ve ölünceye dek bu görevini sürdürdü. İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatroları'nda yüze yakın oyunda rol aldı. Bu oyunlardan bazıları şunlardır: Kafes Arkasında (1930), Müddeiumumi (1931), Bir Ölü Evi (1932), Süt Kardeşler (1933), Hamlet (1934), Müfettiş (1935), Ayak Takımı Arasında (1936), Kral Lear (1937), Windsor'un Şen Kadınları (1938), Kibarlık Budalası (1941), Nasıl Hoşunuza Giderse (1942), Cimri (1944), Cyrano de Bergerac (1945), Kral Oidipus (1947), Don Juan (1950), Son Koz (1952), Benim Üç Meleğim (1957), Bir Kavuk Devrildi (1962).1932-1942 yılları arasında Devlet Konservatuvarı'nda diksiyon öğretmeni olarak görev yaptı. Ankara Postası(1928), Karım Beni Aldatırsa (1933), Aynaroz Kadısı(1938), Ölünceye Kadar Seninim (1949) filmleri başta olmak üzere 1917-1956 yılları arasında yirmi beş kadar sinema filminde aktör olarak rol aldı, özellikle Bican Efendi seri filmlerindeki Bican Efendi tiplemesiyle radyoda ise Habibe Molla tiplemesiyle ünlendi. Neriman Hanım'la evli olan İ. Galip Arcan, 8 Ağustos 1973 tarihinde İstanbul'da vefat etti.

Kral Oidipus, Venedik Taciri, Bir Kavuk Devrildi, Ayak Takımı Arasında, Kafatası, Kibarlık Budalası gibi önemli oyunlarda ve sinema filmlerinde aktör olarak rol alan İ. Galip Arcan; tiyatro sahasında verdiği eserlerle ön plana çıkan bir şahsiyettir. Selami İzzet Sedes, Yeni Mecmua'da yayımlanan bir yazısında İ. Galip Arcan'ın Türk tiyatrosunda oynadığı rolü şu cümlelerle belirler: "Sahnemize en çok eser veren muharrir İ. Galip Arcan’dır. Ertuğrul Muhsin onun için: “Türk sahnesinin en büyük aktörüdür” der. Bu sözü şaka sanmamalıdır. Muhsin’in en fazla rol aldığı eserler Galib’in tercüme veya adapte ettiği eserlerdir. Galib sahnemizin en büyük makyaj ustasıdır. Bu kudret onda fıtridir. Bundan otuz sene evvel Tanin gazetesinin gece dersleri salonunda ilk defa sahneye çıkıp Fikret’ten manzume okumuş olan Galip, Üsküdar’da Fehim trupunda Molyer’in bir eserinde Sena rolü oynayan Galip, Darülbedayi aktörlerinden Galip, Milli Mücadele senelerinde kalpaklı Galip ve bugünkü Galip başka kimselerdir. Galip Arcan fevkalade cesurdur. Sanata her cephede göğüs germekten çekinmez. Sırasında şarkı söyler, sırasında bornozla görünür, sırasında mayo ve takunya ile arzı endam eder. Bir yıl içinde yirmi otuz rolde görünmekten kaçınmamış olması da bu cesaretine delildir. Galib’in bir kudreti de birkaç devrin damgasını şahsında toplamasını bilmesidir. Vodvil ve hafif komedi oynayan Galip’te Fehim’i de bulursunuz. Trajedide de Galip arada sırada bir şimşek hızıyla size Burhanettin’i hatırlatır ve hazin, titrek konuştuğu zaman Mınakyan kulaklarınızdan gelip geçer. Galib’in en çok sevdiği şey tenkittir: Kendi yazdığı zaman. En az sevdiği şey yine tenkittir: Ben yazdığım zaman. Birçok rollerde Galib’i takdir ederim, fakat asıl takdir ettiğim galip aileler arasında yeri olan, sözü sohbeti sevilen, hürmet gören ‘efendi’ Galip’tir. Kendi kendini yetiştirmiş olan Galip, kendi kendine tenevvür etmesini de bilmiştir. Bu bakımdan da Galib’in Türk sahnesine yaptığı manevi hizmetler çok büyüktür. Galip, manevi sahada sahnemizin yüzünü güldüren ve ağartan sanatkârdır. Galip Arcan denildiği zaman her zaman yine Ertuğrul Muhsin’in sözü tekrar edilecektir: Galip Türk sahnesinin en büyük aktörüdür.” (Sedes, 1940: 60).

Aktör kimliğiyle ön plana çıkan İ. Galip Arcan'ın üzerinde durulması gereken bir diğer yönü edebiyatçı kişiliğidir. Arcan, 1920 yılında Henry Bernstein'in Bora adlı eserini adapte ederek edebiyat hayatına adım attı. Yazar, 1926 yılında 3 fasıldan müteşekkil bir vodvil olan Süt Kardeşler'i neşretti. Süt Kardeşler, 1976 yılında Ertem Eğilmez tarafından Hüseyin Rahmi'nin Gulyabani romanı ile harmanlanarak sinemaya uyarlandı ve yoğun bir ilgi gördü. İ. Galip Arcan, tiyatrro yazarlığını Kimsesizler (1941), Yalancılar (1941) ve Hava Parası (1949) adlı oyunlarla sürdürdü. 1953 yılında Bir Rüya adlı çocuk oyununa imza attı. Oyunlarında toplumun aksayan yönlerini daha çok komedi formuyla ele aldı.

İ. Galip Arcan, ilk şiir kitabı Benim Romanım: Şiir Miir'i 1962 yılında yayımladı. Nurullah Berk, Sabri Berkel, Münif Fehim ve ressam Suavi tarafından çizilen resimlerle süslenen ve seksen sayfadan oluşan kitapta 1932-1962 yılları arasında kaleme aldığı şiirlerinden otuz sekizini neşretmiştir. Tamamı serbest ölçü ile kaleme alınan şiirlerde yer yer Garip şiir hareketinin etkileri hissedilir. Bilgin Piremeci, bu kitapla ilgili şu değerlendirmeyi yapar: “Yılların eskitemediği üstad, sahne sanatçısı İ. Galip Arcan Benim Romanım’la karşımıza güçlü, içli bir şair olarak çıkıyor. Arcan’ın şiirlerini bir sanatçının iç yaşayışı duyuşları yönünden zevkle okudum.”(Arcan, 1965: 9). Arcan'ın ikinci şiir kitabı Yaş 70: Fanteziler 1965 yılında neşredildi. Eser, yirmi şiir ve bir nesirden müteşekkildir. Yaş 70: Fanteziler, isminden de anlaşılacağı üzere yetmiş yaşına gelmiş bir şairin duygu ve düşüncelerini fantastik boyutta yansıtan metinlerden oluşan bir kitaptır.

Ülkü, Esi, Yücel, Azerbaycan Yurt Bilgisi, Türk Yurdu, Akademi Fikir Hayatları, Perde Sahne,Türk Tiyatrosu dergilerinde tiyatro sanatı ve bu sanat dalının sorunları üzerine yazılar kaleme alan İ. Galip Arcan, J. Cocteau'nun İnsan Sesi ve Molière'in Gülünç Kibarlar adlı tiyatrolarını dilimize kazandırmıştır. Arcan bu eserlerinin yanı sıra Tiyatroda Makiyaj (1941), Makiyaj Notları (1941) ve Tiyatroda Diksiyon (1947) adlı tiyatro ile ilgili üç kitaba imza atmıştır.