Madde Detay

Trabzon’un Akçaabat ilçesinde doğdu. Dedesi Hamdi Bey kadı, babası sonradan I. Meclis'te milletvekili olan Rahmi Bey’dir. Kütahya’da ve Trabzon’da eğitim alan Eyüboğlu, Trabzon Lisesi'nin son sınıfında iken Mustafa Kemal Atatürk’ün Avrupa’ya eğitim için gönderdiği ilk öğrenci grubuna dâhil olarak çoğunlukla Fransa’da dil ve edebiyat eğitimi aldı. 1928’de başlayan bu eğitim sürecinden sonra 1933’te yurda dönen Eyüboğlu, İstanbul Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde ders vermeye başladı. Daha sonra Ankara’da Millî Eğitim'deki devlet hizmetini 1939’dan 1947’ye dek sürdürdü.

Sabahattin Eyuboğlu, Ankara’dayken Halkevleri ve Köy Enstitüleri ile ilgili önemli çalışmaların içinde yer aldı. Talim ve Terbiye Dairesi üyeliğinden alınıp müfettişliğe verilen Eyuboğlu, kendi imkânlarıyla 1947’de tekrar Paris’e gitti ve 1950’de yeniden yurda döndü. Sonrasında Magdelena Rufer’le birlikte yaşamaya başladı. Eyuboğlu, 1950’den sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde Mukayeseli Türk-Fransız Edebiyatı ve Teknik Üniversite Tatbikî Güzel Sanatlar Okulu’nda Sanat Tarihi dersleri okuttu. Sabahattin Eyuboğlu, Varlık ve diğer süreli yayınlarda çıkan denemelerinden sonra ülkede hatırı sayılır bir üne kavuştu. Bu dönemde ülkede artmaya başlayan geçmiş dönem Anadolu uygarlıklarına olan ilginin mimarlarından biri oldu.

12 Mart Muhtırası'nda tutuklanarak eşi de dâhil pek çok arkadaşıyla Maltepe Cezaevi’nde yattı. Eyuboğlu, 13 Ocak 1973 Cumartesi öğleden sonra Vedat Günyol ve Azra Erhat’la Gargantua çevirisini yaparken çalışmaya ara verişlerinden kısa bir süre sonra kalp durması nedeniyle vefat etti. Hiç çocuğu olmamıştır.

Çok yönlü bir kişiliğe sahip olan Eyuboğlu, yazarlığın ve akademisyenliğin yanı sıra çevirmendir. Platon’un Devlet’ine yaptığı çeviri ile ödül alan başarılı çevirmen, aynı kitabın ön sözünde çeviri, çevirmenlik ve çevirmenler hakkındaki görüşlerini açıklar. Ona göre çevirmenler en titiz okuyuculardır. Günlük hayatın koşturmacasında okuyucunun atladığı yerleri didik didik eder; her ne kadar süzgeçten geçirip anlamı sınırlandırsa da. Ayrıca hayran olduğu Shakespeare’in Hamlet eserine yaptığı çevirisine düştüğü notta çevirmen olarak ne kadar mütevazı olduğunu gösterir ve çevirmenin işinin şaire küçük bir kanat takmak olduğunu ama usta şairlerin kendi soluklarının gücüyle yine de uçtuğunu dile getirmektedir.

Eyuboğlu, Türk milletinin tarihini Anadolu’nun topraklarında arayan ve "anayurt" Anadolu’ya coğrafya gözüyle bakan “Mavi Anadoluculuk” düşüncesini ortaya çıkaran ekibin içindedir. Halikarnas Balıkçısı Cevat Şakir Kabaağaçlı, Azra Erhat, Vedat Günyol, İsmet Zeki Eyuboğlu, Faik Zeki İzer gibi isimlerden oluşmakta olan bu ekip Eti, Frig, Yunan, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı değerlerini benimsemek ve ortaya çıkarmak için 1950 ortalarında “Mavi Yolculuk”u başlatır. Bu yolculuk boyunca Ege kıyılarında demirledikleri her koyda buldukları tarihî kalıntılara izlerini bırakırlar.

Deneme yazarı olan Eyuboğlu’nun 26 yazıdan oluşan Mavi ve Kara adlı eseri daha sonra kitap olarak basılmıştır. Sabahattin Eyuboğlu, Varlık dergisinde halk türküsünü ve Ankara’da iken tanıştığı Âşık Veysel’i ve onun şiirini anlatırken yeni şiirin nasıl olması gerektiği ile ilgili görüşlerini de aktarmıştır. Buna göre yeni şairlerden beklenen eskiden olduğu gibi halktan kopuk ve uzak olmamaları, âdeta tercümanla anlaşmak zorunda kalmalarıdır. Ama tabii ki bu onlardan türkü yazmalarını beklemek de değildir ki bu ancak geriye dönüş olur; “hem halktan hem kendinden olmayı, hem düpedüz Türkçe hem kendince konuşmayı, kaybolmadan kaynaşmayı, çokluğuna katılmayı” başarmalarını umar. Aynen Âşık Veysel gibi. Batı'nın çoktan yaptığı halk eserlerine dönme işini Türk aydın ve sanatçısının ancak Cumhuriyet döneminde yapabilmiş olduğuna da hayıflanmaktadır.

Sabahattin Eyuboğlu, pek çok konuda yazı yazmıştır. Çoğunlukla süreli yayınlarda bulunan yazıları Eyuboğlu’nun yaşamında ve öldükten sonra arkadaşları tarafından kitap şeklinde yeniden yayımlanmıştır. Eyuboğlu’nun sanat yazılarını iki ciltte derleyen Azra Erhat, bunları Sabahattin Eyuboğlu Sanat Üzerine Denemeler ve Eleştiriler I: Söz Sanatları ve Sabahattin Eyuboğlu Sanat Üzerine Denemeler ve Eleştiriler II: Görsel Sanatlar olarak yayımlamıştır. Eyuboğlu, yakın arkadaşı ve öğrencisi Azra Erhat’ın ifadelerine göre, bu derlemelerle “[...] hemen de hiç ilgilenmemiştir. Bildiğim kadarınca ne okuyup düzeltme işini üzerine almış, ne de çevirilerinden gayrı kitaplarına bir ön söz yazmıştır.” Çeviri ve telif olmak üzere çok fazla yazı kaleme alan Eyuboğlu yine Azra Erhat’ın Sabahattin Eyuboğlu Sanat Üzerine Denemeler ve Eleştiriler adlı kitabının ön sözündeki ifadelerine göre “yazdığını bir daha okumayan” bir yazardır.